Κείμενο 1
Η αλχημεία* της παιδείας: ο μετασχηματισμός των
κοινωνιών μέσω της εκπαίδευσης
Μελετώντας τη βαθιά αλληλεπίδραση μεταξύ
εκπαίδευσης και κοινωνίας, βρισκόμαστε σε ένα φιλοσοφικό μωσαϊκό που υφαίνει τα
νήματα του διαφωτισμού, της προόδου και της ανθρώπινης ευημερίας. Η εκπαίδευση,
το ευγενές εγχείρημα της καλλιέργειας του πνεύματος και της καλλιέργειας της
ψυχής, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο πάνω στον οποίο οικοδομούνται οι
πολιτισμοί και μετασχηματίζονται οι κοινωνίες.
Για να κατανοήσουμε τη μετασχηματιστική δύναμη
της εκπαίδευσης, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε την εγγενή της ουσία ως καταλύτη
αλλαγής. Η εκπαίδευση δρα ως αλχημική δύναμη, διαμορφώνοντας άτομα και
κοινωνίες μέσω της μετατροπής της γνώσης και των ιδεών. Δίνει τη δυνατότητα στα
άτομα να υπερβούν τους περιορισμούς των περιστάσεων, φωτίζοντας τους δρόμους
των ευκαιριών και της χειραφέτησης.
Όταν η εκπαίδευση διαπερνά τον ιστό μιας
κοινωνίας, προκαλεί μια βαθιά μεταμόρφωση στον πυρήνα της. Μέσω της εκπαίδευσης
σπέρνονται οι σπόροι της κριτικής σκέψης και της διανοητικής περιέργειας,
καλλιεργώντας έναν πολίτη εξοπλισμένο με τα εργαλεία για να αμφισβητεί, να
προκαλεί και να φαντάζεται. Μια κοινωνία που αγκαλιάζει το μετασχηματιστικό
δυναμικό της εκπαίδευσης γίνεται γόνιμο έδαφος για την καινοτομία, τη
δημιουργικότητα και την πρόοδο. Ξεπερνά τα όρια της παράδοσης και των
συμβάσεων, ανοίγοντας το δρόμο για την ανάδυση νέων ιδεών, προοπτικών και
παραδειγμάτων.
Ωστόσο, η μετασχηματιστική δύναμη της εκπαίδευσης
εκτείνεται και πέρα από το πεδίο της πνευματικής ανάπτυξης. Η εκπαίδευση δίνει
ζωή στην ηθική συνείδηση μιας κοινωνίας, ενσταλάζοντας αξίες ενσυναίσθησης,
συμπόνιας και κοινωνικής ευθύνης. Καλλιεργεί μια κοινή κατανόηση της
δικαιοσύνης, της ισότητας και της εγγενούς αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπινου όντος.
Η εκπαίδευση γίνεται το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται μια δίκαιη και
αρμονική κοινωνία, καθοδηγώντας τα άτομα προς την υλοποίηση των ηθικών τους
υποχρεώσεων και καλλιεργώντας μια συλλογική δέσμευση για το κοινό καλό.
Πρέπει, εντούτοις, να αναγνωρίσουμε ότι η
εκπαίδευση δεν υπάρχει στο κενό. Είναι περίτεχνα συνυφασμένη με την
περιπλοκότητα των κοινωνικών δομών, των δυναμικών εξουσίας και των
κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων. Η εκπαίδευση, όταν κατανέμεται άνισα, γίνεται
εργαλείο διαιώνισης των κοινωνικών ιεραρχιών, ενίσχυσης των διαχωρισμών και
διεύρυνσης της ανισότητας. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη να αγωνιστούμε για
ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα ξεπερνά τα δεσμά των προνομίων και θα
διασφαλίζει την καθολική πρόσβαση, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε άτομο να
ξεκλειδώσει το πλήρες δυναμικό του.
Ο μετασχηματιστικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης
επιβάλλει μια αδιάλλακτη δέσμευση για τη συνεχή εξέλιξή της. Καθώς οι κοινωνίες
μεταβάλλονται, η εκπαίδευση πρέπει να προσαρμόζεται, ώστε να ανταποκρίνεται
στις διαρκώς εξελισσόμενες ανάγκες των πολιτών της. Απαιτεί μια δυναμική
αλληλεπίδραση μεταξύ παράδοσης και καινοτομίας, συνδυάζοντας τη διαχρονική
σοφία με τις γνώσεις του σύγχρονου κόσμου. Η εκπαίδευση οφείλει να αγκαλιάζει
διεπιστημονικές προσεγγίσεις, προωθώντας την ολιστική ανάπτυξη και
καλλιεργώντας την ικανότητα για προσαρμοστικότητα, ανθεκτικότητα και δια βίου
μάθηση.
Στη βαθιά αλληλεξάρτηση μεταξύ της εκπαίδευσης
και της κοινωνίας, βρίσκουμε τη δυνατότητα για βαθύτατο μετασχηματισμό. Η
εκπαίδευση, όταν αξιοποιείται ως δύναμη διαφώτισης και ενδυνάμωσης, γίνεται ο
ακρογωνιαίος λίθος μιας δίκαιης, προοδευτικής και ακμάζουσας κοινωνίας.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός
Παιδαγωγός – Συγγραφέας
*αλχημεία: μυστικιστική επιστήμη που
επικέντρωνε τις έρευνές της πάνω στην αναζήτηση τρόπων για την μετατροπή των μη πολύτιμων μετάλλων σε
χρυσό και την παρασκευή του ελιξίριου της ζωής που θα εξασφάλιζε την αθανασία.
Κείμενο 2
Μαρία Ευθυμίου: «Η εκπαίδευση, όπως όλα στη ζωή,
είναι θέμα έρωτα»
Εισαγωγικό σημείωμα: Το κείμενο που ακολουθεί
είναι απόσπασμα από συνέντευξη της καθηγήτριας Ιστορίας, Μαρίας Ευθυμίου.
Ερώτηση: Εξαντλούμαστε στην πολιτική χρήση και
στα διαδικαστικά της Παιδείας αγνοώντας το ίδιο το αντικείμενο τελικά;
Απάντηση: «Η εκπαίδευση, όπως όλα στη ζωή, είναι
θέμα έρωτα. Δεν είναι θέμα κανενός νόμου και καμιάς μεταρρύθμισης. Αν δεν είναι
ο δάσκαλος ερωτευμένος με αυτό που κάνει, το αποτέλεσμα είναι, σε κάθε
περίπτωση, μηδενικό έως αρνητικό. Με τη λέξη «έρωτας» εννοώ αυτό που κάνεις να
σε αφορά. Με πάθος. Με πόνο. Να κοιτάς τον μαθητή στα μάτια και να σε αφορά να μάθει αυτό που του διδάσκεις. Ο δάσκαλος, εξάλλου, δεν μεταφέρει μόνον
εγκύκλια γνώση στον διδασκόμενο. Μεταφέρει έναν ολόκληρο κόσμο, μια και η
εκπαίδευση είναι άφατη μεταφορά χυμών, μεταφορά ήθους, μεταφορά στάσης ζωής. Δεν
είναι διανοητική κατασκευή. Συζητούμε, κάθε τρεις και λίγο, για το πυροτέχνημα
των εκάστοτε δήθεν «αλλαγών» και «μεταρρυθμίσεων» μόνο και μόνο για να μην
επιστρέψουμε στην αρχή των πραγμάτων. Και η αρχή των πραγμάτων είναι να αγαπάς
– τον άλλο, την κοινωνία, τη δουλειά σου, τη ζωή. Να νοιάζεσαι. Και να είσαι
έτοιμος να δοθείς με όλες σου τις δυνάμεις και τις δεξιότητές σου σε αυτό. Κάτι
που πολλοί έχουμε ξεχάσει. Και βολευόμαστε σε αυτό».
Καρασαρίνης Μάρκος, BHMAgazino, Σεπτέμβριος 2016
Κείμενο 3
Εγκώμιο στη μάθηση
Μάθαινε και τ’ απλούστερα!
Γι’ αυτούς
που ο καιρός τους ήρθε
ποτέ δεν είναι πολύ αργά!
Μάθαινε το αβγ, δε σε φτάνει, μα συ
να το μαθαίνεις! Μη σου κακοφανεί!
Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!
Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!
Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Ψάξε για σχολείο, άστεγε!
Προμηθεύσου γνώση, παγωμένε!
Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν’ ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε!
Μην αφεθείς να πείθεσαι
μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!
Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.
Έλεγξε το λογαριασμό
εσύ θα τον πληρώσεις.
Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι.
Ρώτα: πώς βρέθηκε αυτό εδώ.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία».
Μπέρτολτ Μπρεχτ
ΘΕΜΑΤΑ
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά
την αξία της εκπαίδευσης σύμφωνα με τις παραγράφους 2-4 του κειμένου 1, σε 50-60 λέξεις.
Μονάδες 20
Β1. Να επιλέξετε αν οι
παρακάτω προτάσεις είναι σωστές ή λανθασμένες με βάση το περιεχόμενο του
κειμένου 1:
α. Η εκπαίδευση είναι ανεξάρτητη από την κοινωνία.
β. Η εκπαίδευση οδηγεί τους ανθρώπους στην
ανεξαρτησία.
γ. Είναι ανάγκη η εκπαίδευση να εξελίσσεται διαρκώς.
δ. Επιβάλλεται η εκπαίδευση να απαλλαγεί από την
παράδοση και να δώσει έμφαση στην καινοτομία.
ε. Η εκπαίδευση κάτω από οποιεσδήποτε προϋποθέσεις
οδηγεί στην κοινωνική πρόοδο.
Μονάδες 10
Β2α. Να σχολιάσετε την
επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα του τίτλου του κειμένου 1.
Μονάδες 10
Β2β. Η κα. Ευθυμίου
στην απάντησή της στο κείμενο 2 εναλλάσσει τα ρηματικά πρόσωπα. Να εντοπίσετε
ποια ρηματικά πρόσωπα χρησιμοποιεί (3 μονάδες) και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους
στο συγκεκριμένο απόσπασμα (3 μονάδες).
Μονάδες 6
Β3. Η κα. Ευθυμίου στην
απάντησή της στο κείμενο 2, χρησιμοποιεί μια υπόθεση. Να την εντοπίσετε (3
μονάδες) και να σχολιάσετε τη νοηματική (3 μονάδες) και τη δομική της λειτουργία
ως προς τη συνοχή και τη συνεκτικότητα της παραγράφου (3 μονάδες).
Μονάδες 9
Γ. Ποια είναι κατά τη γνώμη
σας η κυρίαρχη συμβουλή του ποιητικού υποκειμένου στο κείμενο 3; Ποια είναι η
προσωπική σας ανταπόκριση σε αυτή; Να απαντήσετε σε 150-200, αξιοποιώντας τουλάχιστον
3 κειμενικούς δείκτες.
Μονάδες 15
Δ. Αξιοποιώντας δημιουργικά
τα κείμενα αναφοράς, αλλά και τις προσωπικές σας εμπειρίες, καλείστε να γράψετε
ένα άρθρο για το προσωπικό σας ιστολόγιο, για να αναφερθείτε τεκμηριωμένα στους
τρόπους με τους οποίους το σχολείο μπορεί να βοηθήσει στη διαμόρφωση
ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και στην προσωπική σας άποψη σχετικά με τη
συνεισφορά του σχολείου στη διάπλαση της δικής σας προσωπικότητας (350-400
λέξεις).
Μονάδες 30
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
Αναζητήστε το βιβλίο του: Όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδόσεις 24 γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8, μέσα από το οποίο μπορείτε να βρείτε οδηγίες για το πώς απαντιούνται τα συγκεκριμένα ερωτήματα.
Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.
Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους.
Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
Βρείτε το βιβλίο στην "Πολιτεία" με σημαντική έκπτωση: https://www.politeianet.gr/books/9786182011348-zumbragakis-apostolis-24-grammata-oli-i-uli-ton-neon-ellinikon-g-lukeiou-mesa-apo-100-erotiseis-kai-apantiseis-319288
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
