Η ντροπή σέρνεται σαν σκιά πίσω από την Ελλάδα, με το που ξαναγεννήθηκε μετά την Επανάσταση του 1821! Εκείνοι που δολοφόνησαν τον πρώτο Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, αντί να λογοδοτήσουν, απόλαυσαν αξιώματα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις υποδαύλισαν το φονικό!
Η ανήκεστος βλάβη στον οργανισμό του νεογέννητου νεοελληνικού κράτους, φάνηκε από τα πρώτα του βήματα. Στον χρόνο πάνω, ο άνθρωπος που κλήθηκε να κυβερνήσει τους Έλληνες, που μόλις είχαν σηκώσει ανάστημα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, έπεφτε νεκρός, σφαγμένος σαν ζώο έξω από μια εκκλησιά. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας σκοτώθηκε νωρίς, δίχως να προλάβει να δει τα αίσχη που ακολούθησαν και λέρωσαν την Επανάσταση.
27 Σεπτεμβρίου, Κυριακή πρωί στο Ναύπλιο. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος Κυβερνήτης του νεότερου Ελληνικού Κράτους, βγαίνει νωρίς από την οικία του, το «Κυβερνείο», που βρίσκεται (ακόμη) στη σημερινή πλατεία Τριών Ναυάρχων και κατευθύνεται στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Ο Καποδίστριας συνοδεύεται από δύο σωματοφύλακες: τον 31χρονο μονόχειρα Γεώργιο Κοζώνη, που έχασε το χέρι του κατά τη διάρκεια των μαχών στην Επανάσταση και τον Δημήτριο Λεωνίδη.
Ο κυβερνήτης περπατάει αργά στον Μεγάλο Δρόμο (σήμερα οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου) και κοντοστέκεται στη διασταύρωση με την οδό Σωφρόνη (σήμερα Άγγελου Τερζάκη) και στρίβει αριστερά προς το ναό του Αγίου Σπυρίδωνος. Ξαφνικά εμφανίζονται μπροστά του συνοδευόμενοι από φρουρούς (τελούν υπό επιτήρηση) ο Γεώργιος και ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, γιος και αδελφός του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που βρίσκεται φυλακισμένος στο Ιτς Καλέ.
Στο κτίριο της γαλλικής πρεσβείας
Ο Ιωάννης Καποδίστριας πέφτει νεκρός, ενώ ο Κοζώνης κυνηγά τους δολοφόνους. Πυροβολεί τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη και η σφαίρα τον βρίσκει στην πλάτη. Ο στρατηγός Φωτομάρας τον πλησιάζει και τον πυροβολεί ξανά ενώ το οργισμένο πλήθος, που τον καταδιώκει τον φθάνει και τον χτυπά με λύσσα· το πλήθος τον σέρνει, νεκρό πιά, μέχρι την πλατεία του Πλάτανου και στη συνέχεια τον πετάει από τα τείχη του φρουρίου στη θάλασσα. Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης καταφεύγει στο κτίριο της γαλλικής πρεσβείας, στην οδό Σταϊκόπουλου και στη συνέχεια παραδίδεται στις Αρχές και καταδικάζεται σε θάνατο· εκτελέστηκε στο Ιτς Καλέ λίγες μέρες μετά.
Και ήταν πράγματι αυτές, οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής (Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία) που όπλισαν το χέρι των ανόσιων φονιάδων. Όμως το γεγονός πέρασε στις υποσημειώσεις…
Περίεργες ιδέες και επικίνδυνες...
Ο Καποδίστριας, με το που πάτησε το πόδι του σε ελληνικό έδαφος είχε αποκαλύψει τις πεποιθήσεις του και μάλιστα σε ένα από τους δολοφόνους του, τον Γιώργη Μαυρομιχάλη: «…ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης» του είχε πει, εννοώντας προφανώς πως ουδείς πρέπει να δίνει πίστη στα λόγια των ξένων, να υπακούει στις εντολές τους. Η στάση ζωής του αυτή, τον έφερε σύντομα απέναντι στους ξένους, που είχαν ουσιαστικά απελευθερώσει την Ελλάδα και την θεωρούσαν αποικία τους. Γάλλοι και Άγγλοι έγιναν εχθροί του Καποδίστρια, τον οποίον είχαν προγράψει από νωρίς κι ενώ ακόμα οι Τούρκοι λυμαίνονταν το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας. Οι «φίλιες» δυνάμεις υπονόμευαν το έργο και τον ίδιο τον Καποδίστρια, γιατί δεν ήταν «δικός» τους!
Οι Γάλλοι και οι Βρετανοί πλήρωσαν τους Μαυρομιχαλαίους να σκοτώσουν τον Κυβερνήτη, εκμεταλλευόμενοι και την σκληρή αντιπαλότητα που είχε προκύψει με τους αντιπολιτευόμενους τον Καποδίστρια.
Στην Ύδρα η φωλιά των αντικαποδιστριακών
Κέντρο του αντικαποδιστριακού αγώνα ήταν η Ύδρα, έδρα των καραβοκύρηδων, των Κουντουριώτηδων βασικά που είχαν αρωγούς τους Μιαούλη, Σαχτούρη, Τομπάζη, Κριεζήδες. Ο λόγος για την στάση των Υδραίων ήταν η απαίτηση τους για την «άνευ αναβολής» καταβολή αποζημιώσεων για τις μεγάλες ζημιές και απώλειες των πλοίων τους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Ο Καποδίστριας, υποσχέθηκε ότι η Ύδρα θα «λάμβανε το μερίδιό της καθ’ όσον το δίκαιον απαιτούσε», μόλις όμως βελτιωνόταν η οικονομική κατάσταση του τόπου. Οι Υδραίοι, απαιτούσαν την άμεση καταβολή αυτών των αποζημιώσεων. Στην Ύδρα, επίσης, είχαν βρει πρόσφορο έδαφος για τις αντιπολιτευτικές τους δραστηριότητες ο ηγέτης του Αγγλικού κόμματος, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Σπυρίδων Τρικούπης, ο Αναστάσιος Πολυζωίδης (που δοξάστηκε στη δίκη του Κολοκοτρώνη αργότερας) και Αλέξανδρος Σούτσος, έχοντας τη συμπαράσταση του Αδαμάντιου Κοραή, φίλα προσκείμενο στους Γάλλους. Όργανο της αντιπολιτευτικής αυτής ομάδας ήταν η εφημερίδα «Απόλλων» του Πολυζωίδη. Η Γαλλία και η Αγγλία, θεωρώντας τον Καποδίστρια ως φίλα προσκείμενο στη Ρωσία, βοηθούσαν τους αντιπολιτευόμενους. Στην Ύδρα υπογράφτηκε το συμβόλαιο θανάτου του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας! Και για να πάρουμε ένα ένα τα γεγονότα από την αρχή.
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος φόνου
Είναι κατάδηλη η συμμετοχή στο φόνο των δύο φρουρών των Μαυρομιχαλαίων, Ιωάννου Καραγιάννη και Ανδρέα Γεωργίου. Οι δυο τους ήταν επιφορτισμένοι να φρουρούν τους Μαυρομιχαλαίους για να μην δραπετεύσουν, ενόσω τελούσαν υπό περιορισμό στο Ναύπλιο. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν εξαγοραστεί και μυηθεί στο σχεδιαζόμενο έγκλημα και από δεσμοφύλακες είχαν μεταβληθεί σε σωματοφύλακες των υποψήφιων δολοφόνων. Να σημειώσουμε ότι μετά την αλλαγή της εξουσίας ο μεν Καραγιάννης, που είχε καταδικαστεί σε θάνατο, υπηρέτησε ως λοχίας στον στρατό, ο δε Γεωργίου που είχε καταδικαστεί σε 10ετή κάθειρξη προσλήφθηκε ως φρουρός του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη!
Στη συνωμοσία συμμετείχε και ο αστυνόμος του Ναυπλίου Παναγιώτης Κακλαμάνος ενώ ήταν καθόλα ενημερωμένος και ο στρατιωτικός διοικητής γάλλος στρατηγός Ζεράρντ. Τους δύο τελευταίους καταγγέλλει στα απομνημονεύματά του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
«Ένα πιστόλι θα μας σώσει»
Η μαρτυρία του Κωνσταντίνου Ζωγράφου, γιου κοτζαμπάση των Καλαβρύτων είναι αποκαλυπτική. Ο Ζωγράφος, πρώην φοιτητής Ιατρικής στην Ιταλία, συμφοιτητής και φίλος του Μαυροκορδάτου, διορισμένος από τον Καποδίστρια στο Ακυρωτικό Δικαστήριο, όταν απολύθηκε κατέφυγε στην Ύδρα. Φεύγοντας από το Ναύπλιο, εξομολογήθηκε στον Ανδρέα Λόντο, άνθρωπο του Μαυροκορδάτου και αντίπαλο του Καποδίστρια, ισχυρό τοπάρχη του Μοριά: «Ένα πιστόλι θα μας σώσει από τον άνθρωπο αυτόν», εννοώντας τον Καποδίστρια.
Ο Λάζαρος Κουντουριώτης πρόσφερε το «πιστόλι» και ο Καποδίστριας επικηρύχθηκε σαν κοινός ληστής. Χίλια φλουριά βενέτικα σ’ όποιον τον σκοτώσει. Ο Ζωγράφος πήρε το μήνυμα και τα φλουριά και ήρθε σε επαφή με έναν παραδόπιστο, πολιτευόμενο μικρό κοτζαμπάση της Πάτρας, που είχε στενές σχέσεις με τους Μαυρομιχάληδες, τον Ανδρέα Καλαμογδάρτη και η συμφωνία έκλεισε.
Οι υποψήφιοι εκτελεστές, πήραν προκαταβολή 250 φλουριά από τον Καλαμογδάρτη, ο οποίος τους βεβαίωσε ότι θα πάρουν και τα υπόλοιπα μετά την εκτέλεση του συμβολαίου. Ο Καλαμογδάρτης είχε όλα τα χρήματα στις τσέπες του, αλλά κράτησε τα περισσότερα για τον εαυτό του, θεωρώντας πως αν κάτι πήγαινε στραβά και οι δράστες σκοτώνονταν δεν επρόκειτο ποτέ να μαθευτεί η αλήθεια. Ακόμα και στη συμφωνία για έναν φόνο απατεώνες και μικροπρεπείς! Την συμμετοχή του Ζωγράφου, Καλαμογδάρτη, Κουντουριώτηδων και του Μαυροκορδάτου στη δολοφονία του Καποδίστρια, αποδεικνύουν τα γεγονότα.
Και φθάνουμε στην ημέρα του φονικού: 27 Σεπτεμβρίου του 1831.
Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης ησπάσθη την εικόνα...
Από τη δικογραφία της υπόθεσης της δολοφονίας του Κυβερνήτη διαβάζουμε την κατάθεση του Σωτήρη Μητρόπουλου από το Ναύπλιο, επιτρόπου της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, ο οποίος βρισκόταν όρθιος μπροστά από το παγκάρι, πλάι στην πόρτα του ναού τη στιγμή του φονικού: «Κατά την παρελθούσαν Κυριακή (20 Σεπτεμβρίου) ήλθον οι δύο Μαυρομιχάληδες και εστάθησαν έξω της εκκλησίας, ήλθον επίσης και εις τας 26 του τρέχοντος και εστάθησαν εις την ιδίαν θέσιν· ο μεν Κωνσταντίνος έξω, ο δε Γεώργιος μέσα… Εχθές, (27 Σεπτεμβρίου) επίσης ήλθον, εμβήκαν μέσα εις την εκκλησίαν και εξ αυτών ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης ησπάσθη την εικόνα και έπειτα υπήγε και εστάθη ακουμβισμένος εις το φύλλον της θύρας εμβαίνων προς τα αριστερά… Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης ίστατο ότι εμβαίνων εις την θύραν δεξιά, δηλαδή εις το κατώφλιον. Ερχόμενος ο Κυβερνήτης και εμβγάλων το κάλυμμα του, αίφνης ηκούσθησαν δύο κρότοι πιστόλων εκ των δύο μερών της θύρας. Άκουσας τούτο έρριψα τους οφθαλμούς μου έξω και είδον τον Κυβερνήτην καταγής…». Θεοσεβούμενος ο Γιώργης Μαυρομιχάλης, πήρε δύναμη από την εικόνα και σκότωσε, σαν καλός Χριστιανός τον Κυβερνήτη! Ο Θεό ςμάλλον τον βοήθησε να επιβιώσει μετά την καταδίωξη τοων φρουρών και του πλήθους…
Κι όλα ήταν προμελετημένα και προετοιμασμένα. Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης λίγο πριν πεθάνει από την πιστολιά του φρουρού του Καποδίστρια, ζητώντας έλεος, είπε στους αστυνομικούς: «Δεν φταίω εγώ, στρατιώται άλλοι με έβαλαν». Ο ιστορικός και αγωνιστής Νικόλαος Κασομούλης, που έζησε την εποχή τωψν γεγονότων, γράφει ότι ο άλλος δολοφόνος, ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, κατέφυγε στο σπίτι του πρέσβη της Γαλλίας βαρόνου Ρουάν, δηλώνοντάς του: «Σκοτώσαμε τον τύραννο. Μπιστευόμαστε την τιμή της Γαλλίας. Να τα άρματά μας».
Να σημειώσουμε ότι συνήγορος υπεράσπιση του δολοφόνου του Καποδίστρια, Γιώργη Μαυρομιχάλη, ανέλαβε ο Σκωτσέζος Έντουαρτ Μάσον που θα τον συναντήσουμε αργότερα σε άλλα σκοτεινά κεφάλαια της ελληνικής ιστορίας, ως εισαγγελέα στη δίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη!
Με χαρές και τραγούδια στην Ύδρα
Ο δικαστής Θεόδωρος Παναγόπουλος στο βιβλίο του «Όλα στο Φως» σημειώνει: «Τη δολοφονία του Καποδίστρια υποδέχτηκαν με χαρές και τραγούδια στην Ύδρα, στη Μάνη, στο Παρίσι, οι «προοδευτικοί» οι «ελευθερόφρονες» οι «συνταγματικοί». Έφτασαν μέχρι στο σημείο να κάνουν γιορτή, στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας και έβαλαν τα ορφανά που είχε περιμαζέψει ο Καποδίστριας από τους δρόμους, να τραγουδάνε και να δοξάζουν το θεό, γιατί πέθανε ο «τύραννος»! Στην Ύδρα πρωτοστατούσαν ο 30χρονος δημοσιογράφος Πολυζωίδης, ο μετέπειτα εθνικός μας δικαστής, και ο σατιρικός ποιητής Αλέξανδρος Σούτσος. Ο πρώτος έγραφε στην εφημερίδα «Απόλλων» την επομένη της δολοφονίας, ότι ως άνθρωπος λυπάται για το θάνατο του Καποδίστρια, ως πολίτης όμως δεν την καταδικάζει, γιατί καθώς φαίνεται αυτό ήταν και το θέλημα του Θεού!
Κι εδώ ο Θεός συνένοχος…
Ένα μήνα μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια ο Πολυζωίδης και η παρέα του εκφράζουν τη μεγάλη τους χαρά και απολαμβάνουν τη νίκη τους, με την εξής δήλωση: «Παύομεν με την έκδοσιν της εφημερίδος μας, επειδή απολαύσαμε τον σκοπό μας. Ο τύραννος δεν υπάρχει πλέον»!
Και τα χρόνια περνούν γρήγορα και οι ηθικοί αυτουργοί μιας ελεεινής δολοφονίας που λέρωσε της σελίδες της Ιστορίας της Ελλάδας, απόλαυσαν εξουσία και τιμές, ο Μαυροκορδάτος γίνεται πρωθυπουργός και ο Κωλέττης το ίδιο και ο φάκελος για τη δολοφονία του Καποδίστρια, που βρίσκεται σκονισμένος από τους καιρούς στα αρχεία του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών παραμένει ακόμη απόρρητος, 200 χρόνια μετά!
Και η Ελλάδα συνεχίζει το ταξίδι της αναζητώντας ξεκάθαρους ορίζοντες… ακόμα!
Πηγές: Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, Σπυρίδων Τρικούπης: «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», Διονύσιος Κόκκινος: «Η Ελληνική Επανάστασις», Ι. Βλαχογιάννης: «Ιστορική Ανθολογία», Θεόδωρου Δ. Παναγόπουλου: «Όλα στο Φως», Σπύρου Μαρκεζίνη: «Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδος».