ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Το Περιβάλλον: ο κόσμος μας, η ζωή μας
Το περιβάλλον, ως έννοια, αποτελεί αλληλένδετο στοιχείο και, συνάμα, συνδετικό κρίκο με τη Φύση. […]Ποικιλόμορφο, μυστηριώδες, πρωτόγνωρο, ασυνήθιστο, με υπέροχα τοπία, εξαιρετικής κι ασυναγώνιστης ομορφιάς, απέραντους ανεξερεύνητους ωκεανούς, φαντασμαγορικές λίμνες και ποτάμια, με πλούσια χρώματα, ικανά να συνθέσουν τον καμβά της αρμονίας, προωθεί τη ζωή και τον άνθρωπο σε άλλο επίπεδο. Όλο αυτό το πανέμορφο φυσικό σκηνικό, σε προϊδεάζει και σε κάνει να αναλογισθείς: ποιος είναι ο αρχιτέκτονάς του; Ποιος είναι ο υπέρτατος σχεδιαστής, που με τις προσωπικές πινελιές του δημιούργησε αυτό το μαγευτικό κι εξωπραγματικό έργο που ονομάζουμε «Περιβάλλον»; Κυρίως, όμως, ποιος είναι εκείνος που καλείται να το σεβαστεί και να το προστατεύσει, όσο τίποτε άλλο;
Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, προβάλλει έντονη κι επιτακτική η ανάγκη για την προστασία του περιβάλλοντος. Η επιστήμη έχει αποδείξει, με πειστικά κριτήρια, ότι η ανθρωπότητα απειλείται από μεγάλες περιβαλλοντικές καταστροφές, με αιχμή του δόρατος την επαπειλούμενη κλιματική αλλαγή. Η κρίση είναι πολυεπίπεδη και αγγίζει σχεδόν όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής του ανθρώπου. Η αλματώδης εξέλιξη και πρόοδος της τεχνολογίας, σε όλες σχεδόν τις πτυχές του ανθρώπινου βίου, με τις βιομηχανοποιημένες ζώνες και τη βεβαρυμμένη ρύπανση της ατμόσφαιρας σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και η συσσώρευση πληθυσμού στα ήδη μεγάλα αστικά κέντρα, που ενισχύει το φαινόμενο της αστικοποίησης, επιτείνουν το πρόβλημα. Παράλληλα, η υπεράντληση υδάτων και η εντατική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, γενετικώς τροποποιημένων σε ορισμένες περιπτώσεις, δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην άρδευση των καλλιεργειών. Η ύπαρξη, μάλιστα, χιλιάδων ανεξέλεγκτων χωματερών προσβάλλουν την αισθητική μας άποψη, τον πολιτισμό και την υγεία μας, ενώ η διάβρωση του εδάφους που οδηγεί, σταδιακά, σε ερημοποίηση και οι ανεξέλεγκτες εξορύξεις που αλλοιώνουν το εδαφικό και υπεδαφικό τοπίο, οδηγούν στην αναγκαστική αναζήτηση προστασίας και διεξοδικών λύσεων. Το περιβάλλον και η προστασία του, λοιπόν, έχουν αποτελέσει μερικά από τα φλέγοντα θέματα συζήτησης και σκέψης παγκοσμίως, τουλάχιστον στις ευημερούσες κοινωνίες των αναπτυγμένων κρατών. Είναι σίγουρο, άλλωστε, ότι η ένταση των αποτελεσμάτων της υποβάθμισης του περιβάλλοντος επηρεάζει και θα εξακολουθεί να επηρεάζει με αρνητικό τρόπο τον καθημερινό μας βίο στο μέλλον.
Οι περισσότεροι συνάνθρωποί μας, όμως, σε ό,τι αφορά τις οικολογικές αλληλεξαρτήσεις μέχρι σήμερα και το μείζον ζήτημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο, παραμένουν σε μία κατάσταση τρομακτικής άγνοιας, που επιτυγχάνεται σε υψηλό βαθμό με την έλλειψη ενσυναίσθησης. Σε αρκετούς, δεν έχει καταστεί εφικτή η αντίληψη, ότι με τη συμπεριφορά τους απέναντι στο περιβάλλον, απέναντι στη Φύση, προδιαγράφουν το μέλλον του πλανήτη μας. Δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι έχουν μεγάλη ευθύνη και υπαιτιότητα για την τέλεση των πράξεών τους, επειδή εκείνες, με τη σειρά τους, θα έχουν αντίκτυπο – θετικό ή αρνητικό – στο περιβάλλον και σε εμάς τους ίδιους, ως τελικούς αποδέκτες. Η μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα είναι να διατηρήσει μία αποδεκτή ποιότητα ζωής, κατάλληλα οργανωμένη και διαμορφωμένη σε ένα ασφαλές αξιακό σύστημα που δε θα λοξοδρομεί και θα προστατεύει τα φυσικά συστήματα, τα οποία μας παρέχουν τους αναγκαίους πόρους για τη διατήρηση της ζωής πάνω στη γη. Στο πλαίσιο αυτό, το δικαίωμα πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση, αποτελεί ένα βασικό και αναφαίρετο δικαίωμα των πολιτών στη σύγχρονη κοινωνία. Οι πολίτες θα πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση, σε όσο το δυνατόν περισσότερους τομείς της περιβαλλοντικής αγωγής, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις για τη ζωή τους και το περιβάλλον στο οποίο διαβιούν. Κατ’ επέκταση, θα ελέγχουν και την κρατική δράση σε ζητήματα που άπτονται της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος.
Σταμάτης-Στυλιανός Βλάχος, MSc Περιβαλλοντολόγος, διαχείριση ενέργειας και περιβάλλοντος. Διασκευασμένο κείμενο, vimaonline.gr 26/7/2018.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Καταναλωτισμός ή βιωσιμότητα; Ένα δίλημμα της εποχής
Το κείμενο (διασκευασμένο για τις ανάγκες του κριτηρίου αξιολόγησης) είναι επιλεγμένο από τους συνεργάτες του ινστιτούτου Worldwatch και περιλαμβάνεται στην έκδοση του ινστιτούτου με τίτλο «2010: Η κατάσταση του κόσμου. Ο πολιτισμός μας σε μετάβαση – Από τον καταναλωτισμό στην αειφορία».
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερα γεγονότα και δραστηριότητες – σε παγκόσμια κλίμακα – πείθουν ότι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος απασχολεί χώρες και κυβερνήσεις. Πράγματι, μια σειρά οργανώσεων, ινστιτούτων, κομμάτων, επιχειρήσεων και μεμονωμένων ατόμων, θέτουν ως προτεραιότητα των επιδιώξεών μας την πολιτισμική μεταβολή των κατοίκων του πλανήτη και τη στροφή των ενδιαφερόντων μας από τον άκρατο καταναλωτισμό προς την αειφορία1. Στο πλαίσιο αυτό, άλλωστε, όλο και συχνότερα, οργανώνονται εκδηλώσεις και διεξάγονται επιστημονικά συνέδρια που αποσκοπούν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης.
Σε ένα ντοκιμαντέρ του 2009 με τίτλο «The Age of stupid» («Η εποχή των ηλιθίων») ένας φανταστικός ιστορικός, που πιθανόν να είναι ο τελευταίος άνθρωπος της γης, παρακολουθεί ένα φιλμ αρχείου και αναλογίζεται τα τελευταία χρόνια, κατά τα οποία η ανθρωπότητα μπορούσε ακόμη να σωθεί από την παγκόσμια οικολογική κατάρρευση. Καθώς συλλογίζεται τη ζωή διαφόρων ατόμων – ενός Ινδού επιχειρηματία που δημιουργεί μια αεροπορική εταιρεία χαμηλού κόστους, μιας κοινότητας στη Βρετανία που ανησυχεί για την κλιματική αλλαγή, αλλά αντιδρά στην εγκατάσταση μιας ανεμογεννήτριας στην περιοχή, ενός φοιτητή από την Νιγηρία που αγωνίζεται να ζήσει το αμερικανικό όνειρο του καταναλωτισμού και ενός Αμερικανού πετρελαιοπαραγωγού που θεωρεί ότι η δουλειά του δεν έρχεται σε αντίφαση με την αγάπη του για την ύπαιθρο και τη φύση – ο ιστορικός διερωτάται: «Μα γιατί δε σώσαμε τους εαυτούς μας όταν υπήρχε ακόμη καιρός; Ήμασταν απλώς ηλίθιοι; Ή αυτό που συνέβη ήταν ότι δεν ήμασταν εντελώς σίγουροι ότι αξίζαμε να σωθούμε;».
Ο Erik Assadourian, Αμερικανός ανθρωπολόγος, περιβαλλοντολόγος και ακτιβιστής, που έχει αφιερώσει τις προσπάθειές του στη σωτηρία του πλανήτη, υποστηρίζει ότι η απάντηση στα ανωτέρω ερωτήματα ελάχιστη σημασία έχει με τη βλακεία ή την τάση αυτοκαταστροφής των ανθρώπων, έχει, όμως, απόλυτη σχέση με τον πολιτισμό των ανθρώπων, με αυτό που αποκαλούμε συχνά κουλτούρα. Αυτή η κουλτούρα που αναπτύξαμε και που είχε ως σκοπό την αφθονία και την επίπλαστη ευημερία, έχει οδηγήσει σε μία σειρά αλυσιδωτών, αλλά και εκρηκτικών καταστάσεων, οι οποίες, λόγω της προσπάθειας για υπερπαραγωγή και κάλυψη αυτών των συνεχώς αυξανόμενων «αναγκών» για υπερκατανάλωση, έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, ώστε ο άνθρωπος να εξαντλεί όλα τα περιθώρια λογικής και παράλογης «συμπεριφοράς» απέναντι στον πλανήτη και τις πεπερασμένες δυνατότητες ανταπόκρισής του σε αυτή την αχαλίνωτη «ανάγκη» για καταναλωτισμό.
Αποτέλεσμα αυτής της κουλτούρας της ανθρωπότητας για καταναλωτισμό, για όλο και περισσότερη αφθονία αγαθών, είναι οι σοβαρές επιπτώσεις που παρατηρούνται σε μια σειρά παραγόντων του πλανήτη με αντίστοιχες επιπτώσεις στο οικοσύστημα, όπως: α) στη βιοποικιλότητα, β) στο κλίμα, γ) στα θαλάσσια συστήματα, δ) στα δάση, ε) στην υγεία – μόλυνση. Έτσι, μια καταγραφή και περιγραφή της κατάστασης του κόσμου σήμερα παρουσιάζει ένα συνδυασμό προόδου, οπισθοδρόμησης και χαμένων ευκαιριών ανά τον κόσμο, που επηρέασαν την ποιότητα του περιβάλλοντος και την ευημερία της κοινωνίας.
1.Αειφορία: Η ανάπτυξη που λαμβάνει υπ’ όψιν τις δυνατότητες της φύσης ν’ αναπληρώνει όσα ο άνθρωπος αντλεί απ’ αυτήν.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη «Τα επόμενα εκατό χρόνια»
Έπιασα να δω
τι θα ‘πρεπε να πρωτομάθω
για να ζωγραφίσω απ’ την αρχή τον κόσμο·
κι όλα έβγαζαν άθροισμα ηλεκτρονικό
ούτε πουλιά ούτε ψάρια
ούτε τα ίδια απ’ την αρχή
τίποτα όπως ήταν
ή όπως σχεδιάζουν·
μόνο ένα ατέλειωτο πλέγμα πληροφοριών
σ’ ένα κόσμο που ζυγίζει τ’ ορθολογικό
με το κιλό και το πουλάει χύμα
στα μανάβικα.
Και ξέρεις τι;
Δε φοβήθηκα. Καιρός ν’ αλλάξουνε τα πράγματα.
Καιρός να μείνει το νερό για το νερό
τα ψάρια για τα ψάρια
κι ο άυλος, εναργής άνθρωπος
να επιστρέψει στην αστρόσκονη
και να χαθεί· ούτε οίκτος
ούτε περηφάνια
ούτε δικαιοσύνη.
Μια σιωπή μονάχα, κοσμική
κι εμείς αστράκια που ανάβουμε τις νύχτες
στο αιώνιο κι απέραντο σκοτάδι.
Ανθολογία ποίησης «Μέτρα Λιτότητας». Εισ., Ανθ., Επιμ. Karen Van Dyck. Άγρα, 2017, σ.109
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (70-90 λέξεις) το περιεχόμενο της πρώτης και της δεύτερης παραγράφου του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι («Το περιβάλλον ως έννοια … στο μέλλον»).
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β
Ερώτημα 1ο
Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω διατυπώσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες με βάση το περιεχόμενο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι. Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας με αναφορές σε συγκεκριμένα χωρία του κειμένου.
i. Ο σεβασμός προς το φυσικό περιβάλλον απορρέει από την τελειότητα του φυσικού τοπίου και τις ωφέλειες που αυτό παρέχει στον άνθρωπο.
ii. Η περιβαλλοντική προστασία αποτελεί στόχο όλων των κρατών, προηγμένων ή μη.
iii. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει συνειδητοποιήσει τη σχέση εξάρτησής του με τη φύση, με αποτέλεσμα να αναλαμβάνει τις ευθύνες του για κάθε λανθασμένη επιλογή των πράξεων και αποφάσεών του για το περιβάλλον.
iv. Η υπεύθυνη και παραγωγική στάση του ατόμου απέναντι στο περιβάλλον προϋποθέτει την κατάλληλη παιδεία και αγωγή.
v. Η περιβαλλοντική αγωγή δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να αναγνωρίζει τις πολιτικές δράσεις και επιλογές που αφορούν στην αειφόρο περιβαλλοντική ανάπτυξη.
Μονάδες 10
Ερώτημα 2ο
α) Να εξετάσετε πώς προκύπτει η συνεκτικότητα του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ στις δύο τελευταίες παραγράφους του. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με σχετικές κειμενικές αναφορές.
Μονάδες 5
β) Ποια θεωρείτε ότι είναι η λειτουργία των ερωτημάτων στο τέλος της δεύτερης παραγράφου του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ: «Μα γιατί δε σώσαμε τους εαυτούς μας όταν υπήρχε ακόμη καιρός; Ήμασταν απλώς ηλίθιοι; Ή αυτό που συνέβη ήταν ότι δεν ήμασταν εντελώς σίγουροι ότι αξίζαμε να σωθούμε;». Στο ίδιο χωρίο, γιατί χρησιμοποιείται το α’ πληθυντικό πρόσωπο;
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο
Πρόθεση του συγγραφέα στην 1η παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με την αρμονία και την ομορφιά της φύσης, η οποία υποχρεώνει τον άνθρωπο να τη σεβαστεί. Να αναφέρετε τέσσερις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει τον στόχο του, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία και να εξηγήσετε τη λειτουργία καθεμιάς από αυτές στο κείμενο.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο βασικό ερώτημα θεωρείτε ότι τίθεται στο ποίημα του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙΙ μέσα από την παράθεση των συνεχιζόμενων οπτικών εικόνων και πώς θα το σχολιάζατε σύμφωνα με τη δική σας οπτική; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Με αφορμή τα κείμενα αναφοράς (ΚΕΙΜΕΝΑ Ι, ΙΙ, ΙΙΙ) να γράψετε ένα άρθρο για το σχολικό ιστολόγιο, στο οποίο να αναφέρετε την αναγκαιότητα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και τους τρόπους με τους οποίους η νέα γενιά μπορεί έμπρακτα να επιτύχει τη βιωσιμότητα της φύσης (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
Αναζητήστε το βιβλίο του: Όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδόσεις 24 γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8, μέσα από το οποίο μπορείτε να βρείτε οδηγίες για το πώς απαντιούνται τα συγκεκριμένα ερωτήματα.
Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.
Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους.
Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
Βρείτε το βιβλίο στην "Πολιτεία" με σημαντική έκπτωση: https://www.politeianet.gr/books/9786182011348-zumbragakis-apostolis-24-grammata-oli-i-uli-ton-neon-ellinikon-g-lukeiou-mesa-apo-100-erotiseis-kai-apantiseis-319288
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.