Η πλοκή ενός λογοτεχνικού κειμένου
Πρώτα απ' όλα ένα λογοτεχνικό πρέπει να ξεκινά με την λεγόμενη «έκθεση», δηλαδή την παρουσίαση των βασικών προσώπων, καθώς και του πλαισίου μέσα στο οποίο θα εξελιχθεί η δράση (σκηνικά και χρόνος). Ο συγγραφέας δηλαδή, αποκαλύπτει στον αναγνώστη όλες τις πληροφορίες που κρίνει απαραίτητες για την κατανόηση της πλοκής.
Μετά ακολουθεί το «στοιχείο πλοκής». Πρόκειται για το βασικό γεγονός που πυροδοτεί την έναρξη της δράσης, συνήθως θέτοντας κάποιες αντιτιθέμενες δυνάμεις σε κίνηση. Στη συνέχεια η δράση κλιμακώνεται συνεχώς ακολουθώντας μιαν ανοδική πορεία, με τα γεγονότα να περιπλέκονται και συχνά να οδηγούν σε σύγκρουση. Κάποια στιγμή, η δράση φτάνει στο ανώτατο σημείο, στο οποίο μοιάζουν να κρίνονται τα πάντα: η στιγμή αυτή, όπου τόσο η ένταση όσο και το ενδιαφέρον του αναγνώστη βρίσκονται στο υψηλότερο δυνατό σημείο, λέγεται «κορύφωση».
Από ‘κει και πέρα, η δράση ακολουθεί καθοδική πορεία: όλα τα ζητήματα έχουν βρει την απάντησή τους, οι τυχόν συγκρούσεις έχουν ολοκληρωθεί και οδηγούμαστε σιγά σιγά προς τη λύση, δηλαδή προς το τέλος του έργου.
Βέβαια, πάντα είναι πιθανό να σημειωθεί μια ξαφνική μεταβολή στην τύχη του ήρωα αλλά αυτή είναι και η τελευταία έκπληξη που μας επιφυλάσσει το έργο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα έργα υπακούν τυφλά σ’ αυτό το σχήμα. Στη σύγχρονα λογοτεχνικά έργα, οι αποκαλύψεις γίνονται σταδιακά, μόνον όταν είναι απαραίτητες και σπάνια υπακούν σε κανόνες. Επιπλέον, η σύγχρονη θεωρία εξετάζει τη δομή των λογοτεχνικών έργων με διαφορετικούς τρόπους.
Ωστόσο, η αφηγηματική δομή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας, επειδή χρησιμοποιεί απλούς, πρακτικούς και κατανοητούς όρους.