Οι εκκρεμότητες της Συνθήκης του Βουκουρεστίου και η Ελλάδα στο σταυροδρόμι της ιστορίας
Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) έφερε σημαντικές γεωπολιτικές αλλαγές, όμως άφησε ανοιχτά δύο καίρια ζητήματα: τα ελληνοαλβανικά σύνορα και το καθεστώς των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Τα σύνορα με την Αλβανία καθορίστηκαν από διεθνή επιτροπή υπό την επίβλεψη των Μεγάλων Δυνάμεων, κυρίως της Ιταλίας και της Αυστρίας. Το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (Δεκέμβριος 1913) αποφάσισε την ένταξη της Χιμάρας, του Αργυροκάστρου και της Κορυτσάς στην Αλβανία, παρά τον κυρίως ελληνικό πληθυσμό τους. Όσο για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η αναγνώριση της ελληνικής κυριαρχίας καθυστέρησε, παρά τις διεθνείς πιέσεις προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η Ελλάδα και ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος: Η ρήξη Κωνσταντίνου - Βενιζέλου
Με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η ελληνική κυβέρνηση αρχικά υιοθέτησε στρατηγική ουδετερότητας, υποσχόμενη βοήθεια στη Σερβία μόνο αν δεχόταν βουλγαρική επίθεση. Όμως, η γενίκευση του πολέμου ανέτρεψε τα δεδομένα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πίστευε ότι η Ελλάδα έπρεπε να συνταχθεί με την Τριπλή Συνεννόηση (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία), καθώς οι δημοκρατικές αρχές της ταυτίζονταν με εκείνες των Δυτικών Δυνάμεων. Αντίθετα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο Υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Στρέιτ και το Γενικό Επιτελείο θεωρούσαν ότι η ουδετερότητα ήταν ζωτικής σημασίας για τη χώρα, ιδιαίτερα μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Η πολιτική κρίση κορυφώθηκε στις 25 Αυγούστου 1914, όταν ο Βενιζέλος παραιτήθηκε, αλλά ο Κωνσταντίνος απέρριψε την παραίτησή του. Η κατάσταση έγινε πιο κρίσιμη το 1915, όταν η Αγγλία πρόσφερε σημαντικά εδαφικά ανταλλάγματα στην Ελλάδα, προκειμένου να συμμετάσχει στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Ο Βενιζέλος τάχθηκε υπέρ της συμμετοχής, αλλά ο Κωνσταντίνος διαφώνησε, οδηγώντας τον πρωθυπουργό σε νέα παραίτηση και ανοίγοντας τον δρόμο στον Εθνικό Διχασμό.
Ο Εθνικός Διχασμός: Μια πληγή στην ιστορία της Ελλάδας
Από το 1915 έως το 1917, η Ελλάδα πέρασε μια περίοδο πολιτικής και συνταγματικής κρίσης, που δίχασε τη χώρα για πάνω από δύο δεκαετίες. Ο Βενιζέλος, έχοντας την εμπιστοσύνη του λαού στις εκλογές του Μαΐου 1915, είδε τον Κωνσταντίνο να μπλοκάρει την πολιτική του, οδηγώντας σε νέα εκτροπή του Συντάγματος. Οι εκλογές του Δεκεμβρίου 1915, στις οποίες απείχε το Κόμμα των Φιλελευθέρων, επισημοποίησαν τη διάσπαση: από τη μια, οι φιλοβασιλικοί, από την άλλη, οι βενιζελικοί.
Η σύγκρουση δεν ήταν μόνο πολιτική, αλλά και στρατιωτική. Η κατάληψη του οχυρού Ρούπελ από τους Βούλγαρους (Μάιος 1916) προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις, με Αγγλία και Γαλλία να απαιτούν την αποστράτευση του ελληνικού στρατού και την αλλαγή κυβέρνησης. Ο Βενιζέλος, υποστηριζόμενος από τις Συμμαχικές Δυνάμεις, οργάνωσε το Κίνημα της «Εθνικής Άμυνας» (Αύγουστος 1916) στη Θεσσαλονίκη, όπου συγκροτήθηκε παράλληλη κυβέρνηση. Οι αντιμαχόμενες παρατάξεις κατέληξαν να έχουν και τις δικές τους στρατιωτικές μονάδες: οι βασιλικοί τους «Επίστρατους» και οι βενιζελικοί τους «Αμυνίτες».
Το τέλος του διχασμού και η ένταξη της Ελλάδας στον Πόλεμο
Το 1916, η Ελλάδα είχε ουσιαστικά χωριστεί σε δύο κράτη: η Αθήνα ελεγχόταν από τον βασιλιά, ενώ η Θεσσαλονίκη από τη βενιζελική κυβέρνηση. Ο αποκλεισμός των ελληνικών λιμανιών από τους Συμμάχους και οι συνεχείς πιέσεις οδήγησαν στην εκθρόνιση του Κωνσταντίνου (Ιούνιος 1917). Ο Βενιζέλος επέστρεψε θριαμβευτής στην Αθήνα και η Ελλάδα εισήλθε επισήμως στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, διαμορφώνοντας τις συνθήκες που οδήγησαν αργότερα στη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Ο Εθνικός Διχασμός άφησε βαθιές πληγές στη χώρα, με πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες που επηρέασαν τη μετέπειτα ιστορία της Ελλάδας. Ήταν μια κρίσιμη περίοδος που διαμόρφωσε τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και την πορεία του ελληνικού κράτους στον 20ό αιώνα.