Η α' κλίση ουσιαστικών στα αρχαία ελληνικά

 

Α΄  ΚΛΙΣΗ

 

Πρωτόκλιτα ασυναίρετα ουσιαστικά

Αρσενικά   σε  –  ας     :   ὁ νεανίας

Αρσενικά   σε  –  ης     :   ὁ ποιητής

Θηλυκά     σε  –    η     :   ἡ ψυχή

Θηλυκά     σε  –    α     :   ἡ ὣρα, ἡ ἀλήθεια

Θηλυκά     σε  –  σσα/-ττα, – σα -ζα, -λλα, –να, -ξα :   

π.χ.   ἡ θάλασσα, μοῦσα, τράπεζα, δικέλλα, μαρίνα, ἅμαξα

Πρωτόκλιτα συνηρημένα ουσιαστικά

Αρσενικά   σε  –  ῆς   :    ὁ Ἑρμῆς

Θηλυκά      σε  –  ᾶ    :    ἡ μνᾶ

Θηλυκά     σε   –  ῆ    :    ἡ συκῆ

 

ΠΡΩΤΟΚΛΙΤΑ ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΑ

 

 Αρσενικά σε  –  ας

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ὁ	νεανίας		οἱ	νεανίαι
ΓΕΝΙΚΗ	τοῦ	νεανίου		τῶν	νεανιῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῷ	νεανίᾳ		τοῖς	νεανίαις
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τόν	νεανίαν		τούς	νεανίας
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	νεανία		(ὦ)	νεανίαι

 

Αρσενικά σε  –  ης

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ὁ	ποιητής		οἱ	ποιηταί
ΓΕΝΙΚΗ	τοῦ	ποιητοῦ		τῶν	ποιητῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῷ	ποιητῇ		τοῖς	ποιηταῖς
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τόν	ποητήν		τούς	ποιητάς
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	ποιητά		(ὦ)	ποιηταί

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Κάνουν την κλητική σε –α  αντί για  -η  οι ακόλουθες περιπτώσεις :

Α) 1)  Τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά που λήγουν σε –της, – άρχης, – μέτρης, – ώνης, – πώλης, – τρίβης σχηματίζουν την κλητική Ενικού σε –α      ( π.χ. ὦ γυμνασιάρχα,  ὦ παιδοτρίβα, ὦ γεωμέτρα ).

2)  Όλα  τα εθνικά ( π.χ.  ὦ Πέρσα ).

Β) Τα κύρια όμως ονόματα κάνουν την κλητική Ενικού σε – η                                                π.χ. ὁ Ξέρξης ( κλητική : ὦ Ξέρξη).

 

ΘΗΛΥΚΑ  σε  –   η

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ἡ	ψυχή		αἱ	ψυχαί
ΓΕΝΙΚΗ	τῆς	ψυχῆς		τῶν	ψυχῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῇ	ψυχῇ		ταῖς	ψυχαῖς
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τήν	ψυχήν		τάς	ψυχάς
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	ψυχή		(ὦ)	ψυχαί

 

ΘΗΛΥΚΑ  σε  – σσα/ττα,-σα, -ζα, -ξα, -λλα, -να

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ἡ	θάλασσα		αἱ	θάλασσαι
ΓΕΝΙΚΗ	τῆς	θαλάσσης		τῶν	θαλασσῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῇ	θαλάσσῃ		ταῖς	θαλάσσαις
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τήν	θάλασσαν		τάς	θάλασσας
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	θάλασσα		(ὦ)	θάλασσαι

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Τα θηλυκά σε –σσα μετατρέπουν το –α  της γενικής και της δοτικής σε –η. Αυτό ισχύει όταν πριν την κατάληξη –α της ονομαστικής έχουμε οποιοδήποτε σύμφωνο εκτός από –ρ-. (  Εάν υπάρχει –ρ ή φωνήεν τότε το –α θεωρείται ¨καθαρό¨ και παραμένει ως –α και στην γενική και την δοτική, όπως για παράδειγμα:  ἡ ὣρα, τῆς ὣρας, τῇ ὣρᾳ,  π.χ. ἡ ἀλήθεια , τῆς ἀληθείας, τῇ ἀληθείᾳ). Το –α αυτό λέγεται μη καθαρό, είναι κανονικά βραχύχρονο και μετατρέπεται στη γενική και τη δοτική Ενικού σε – η :  ἡ μοῦσα, τῆς μούσης, τῇ μούσῃ  //  ἡ μᾶζα,  τῆς μάζης, τῇ μάζῃ.

 

ΘΗΛΥΚΑ  σε  –  α ( μακρό )

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ἡ	ὣρα		αἱ	ὧραι
ΓΕΝΙΚΗ	τῆς	ὣρας		τῶν	ὡρῶν
ΔΟΤΙΚΗ	Τῇ	ὣρᾳ		ταῖς	ὣραις
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τήν	ὣραν		τάς	ὣρας
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	ὣρα		(ὦ)	ὧραι

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ἡ	ἀλήθεια		αἱ	ἀλήθειαι
ΓΕΝΙΚΗ	τῆς	ἀληθείας		τῶν	ἀληθειῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῇ	ἀληθείᾳ		ταῖς	ἀληθείαις
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τήν	ἀλήθειαν		τάς	ἀληθείας
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	ἀλήθεια		(ὦ)	ἀλήθειαι

 

ΘΗΛΥΚΑ  σε  –   α ( μακρό )

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Εξαιρούνται και έχουν –α βραχύ τα παρακάτω πρωτόκλιτα ουσιαστικά :

α) Αν και έχουν πριν το –α τους φωνήεν : γαῖα, γραῖα, μαῖα

β) Αν και έχουν πριν το –α τους –ρ  : μοῖρα, πεῖρα, σπεῖρα, πρῷρα, σφαῖρα.

 

 

ΠΡΩΤΟΚΛΙΤΑ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ

 

Παραδείγματα: ὁ Ἑρμῆς, ἡ μνᾶ, ἡ συκῆ

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ὁ	Ἑρμῆς		οἱ	Ἑρμαῖ
ΓΕΝΙΚΗ	τοῦ	Ἑρμοῦ		τῶν	Ἑρμῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῷ	Ἑρμῇ		τοῖς	Ἑρμαῖς
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τόν	Ἑρμῆν		τούς	Ἑρμᾶς
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	Ἑρμῆ		(ὦ)	Ἑρμαῖ

 

ΟΜΟΙΩΣ: Ἀπελλῆς, Θαλῆς

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ἡ	μνᾶ		αἱ	μναῖ
ΓΕΝΙΚΗ	τῆς	μνᾶς		τῶν	μνῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῇ	μνᾷ		ταῖς	μναῖς
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τήν	μνᾶν		τάς	μνᾶς
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	μνᾶ		(ὦ)	μναῖ

 

ΟΜΟΙΩΣ: Ἀθηνᾶ, Ναυσικᾶ

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ἡ	συκῆ		αἱ	συκαῖ
ΓΕΝΙΚΗ	τῆς	συκῆς		τῶν	συκῶν
ΔΟΤΙΚΗ	τῇ	συκῇ		ταῖς	συκαῖς
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τήν	συκῆν		τάς	συκᾶς
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	συκῆ		(ὦ)	συκαῖ

 

ΟΜΟΙΩΣ: ἀμυγδαλῆ,ἀλωπεκῆ,κυνῆ,λεοντῆ,ῥοδῆ,γαλῆ,γῆ

 

	ΕΝΙΚΟΣ			ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ	ἡ	γῆ		αἱ	–
ΓΕΝΙΚΗ	τῆς	γῆς		τῶν	–
ΔΟΤΙΚΗ	τῇ	γῇ		ταῖς	–
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ	τήν	γῆν		τάς	–
ΚΛΗΤΙΚΗ	(ὦ)	γῆ		(ὦ)	–

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:  Το ουσιαστικό  γῆ κλίνεται μόνο στον Ενικό αριθμό