Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης *
Στην απέραντη έκταση της θάλασσας, όπου τα σύνορα των εθνών θολώνουν και τα κύματα παρασύρουν τις γραμμές που χάραξε ο άνθρωπος, εκτυλίσσεται επανειλημμένα μια βαθιά τραγωδία. Είναι η θλιβερή ιστορία των μεταναστών, ψυχές γεμάτες ελπίδα και απελπισία, που ξεκινούν ύπουλα ταξίδια σε τρικυμισμένα νερά, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Όπως οι αρχαίοι ναυτικοί που ανοίγονταν προς αβέβαιους ορίζοντες, πλέουν στην επικίνδυνη άβυσσο, λαχταρώντας για μια γη της επαγγελίας που κρατά την άπιαστη υπόσχεση της εκπλήρωσης και της ασφάλειας.
Η μοίρα εκείνων που τολμούν την ανοιχτή θάλασσα συντονίζεται με βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα, αποκαλύπτοντας το περίπλοκο μωσαϊκό της ανθρώπινης ύπαρξης και την πολύπλοκη δυναμική της κοινής μας παγκόσμιας κατάστασης. Μπροστά σε αυτή τη συνεχιζόμενη τραγωδία, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ηθικά, δεοντολογικά και φιλοσοφικά διλήμματα που διαπερνούν τον ίδιο τον ιστό των κοινωνιών μας, καλώντας μας να αναρωτηθούμε για την ουσία της ανθρωπιάς μας.
Σκεφτείτε την ίδια την πράξη της μετανάστευσης - μια θεμελιώδης παρόρμηση ενσωματωμένη στη φύση μας, που καθοδηγείται από την έμφυτη επιθυμία να εξερευνήσουμε, να αναζητήσουμε και να υπερβούμε. Είναι ένα ένστικτο που έχει διαμορφώσει πολιτισμούς και έχει οδηγήσει στην ανταλλαγή πολιτισμών σε όλη την ιστορία. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, η μετανάστευση των συνανθρώπων μας έχει γίνει ένα όλο και πιο επικίνδυνο εγχείρημα, με τη θάλασσα να χρησιμεύει τόσο ως σύμβολο όσο και ως σκηνικό για το ανθρώπινο δράμα που εκτυλίσσεται.
Ο πνιγμός των μεταναστών στη θάλασσα προκαλεί μια βαθιά αίσθηση τραγωδίας που συντονίζεται με την ευρύτερη ανθρώπινη κατάσταση. Μας αναγκάζει να αντιμετωπίσουμε την ευθραυστότητα της ζωής, την εφήμερη φύση της ύπαρξής μας και την απόλυτη αυθαιρεσία της μοίρας. Μας υπενθυμίζει ότι τα όρια και οι διαχωρισμοί που κατασκευάζουμε στη στεριά διαλύονται σε ασήμαντες ματαιότητες όταν έρχονται αντιμέτωποι με την απεραντοσύνη και την αδυσώπητη φύση της θάλασσας. Μπροστά σε τέτοιες τεράστιες δυνάμεις, οι έννοιες της εθνικότητας και της κοινωνικής θέσης ξεπλένονται, αφήνοντας πεντακάθαρο μόνο τον παγκόσμιο ανθρώπινο αγώνα για επιβίωση και τη λαχτάρα για μια καλύτερη ζωή.
Καθώς αναλογιζόμαστε τα κύματα που διεκδικούν τις ζωές αυτών των απελπισμένων ψυχών, ερχόμαστε αντιμέτωποι με βαθιά ηθικά ερωτήματα. Πώς μπορούμε να συμβιβάσουμε τις αξίες της συμπόνιας και της αλληλεγγύης με την έννοια των συνόρων και τη διατήρηση των εθνικών ταυτοτήτων; Πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής και τις αρχές της δικαιοσύνης σε έναν κόσμο όπου τα γεωπολιτικά συμφέροντα και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες συνωμοτούν για να αρνηθούν το καταφύγιο σε όσους το έχουν ανάγκη;
Η τραγωδία των μεταναστών που πνίγονται στη θάλασσα μας προκαλεί να επανεκτιμήσουμε τις ηθικές μας υποχρεώσεις και να επανεξετάσουμε τα θεμέλια πάνω στα οποία οικοδομούνται οι κοινωνίες μας. Εκθέτει τις εγγενείς αντιφάσεις και τους περιορισμούς των συστημάτων μας, ενώ παράλληλα εφιστά την προσοχή στην κοινή ευθύνη που φέρουμε ως κάτοικοι αυτού του εύθραυστου πλανήτη. Απαιτεί μια συλλογική απάντηση που υπερβαίνει τα στενά εθνικά συμφέροντα και αναγνωρίζει την εγγενή αξιοπρέπεια και αξία κάθε ανθρώπινου όντος, ανεξάρτητα από τον τόπο γέννησής του.
Μπροστά σε αυτή την επαναλαμβανόμενη ανθρώπινη τραγωδία, οφείλουμε να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση, να προωθήσουμε τον διάλογο και να αναζητήσουμε καινοτόμες λύσεις που θα αντιμετωπίζουν τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης και θα παρέχουν διεξόδους για μια αξιοπρεπή διαβίωση για όλους. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η θάλασσα δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ των προνομιούχων και των περιθωριοποιημένων. Πρόκειται για μια υπενθύμιση ότι, τελικά, είμαστε όλοι διασυνδεδεμένοι σε μια παγκόσμια κοινότητα, έχοντας κοινή την ευπάθεια στις τεράστιες δυνάμεις της φύσης.
Η τραγωδία των μεταναστών που πνίγονται στη θάλασσα μας καλεί να συμμετάσχουμε σε έναν συλλογικό προβληματισμό - μια φιλοσοφική έρευνα που υπερβαίνει σύνορα, ιδεολογίες και δόγματα. Είναι μια πρόσκληση να αντιμετωπίσουμε τα θεμελιώδη ερωτήματα της ύπαρξής μας και να διαμορφώσουμε ένα μέλλον που αναγνωρίζει την εγγενή αξία και τις δυνατότητες κάθε ανθρώπινου όντος, ανεξάρτητα από την καταγωγή του. Να εξερευνήσουμε τα βάθη της ηθικής μας συνείδησης, να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα του κόσμου μας και να αγωνιστούμε για μια κοινωνία που θα αγκαλιάζει τη συμμετοχικότητα, τη συμπόνια και τη δικαιοσύνη. Μόνο τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα πλοηγηθούμε στα ταραγμένα νερά της εποχής μας και θα χαράξουμε μια πορεία προς έναν καλύτερο, πιο ανθρώπινο κόσμο.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός - Συγγραφέας - Δημιουργός του e-didaskalia.blogspot.gr.