ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η δοκιμασία ενός πολιτισμού
[...] Το τέλος της δεύτερης χιλιετίας βρίσκει τη Γη και τους κατοίκους της απειλούμενους από μια ανάπτυξη χωρίς μέτρο· που μήτε το φυσικό περιβάλλον σέβεται, αλλά και τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου αλλοιώνει. Αν ληφθεί υπ' όψιν ότι, κατά την ίδια περίοδο, μεγάλες είναι οι κατακτήσεις της επιστήμης και ότι η πρόοδος της τεχνολογίας είναι ικανή να απαλλάξει το ανθρώπινο είδος από πολλά προβλήματα, η κατάληξη αυτή των πραγμάτων έχει δυσδιάκριτες τις ερμηνείες.
Είναι αναμφισβήτητο ότι οι αντιλήψεις ή πρακτικές, που οδήγησαν σ' αυτόν τον τύπο αναπτύξεως, είναι βαθύτατα ριζωμένες και στο σύγχρονο πολιτισμό. Κάποιες από τις αντιλήψεις αυτές πιθανόν ανακλούν στο βιολογικό μας παρελθόν: Ότι η φύση υπάρχει για να εξυπηρετεί τις ανθρώπινες ανάγκες και ότι με τα άλλα είδη ζώων ευρισκόμαστε εξ ανάγκης σε εμπόλεμη κατάσταση. Άλλες υποδηλώνουν μια εκπλήσσουσα αφέλεια, που οφείλεται ίσως στην γεωκεντρική αντίληψη για τον κόσμο –που εδέσποζε επί αιώνες– και την άγνοια: Το ανεξάντλητο, για παράδειγμα, των ενεργειακών πηγών της γης και οι απέραντες δυνατότητες των φυσικών της πόρων.
Όποιες και αν είναι πάντως οι αιτίες γι' αυτήν την αλόγιστη στάση, ούτε η έκταση, ούτε οι συνέπειες της καταστροφής μπορούν να αμφισβητηθούν. Αποτελούν, άλλωστε, καθημερινή πια εμπειρία για τον άνθρωπο, είτε στις μεγάλες πόλεις ασφυκτιά, είτε στη θάλασσα ή τη φύση αναζητά τη διέξοδο. Πολλοί, ασφαλώς, δεν συμμερίζονται την απαισιοδοξία ως προς τα περιθώρια που υπάρχουν για να αποφευχθεί το χειρότερο· και υπολογίζουν ότι η τεχνολογία, που δίκαια βρίσκεται στο επίκεντρο των επικρίσεων, θα αποτελέσει και τον κύριο μοχλό για την αναστροφή της πορείας.
Το πρόβλημα είναι ότι η αναστροφή αυτή προϋποθέτει τολμηρές αποφάσεις, παγκόσμια συνεργασία και ατομική υπευθυνότητα. Και εδώ έγκειται η δυσκολία. Διότι ο χάρτης του πλανήτη αποκαλύπτει μια τεράστια ποικιλία κρατών και εθνοτήτων, ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών συστημάτων, βιοτικού επιπέδου και βαθμού παιδείας. Το περιβάλλον της Γης αλλού θίγεται από ισχυρά συμφέροντα, κάποιες φορές από γνήσια ανάγκη και κάποτε από άγνοια ή αναισθησία. Ενώ τα βιομηχανικά κράτη χρεώνονται από βουλιμία ενεργειακή και διεκδικούν την μερίδα του λέοντος σε κάθε μορφής ρύπανση, τα λεγόμενα «υπό ανάπτυξιν» κράτη σύρονται ή επιθυμούν την ίδια ταυτότητα προόδου(…).
Το συμπέρασμα έχει λοιπόν μια δραματική διάσταση. Για να απαλλαγεί η Γη από τους εφιάλτες της, χρειάζεται ίσως κάτι ριζικότερο από τις βραδύτατες κινήσεις σε τοπικό ή παγκόσμιο επίπεδο. Η περιβαλλοντική κρίση είναι, σε πρωτογενές επίπεδο, κρίση του σύγχρονου πολιτισμού και των αξιών του. Αυτό που χρειάζεται, συνεπώς, είναι να αμφισβητηθεί η ίδια η έννοια της προόδου και η μονομέρεια της πρακτικής της. Διότι η πρόοδος, μέχρι τώρα, περίπου ταυτίζεται με τα τεχνολογικά αγαθά και τη βελτίωση των οικονομικών παραμέτρων. Ελάχιστα αναφέρεται σε ποιοτικές παραμέτρους, στην αρμονική ισορροπία του ανθρώπου με το περιβάλλον του, σ' αυτόν καθ' εαυτό τον εσωτερικό άνθρωπο και στην ανάγκη του να υπάρξει με τους άλλους. Η τυφλή επιδίωξη της ανόδου του ατομικού ή εθνικού εισοδήματος δεν οδηγεί πάντοτε στην άνοδο του βιοτικού –με την έννοια του βίου, της ζωής– επιπέδου. Οδηγεί, συνήθως, σε έναν άνθρωπο χωρίς σοφία και ευθύνη, στερημένο από την παρηγοριά της τέχνης και την ανάσα της φύσης, έρμαιο δυνάμεων που στηρίζουν την εξουσία τους στην ισοπέδωση την δική του και της φύσεως.
Όπως τονίζει ο Κορνήλιος Καστοριάδης: «Αυτό που χρειάζεται είναι κάτι περισσότερο ακόμα από μία μεταρρύθμιση της ανθρώπινης διάνοιας, είναι μια αλλαγή του ανθρώπινου όντος ως όντος κοινωνικού-ιστορικού. Χρειάζεται ένα ήθος της θνητότητας και μια αυθυπέρβαση του Λόγου. Δεν έχουμε ανάγκη από μερικούς σοφούς. Έχουμε ανάγκη να αποκτήσουν και να ασκήσουν τη φρόνηση όλοι οι άνθρωποι και αυτό με τη σειρά του απαιτεί ένα ριζικό ανασχηματισμό της κοινωνίας ως κοινωνίας πολιτικής, που θα εγκαθίδρυε όχι μόνο την τυπική συμμετοχή, αλλά το πάθος όλων για τα κοινά, για τη μοίρα της κοινωνίας και για τη μοίρα του θαυμάσιου αυτού πλανήτη, πάνω στον οποίο γεννηθήκαμε(…)».
Γιώργος Γραμματικάκης, «Η Κόμη της Βερενίκης» (κείμενο διασκευασμένο)
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Κλιματική αλλαγή: 200 εκατ. «κλιματικοί μετανάστες» έως το 2050
Η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να αναγκάσει πάνω από 200 εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες, καθώς και να προκαλέσει κύματα μετανάστευσης, εκτός και αν ληφθεί επειγόντως δράση για τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων και για τη γεφύρωση του χάσματος σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη, σημειώνεται σε έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Η έκθεση προειδοποιεί επίσης ότι οι περιοχές στις οποίες θα υπάρξουν κύματα μετανάστευσης, είναι πιθανό να κάνουν την εμφάνισή τους μέσα στην επόμενη δεκαετία και η κατάσταση να επιδεινωθεί μέχρι το 2050. Υπάρχει ανάγκη σχεδιασμού τόσο στις περιοχές στις οποίες οι άνθρωποι θα μετακινηθούν όσο και στις περιοχές από τις οποίες θα φύγουν, για να δοθεί βοήθεια σε όσους μείνουν πίσω.
Μεταξύ των δράσεων που προτείνονται είναι η επίτευξη του στόχου «μηδενικών» εκπομπών μέχρι τα μέσα του αιώνα, προκειμένου να έχουμε την ευκαιρία να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη σε 1,5°C, καθώς και η επένδυση σε μια ανάπτυξη που να είναι «πράσινη», ανθεκτική, χωρίς αποκλεισμούς.
Η επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί για το χειρότερο δυνατό σενάριο, εάν δεν υπάρξει συλλογική δράση τόσο για τη μείωση της εκπομπής ρύπων, όσο και για επενδύσεις στην ανάπτυξη, ιδιαίτερα κατά την επόμενη δεκαετία.
https://www.kathimerini.gr/world/561497239/klimatiki-allagi-200-ekat-klimatikoi-metanastes-eos- to-2050/
(Διασκευασμένο άρθρο από το διαδίκτυο)
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Το τελευταίο δέντρο - Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Έκρυψα το τελευταίο δέντρο
στην πίσω αυλή
κάθε μέρα το φροντίζω ευλαβικά
χαϊδεύοντας τα φύλλα του
ποτίζοντας τις ρίζες του
με τα δάκρυά μου.
Έκρυψα το τελευταίο δέντρο
στην πίσω αυλή
στη σκιά του θα μείνω
μοιρολόγια να του τραγουδάω
μέχρι να έρθετε
να μας κάψετε παρέα.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Για την αναστροφή της καταστροφικής πορείας που έχει πάρει η ανάπτυξη στις μέρες μας, ο συγγραφέας ορίζει κάποιες προϋποθέσεις. Να τις εντοπίσετε στο Κείμενο 1 και να τις πυκνώσετε σε μία παράγραφο 60 – 70 λέξεων.
(Μονάδες 20)
ΘΕΜΑΤΑ Β
Β1. Ποια είναι η δοκιμασία που χαρακτηρίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό στο τέλος της δεύτερης χιλιετίας, όπως καταγράφεται στο Κείμενο 1, και ποιες ερμηνείες δίνει ο συγγραφέας γι' αυτήν; (50-60 λέξεις)
(Μονάδες 10)
Β2. α) Ο σκοπός του συγγραφέα του Κειμένου 2 είναι να πείσει τον αναγνώστη σχετικά με το ζήτημα της οικολογικής καταστροφής. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αναφέροντας από το κείμενο δύο (2) μέσα πειθούς (Μονάδες 4). Να προσδιορίσετε για το καθένα τη λειτουργία του (Μονάδες 6 ).
(Μονάδες 10)
β) Στο Κείμενο 2 κυριαρχεί το γ’ ρηματικό πρόσωπο. Ποιο επικοινωνιακό αποτέλεσμα επιδιώκει ο αρθρογράφος με τη χρήση του;
(Μονάδες 5)
Β3. α) Διότι ο χάρτης του πλανήτη αποκαλύπτει μια τεράστια ποικιλία κρατών και εθνοτήτων, ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών συστημάτων, βιοτικού επιπέδου και βαθμού παιδείας. (Κείμενο 1).
Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να επισημάνετε τις αλλαγές που παρατηρούνται στο ύφος του κειμένου.
(Μονάδες 5)
β) Τι δείχνει η έγκλιση των ρημάτων της 1ης παραγράφου του Κειμένου 2 για τον βαθμό βεβαιότητας του λόγου του συντάκτη; Να δικαιολογήσετε τεκμηριωμένα τη χρήση της συγκεκριμένης έγκλισης.
(Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Ποια είναι η σχέση του ποιητικού υποκειμένου με τη φύση, σύμφωνα με το Κείμενο 3; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου, αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. Τι ρόλος διαδραματίζει η φύση στη δική σου ζωή; (150-200 λέξεις).
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος, σε ανοιχτή εκδήλωση που πραγματοποιείται στο σχολείο σας, εκφωνείτε ομιλία στην οποία εκθέτετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας σχετικά με:
α. Τους κινδύνους που απειλούν τον πλανήτη μας, εξαιτίας της περιβαλλοντικής κρίσης.
β. Τις πρωτοβουλίες που μπορεί να αναλάβει το άτομο και οι δημόσιοι φορείς, για να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του φαινομένου.
Το κείμενό σας να έχει έκταση 350-400 λέξεων. Στις απαντήσεις σας να λάβετε υπόψη και τα κείμενα αναφοράς ( Κείμενα 1 και 2 ).
(Μονάδες 30)
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
Αναζητήστε το βιβλίο του: Όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδόσεις 24 γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8, μέσα από το οποίο μπορείτε να βρείτε οδηγίες για το πώς απαντιούνται τα συγκεκριμένα ερωτήματα.
Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.
Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους.
Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
Βρείτε το βιβλίο στην "Πολιτεία" με έκπτωση: https://www.politeianet.gr/books/9786182011348-zumbragakis-apostolis-24-grammata-oli-i-uli-ton-neon-ellinikon-g-lukeiou-mesa-apo-100-erotiseis-kai-apantiseis-319288
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.