Ανθρωπισμός - Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου - Κριτήριο αξιολόγησης με απαντήσεις

 ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Ανθρωπισμός: Μία έννοια που εκλείπει στις μέρες μας!

Της Φωτεινής Καρρά, 31 Οκτωβρίου, 2022-δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Καθημερινή.

«Δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος» έγραφε ο Λειβαδίτης. Δυστυχώς, μία καλειδοσκοπική ματιά στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι καταδεικνύει ότι τα λόγια του ποιητή ανήκουν στη σφαίρα της ουτοπίας. Ο σύγχρονος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από έναν υπερφίαλο εγωτισμό, μία αποχαυνωτική αδιαφορία και απάθεια για όλους και για όλα. Ο απότοκος αυτού είναι η απροθυμία να συμβάλει εθελοντικά στο να απαλύνει τη δυστυχία των συνανθρώπων του.

 

Η ανθρωπιά, ο εθελοντισμός και η αλληλεγγύη είναι έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες. Η αλληλεγγύη πηγάζει από την κοινωνικότητα του ατόμου. Απορρέει από τη στενή εξάρτηση των ανθρώπων από την κοινωνία και την αδυναμία του εκάστοτε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που προκύπτουν. Συνακόλουθα, ο ανθρωπισμός (Ουμανισμός) έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και στον αιώνα του Περικλή (5ος αιώνας). Στην περίοδο αυτή, το πρότυπο του σωστού πολίτη ήταν αυτό «καλού και αγαθού», που ενεργούσε πρώτα για το κοινωνικό σύνολο και έπειτα για τον ίδιο.

 

Στον αντίποδα, η απουσία ανθρωπισμού και αλληλεγγύης προξενεί την έξαρση φαινομένων βίας, εγκληματικότητας, ρατσισμού και διασάλευσης της κοινωνικής γαλήνης και συνοχής. Οι συνθήκες αυτές εντείνονται ακόμη περισσότερο από την παραβίαση της δικαιοσύνης, της ισονομίας, της αξιοκρατίας και την επικράτηση του ωφελιμιστικού πνεύματος. Επιφέρεται κατάφορη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Οι άνθρωποι, είτε ως μέλη ολόκληρων κρατών είτε ως μέλη άλλων πληθυσμών, παύουν να έχουν δικαιώματα στην εργασία, την αξιοπρέπεια, την παιδεία, ακόμη και την ζωή. Το πνεύμα του υλικού ευδαιμονισμού συντελεί στη δημιουργία μονοδιάστατων προσωπικοτήτων χωρίς ανθρωπιστικές αξίες, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται μονολιθικά και μισαλλόδοξα άτομα, συχνά ανίκανα να συμπεριφερθούν με αλληλεγγύη και αλληλοσεβασμό.

 

Πρώτιστο πνευματικό χρέος της εποχής μας είναι, νομίζω, να αναζητήσουμε τον βαθύ, ουσιαστικό και καθολικό ανθρωπισμό που έδρα έχει τον άνθρωπο – πνευματικό ον. Πρέπει πάλι, λοιπόν, να είμαστε σε θέση, πίσω από όλες τις εκδηλώσεις και τα έργα μας, να βλέπουμε ότι πηγή τους και κατεύθυνσή τους έχουν τον ιδανικό άνθρωπο, που θα καταρρίψει κάθε είδους στερεοτυπικά κατάλοιπα που τροχοπεδούν την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟ

Δημοσίευση: εφημ. Το Βήμα, 24-12-2006 (διασκευή)

 

[1] Ζούμε-όπως ήδη γνωρίζετε- σ’ έναν κόσμο όπου το κίνητρο του κέρδους κυριαρχεί, ενώ ταυτόχρονα η επιστημονική και τεχνολογική εκπαίδευση θεωρείται υψίστης σημασίας για τη μελλοντική επιτυχία εθνών και ατόμων. Δεν αντιτίθεμαι στο συγκεκριμένο είδος εκπαίδευσης και απεύχομαι την προοπτική τα κράτη να σταματήσουν την ανάπτυξή της. Ανησυχώ, ωστόσο, για το γεγονός ότι άλλοι εκπαιδευτικοί τομείς, εξίσου σημαντικοί, κινδυνεύουν να χαθούν στην παραζάλη του ανταγωνισμού. Οι σπουδές που σχετίζονται με τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την υγεία μεμονωμένων ατόμων και λαών. Μπορούν να μας προσφέρουν την ικανότητα της κριτικής σκέψης, να δούμε με συμπάθεια και κατανόηση τις δυσκολίες ενός άλλου ατόμου, μιας ομάδας ή ενός άλλου λαού.

[2] Αυτή τη σημαντική ικανότητα μπορούμε να την ονομάσουμε αφηγηματική φαντασία: μας βοηθά να γίνουμε ευφυείς αναγνώστες των ιστοριών άλλων ανθρώπων και να κατανοήσουμε τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους. Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να καλλιεργηθεί η συμπάθεια είναι μέσω της λογοτεχνίας, της μουσικής, του θεάτρου, των καλών τεχνών και του χορού. Μέσω της φαντασίας μπορούμε με ενορατικότητα να αντιληφθούμε την εμπειρία μιας άλλης ομάδας ή ενός ατόμου

 [3] Για να καλλιεργήσουμε αυτή την «εσωτερική ματιά», πρέπει να σχεδιάσουμε προσεκτικά την εκπαίδευση στον τομέα των τεχνών και των ανθρωπιστικών σπουδών, ώστε να φέρουμε σε επαφή τους μαθητές – σπουδαστές με ζητήματα που αφορούν το φύλο, τη φυλή, την εθνότητα και τη διαπολιτισμική εμπειρία. Οι τέχνες διδάσκουν, επίσης, την έννοια της κοινότητας. Όταν, λ. χ., οι άνθρωποι ανεβάζουν ένα θεατρικό έργο ή κάνουν μια χορογραφία, μαθαίνουν να συνεργάζονται και να διαχειρίζονται την επιθυμία για άσκηση εξουσίας. Η μορφή της κοινωνίας, η κοινότητα, που προκύπτει από τις τέχνες δεν είναι ιεραρχική. Αντίθετα, αποτελεί ένα πρότυπο αμοιβαίας κατανόησης και αλληλεπίδρασης. Και, επιπλέον, οι τέχνες είναι βέβαιο ότι προωθούν ένα διαχρονικό διάλογο με τις προκαταλήψεις του παρελθόντος, παρά μια αντιπαράθεση γεμάτη φόβο και αμυντικές στάσεις.

[4] Ας προωθήσουμε μια παιδεία η οποία θα καλλιεργεί την κριτική ικανότητα, θα ευνοεί μια πολύπλευρη αντίληψη του κόσμου και, τέλος, θα ενισχύει την ικανότητα της συμπάθειας. Να επιμείνουμε στη ζωτική σημασία των ανθρωπιστικών σπουδών για να μην εγκαταλειφθούν. Οι συγκεκριμένες σπουδές, συχνά, δεν αποφέρουν χρήματα. Καταφέρνουν όμως κάτι πιο πολύτιμο: δημιουργούν έναν κόσμο μέσα στον οποίο αξίζει να ζούμε.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Τζων Νταν «Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί»

«Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί,
ακέριος μοναχός του. Κάθε άνθρωπος
είναι ένα κομμάτι ηπείρου, ένα μέρος στεριάς.
Αν η θάλασσα ξεπλύνει ένα σβώλο χώμα,
η Ευρώπη γίνεται μικρότερη.
Όπως κι αν ξεπλύνει ένα ακρωτήρι
ή ένα σπίτι φίλων σου ή δικό σου.
Κάθε ανθρώπου ο θάνατος λιγοστεύει εμένα τον ίδιο,
γιατί είμαι ένα με την Ανθρωπότητα.
Κι έτσι ποτέ σου μη στέλνεις να ρωτήσεις
για ποιον χτυπά η καμπάνα.
Χτυπάει για σένα». 

Ο Τζων Νταν (John Donne, 22 Ιανουαρίου 1572- 31 Μαρτίου 1631) υπήρξε από τους μεγαλύτερους ποιητές της Εγγλέζικης ποίησης. Ήταν ο κορυφαίος Μεταφυσικής ποίησης και ιεράρχης.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Να πυκνώσετε το περιεχόμενο των δύο τελευταίων παραγράφων  του Κειμένου 1 σε 60-70 λέξεις.  

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1α

Ανάμεσα στη δεύτερη και στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 αξιοποιείται η μέθοδος της αντίθεσης. Να την εντοπίσεις   και να εξηγήσεις τη λειτουργία της μέσα στο κείμενο.  

Μονάδες 10

Ερώτημα 1β

Το Κείμενο 2 χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της προφορικότητας. Να εντοπίσεις τρεις γλωσσικές επιλογές (λεξιλόγιο, σύνταξη, σημεία στίξης κ.ά.) που επιβεβαιώνουν τον παραπάνω χαρακτηρισμό και να δικαιολογήσεις την επιλογή του συγγραφέα να συντάξει ένα κείμενο που έχει το στοιχείο αυτό.  

Μονάδες 9

Ερώτημα 2

Να επισημάνεις τον τρόπο με τον οποίο συνομιλούν τα Κείμενα 1 και 2 ως προς το περιεχόμενό τους.  

Μονάδες 10

Ερώτημα 3

Στο Κείμενο 2 ο συντάκτης εναλλάσσει διατυπώσεις που εκφράζουν βεβαιότητα και προτροπή. Να επισημάνεις ένα τέτοιο παράδειγμα μετάβασης από τη βεβαιότητα στην προτροπή ή αντιστρόφως   και να προσδιορίσεις τη γλωσσική επιλογή με την οποία αναδεικνύεται το συγκεκριμένο νόημα σε κάθε περίπτωση.  

Μονάδες 6

ΘΕΜΑ Γ

Να σχολιάσεις το θέμα το οποίο απασχολεί το ποιητικό υποκείμενο. Να τεκμηριώσεις τη θέση σου αξιοποιώντας τους κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Συμφωνείς με την οπτική του ποιήματος; (150-200 λέξεις).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

 Σε ημερίδα που διοργανώνει ο Δήμος σας, συμμετέχετε ως εκπρόσωπος των σχολείων της περιοχής σας. Στην ομιλία σας να παρουσιάσετε με ποιες πράξεις, εσείς προσωπικά, μπορείτε να εφαρμόσετε τις αρχές του ανθρωπισμού στην καθημερινότητα σας και με ποιούς βιωματικούς τρόπους το σχολείο μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια ανθρωπιστικών ιδανικών σε εσάς τους νέους. Να αξιοποιήσετε δημιουργικά τα κείμενα αναφοράς (350-400λέξεις) .

Μονάδες 30

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Στο απόσπασμα, τονίζεται η έλλειψη ανθρωπισμού και οι κοινωνικές της συνέπειες. Τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, η κατάλυση των δημοκρατικών αρχών, αλλά και η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι μερικές απ’ αυτές. Χωρίς ανθρωπιά διακυβεύεται η αξιοπρέπεια των ανθρώπων, ενώ δε δημιουργούνται ολοκληρωμένες προσωπικότητες λόγω της υλιστικής μονομέρειας που κυριαρχεί. Έτσι, η ανάγκη επαναπροσδιορισμού του ανθρώπου μέσω της πνευματικότητας και οι ανθρωποκεντρικές ενέργειές μας θεωρούνται κινήσεις άμεσης προτεραιότητας.

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1α

Ανάμεσα στην πρώτη και δεύτερη παράγραφο αξιοποιείται η  τεχνική της αντίθεσης. Ο συγγραφέας προβάλλει τις ρίζες της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού, διευκρινίζοντας τη θετική συσχέτιση τους με την κοινωνική φύση του ανθρώπου. Παράλληλα, επισημαίνει τη θετική συνάφεια του ανθρωπιστικού προτύπου στην αρχαιότητα με την κοινωνική συνεισφορά («Στην περίοδο αυτή, το πρότυπο του σωστού ….κοινωνικό σύνολο και έπειτα για τον ίδιο»). Στη συνέχεια, όμως, αντιπαραβάλλει τις διαστάσεις της απουσίας ανθρωπισμού και τις ολέθριες κοινωνικές επιπτώσεις που αυτή έχει. Η αντίθεση συμβάλλει στο να δώσει έμφαση στην αξία του ανθρωπισμού και στην τεράστια συμβολή  του στην κοινωνική ευημερία. Η πρόθεση του συγγραφέα να αναδείξει τη συμβολή των ανθρωπιστικών αξιών  μέσω της  αντίθεσης, γίνεται με τρόπο πιο παραστατικό, εναργή κι, επομένως, πιο αποτελεσματικό σε σχέση με τον αναγνώστη. Ο βασικός ισχυρισμός αναδεικνύεται πιο έντονα κι εντυπώνεται στον αναγνώστη.

Ερώτημα 1β

Παρενθετική πρόταση- αποστροφή σε β’ πληθυντικό πρόσωπο (-όπως ήδη γνωρίζετε-)δίνει την αίσθηση ύπαρξης ακροατηρίου

Χρήση α’ ενικού προσώπου (Δεν αντιτίθεμαι) : αμεσότητα, ζωντάνια, ο συγγραφέας δεν αποστασιοποιείται, έρχεται πιο κοντά στον αναγνώστη- εξομολογητικός τόνος

Χρήση α πληθυντικού προσώπου (Για να καλλιεργήσουμε): αμεσότητα, ζωντάνια, ο συγγραφέας δεν αποστασιοποιείται, έρχεται κοντά στο ακροατήριο του

Εναλλακτικά: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η  προτρεπτική υποτακτική

Ερώτημα 2

Τα δύο κείμενα έχουν  κοινό θεματικό κέντρο που είναι ο ανθρωπισμός κι, επομένως, το δεύτερο κείμενο σε σχέση με το πρώτο λειτουργεί συμπληρωματικά κι ενισχυτικά. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο κείμενο αποτυπώνεται η αξία κι η συμβολή των ανθρωπιστικών αρχών σε κοινωνικό επίπεδο, καταδεικνύοντας, παράλληλα, και τις επιπτώσεις της απουσίας τους, ενώ στο δεύτερο κείμενο προσεγγίζεται το ίδιο θέμα από την οπτική της παιδείας, τονίζοντας εμφατικά τον ρόλο της – κυρίως της ανθρωπιστικής- στην καλλιέργεια κι ανάπτυξη των ανθρωπιστικών αξιών. Επομένως, το πρώτο κείμενο δίνει έμφαση στην κοινωνική συμβολή του ανθρωπισμού, ενώ το δεύτερο στις επιπτώσεις της τεχνοκρατικής εκπαίδευσης και την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της ανθρωπιστικής παιδείας, ως μέσο αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης.

 Ερώτημα 3

(3) Και, επιπλέον, οι τέχνες είναι βέβαιο ότι προωθούν ένα διαχρονικό διάλογο με τις προκαταλήψεις του παρελθόντος, παρά μια αντιπαράθεση γεμάτη φόβο και αμυντικές στάσεις.

(4) Ας προωθήσουμε μια παιδεία η οποία θα καλλιεργεί την κριτική ικανότητα, θα ευνοεί μια πολύπλευρη αντίληψη του κόσμου και, τέλος, θα ενισχύει την ικανότητα της συμπάθειας»

Στα αποσπάσματα διατυπώνεται με βεβαιότητα η άποψη ότι η Τέχνη συμβάλλει στην διατήρηση της παράδοσης και στη δημιουργική ένταξή της στο παρόν για να προτρέψει- παρακινήσει τον αναγνώστη στην προώθηση μια τέτοιας παιδείας  που θα συμβάλλει προς αυτήν την κατεύθυνση.

-Βεβαιότητα: οριστική έγκλιση που δηλώνει βεβαιότητα (προωθούν) / χρήση φράσης με επιβεβαιωτικό χαρακτήρα (είναι βέβαιο)

-Προτροπή : χρήση υποτακτικής (ας προωθήσουμε)

ΘΕΜΑ Γ         

Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ζει μόνος του/ η μοναξιά είναι αντίθετη απ’ την ανθρώπινη φύση/ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης, του κόσμου και μιας αλυσίδας αδιάσπαστης που ο κάθε κρίκος έχει την αξία του. Ο θάνατος ενός ανθρώπου είναι πλήγμα για την ανθρωπότητα, για την ανθρωπιά /όταν πλήττεται ο συνάνθρωπος μάς αφορά άμεσα/ το πλήγμα είναι, πρωτίστως, δικό μας.

Κειμενικοί δείκτες: μεταφορά/κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί κλπ / διαλογικός τόνος/β ενικό πρόσωπο / πεζολογικός τόνος- απουσία λυρικότητας / απλό λεξιλόγιο…

ΘΕΜΑ Δ

-Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία σε εκδήλωση του δήμου / προσφώνηση, αποφώνηση / χρήση α΄ , β΄ και γ΄ ρηματικών προσώπων

-Πρόλογος: Αφόρμηση από την εκδήλωση / Σύνδεση με ζητούμενα

-Ζα: Πράξεις ανθρωπισμού στην καθημερινότητα: σεβασμός στους κανονισμούς του σχολείου, εφαρμογή των νόμων, καταγγελία περιστατικών εκφοβισμού και περιστατικών βίας, σεβασμός στη διαφορετικότητα των άλλων ανθρώπων, ανεκτικότητα κλπ

-Ζβ: Με ποιον τρόπο το σχολείο θα καλλιεργήσει τον ανθρωπισμό: ημερίδες ευαισθητοποίησης για κοινωνικά ζητήματα, ανοικτό σχολείο προς την κοινωνία -συνεργασία με δήμο και τοπική κοινωνία-προσφορά εθελοντικού έργου από τους μαθητές στην τοπική κοινωνία, ανάπτυξη κριτικής σκέψης και κοινωνικής συνείδησης  μέσα από δημιουργία μαθητικών ιστοσελίδων, επαφή με την τέχνη για την ανάπτυξη ενσυναίσθησης κ.λπ.

-Επίλογος: Συμπερασματικός