Στην Ελλάδα για πρώτη φορά επιτράπηκε σε γυναίκες να ψηφίσουν σε βουλευτικές εκλογές το 1952. Είχε προηγηθεί η ψήφος των γυναικών σε εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση το 1930, όπου μόλις 240 Ελληνίδες -από τα περίπου τρία εκατομμύρια- άσκησαν το πολιτικό τους δικαίωμα.
Όμως, σχεδόν ένα αιώνα πιο πριν, το 1841, μία ομάδα 20 γυναικών υπήρξαν οι πρώτες στην Ελλάδα που ψήφισαν σε τοπικές εκλογές. Αν και παραβίασαν το νόμο, οι ψήφοι τους καταμετρήθηκαν κανονικά ως έγκυροι και ελήφθησαν υπόψη στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Το γεγονός της πρώτης ψηφοφορίας γυναικών στην Ελλάδα προκάλεσε σκάνδαλο στην ελληνική κοινωνία και φαίνεται ότι πάρθηκαν μέτρα προκειμένου να μην επαναληφθεί.
Το σκάνδαλο των Βίλιων
Τον Ιανουάριο του 1841 πραγματοποιήθηκαν τοπικές εκλογές στο Δήμο Ειδυλλίας (Βίλια), σε μία εποχή που η εκλογική διαδικασία ήταν μία πολύ πρόσφατη εμπειρία για τους Έλληνες. Δικαίωμα ψήφου είχαν οι άνδρες πάνω από 25 χρονών και βέβαια καμία γυναίκα. Φαίνεται όμως ότι στα Βίλια είχαν μάλλον πάρει χαλαρά την όλη διαδικασία.
40 ψηφοφόροι της περιοχής βρήκαν ένα πλάγιο τρόπο ώστε να εκτελέσουν την εκλογική τους υποχρέωση χωρίς όμως να χρειαστεί να διακόψουν τις αγροτικές τους εργασίες για το λόγο αυτό. Έδωσαν τα ψηφοδέλτια τους σε πρόσωπα εμπιστοσύνης, οι οποίοι ψήφισαν εκ μέρους τους. Αυτό δεν προβλεπόταν από το εκλογικό νόμο και ήταν παράνομο.
Λήψη από τα Βίλια όπως είναι σήμερα. Παλαιότερα λεγόταν Ειδυλλία. Πηγή: gtp.gr
Όμως, οι μισοί από τους 40 Βιλιώτες δεν έμειναν μόνο εκεί, αλλά έδωσαν τα ψηφοδέλτιά τους στις γυναίκες τους για να ψηφίσουν. Την ημέρα των εκλογών, λοιπόν, οι 20 αυτές γυναίκες πήγαν κανονικά στο εκλογικό τμήμα, δήλωσαν το όνομα του συζύγου τους και ψήφισαν. Έτσι μπήκαν στην ιστορία ως οι πρώτες γυναίκες που ψήφισαν στην Ελλάδα. Το εκπληκτικό ήταν ότι οι τοπικές αρχές αποδέχτηκαν τις ψήφους αυτές και έτσι εκλέχθηκε ο δήμαρχος του Δήμου Ειδυλλίας.
Γυναίκες παράτυπα στις κάλπες
Με άλλα λόγια, ψήφοι γυναικών -έστω και αν εκπροσωπούσαν τους άνδρες τους- κρίθηκαν έγκυροι, σχεδόν ένα αιώνα πριν αποκτήσουν το δικαίωμα του εκλέγειν. Όμως, στις 2 Φεβρουαρίου 1841 η αθηναϊκή εφημερίδα, «Αιών», σ’ ένα μακροσκελές άρθρο αποκάλυψε το «σκάνδαλο» ότι στα Βίλια κάποιοι ψηφοφόροι είχαν ψηφίσει μέσω «αντιπροσώπων».
Ακόμη χειρότερα, κάποιοι απ’ αυτούς έστειλαν τις γυναίκες τους να ψηφίσουν. Η εφημερίδα επισημαίνει ότι τα στοιχεία που ανακάλυψε «επαληθεύουν τις φήμες» για το γεγονός αυτό, το οποίο αποκαλεί «πράγμα μέχρι τούδε ανήκουστον!» και «μοναδικής στα ανθρώπινα χρονικά εκλογής!».
Στο άρθρο κατηγορούνται οι τοπικές αρχές γιατί αποδέχτηκαν τις ψήφους των γυναικών και επίσης ότι κάλυψαν το γεγονός και δεν προχώρησαν σε καταγγελία του αποτελέσματος των εκλογών, και «εφρόντισαν, φαίνεται, να μην φανώσιν αι φρικταί αυταί παρανομίαι εις τα πρακτικά της δημαιρεσίας».
Το άρθρο αναφέρει ότι κάποιοι ντόπιοι -οι ηττημένοι της εκλογικής διαδικασίας;- έκαναν καταγγελία στον υποδιοικητή Μεγαρίδος -όπου τότε τα Βίλια υπάγονταν διοικητικά- για το σκάνδαλο των γυναικών που ψήφισαν στις εκλογές ώστε να εμποδίσουν την επικύρωση του εκλογικού αποτελέσματος. Όμως, αυτός δεν προώθησε την καταγγελία στη γραμματεία των εσωτερικών (που είχε την ευθύνη για τη διεξαγωγή των εκλογών) και έτσι οι εκλογές δεν ακυρώθηκαν.
Οι πολίτες πήγαν αυτοβούλως στην Αθήνα να καταγγείλουν το γεγονός στον ίδιο τον βασιλιά Όθωνα και τη γραμματεία των εσωτερικών. Διατάχθηκε έρευνα όπου αποκαλύφθηκε ότι οι αρχές του Δήμου Ειδυλλίας αλλά και της Μεγαρίδας δεν είχαν στείλει καμία αναφορά για το παράνομο γεγονός. Το άρθρο κλείνει με την παράκληση στη γραμματεία εσωτερικών να ερευνήσει σε βάθος το θέμα, να ακυρώσει τις εκλογές και να τιμωρήσει τους υπεύθυνους της συγκάλυψης.
Άγνωστη κατάληξη
Δεν γνωρίζουμε τι συνέβη στη συνέχεια καθώς δεν υπάρχει καμία αναφορά σε μεταγενέστερα φύλλα της εφημερίδας για το Δήμο Ειδυλλίας και τις γυναίκες που ψήφισαν το 1841. Φαίνεται ότι η κεντρική εξουσία στην Αθήνα άφησε το σκάνδαλο να ξεχαστεί. Πάντως, δεν υπάρχει άλλη αναφορά σε γυναίκες που ψήφισαν ως εκπρόσωποι των ανδρών τους σε μεταγενέστερες εκλογές. Είναι πιθανό ότι ελήφθησαν ιδιαίτερα μέτρα για να μην επαναληφθεί η “φρικτή αυτή παρανομία”, όπως θα έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής.
Κωνσταντίνος Λαγός, https://www.mixanitouxronou.gr