Ο Σκωτσέζος γιατρός Αλεξάντερ Φλέμινγκ έγραψε ιστορία στην ιατρική με μια τυχαία, αλλά επαναστατική, ανακάλυψη. Η πενικιλίνη, το πρώτο πραγματικό αντιβιοτικό, άνοιξε τον δρόμο για τη θεραπεία αμέτρητων μολυσματικών ασθενειών και έσωσε εκατομμύρια ζωές. Η σπουδαιότητα του επιτεύγματός του αναγνωρίστηκε παγκοσμίως, χαρίζοντάς του το Νόμπελ Φυσιολογίας – Ιατρικής το 1945. Αλλά ποιος ήταν ο άνθρωπος πίσω από αυτήν την κοσμοϊστορική στιγμή;
Από ένα αγρόκτημα της Σκωτίας στην ιατρική
Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ γεννήθηκε στις 6 Αυγούστου 1881 σε ένα μικρό αγρόκτημα στη Σκωτία. Σε ηλικία 16 ετών, μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου αρχικά εργάστηκε σε ναυτιλιακή εταιρεία. Με την παρότρυνση του μεγαλύτερου αδελφού του, που ήταν ήδη γιατρός, αποφάσισε να αλλάξει πορεία και να στραφεί στην ιατρική. Το 1903, έγινε δεκτός στην Ιατρική Σχολή του Νοσοκομείου «Σεντ Μέρι», όπου έδειξε αμέσως μεγάλο ενδιαφέρον για τη βακτηριολογία. Η αγάπη του για την έρευνα τον κράτησε στο ίδιο νοσοκομείο, όπου και εργάστηκε ως βοηθός του διακεκριμένου μικροβιολόγου Άλμροθ Ράιτ.
Το δίδαγμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και η ανακάλυψη της λυσοζύμης
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε καθοριστική εμπειρία για τον Φλέμινγκ. Υπηρετώντας στο ιατρικό σώμα του βρετανικού στρατού, διαπίστωσε ότι τα αντισηπτικά συχνά έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό στις πληγές των στρατιωτών. Αυτό τον ώθησε να αναζητήσει νέους τρόπους καταπολέμησης των λοιμώξεων.
Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στο «Σεντ Μέρι». Το 1922, η έρευνά του απέδωσε καρπούς με την ανακάλυψη της λυσοζύμης, ενός ενζύμου που βρίσκεται στα δάκρυα και το σάλιο και έχει αντιβακτηριακή δράση. Αυτή η ανακάλυψη αποτέλεσε ένα σημαντικό πρώτο βήμα στον δρόμο για την κατανόηση των φυσικών αμυντικών μηχανισμών του οργανισμού.
Η τυχαία στιγμή που άλλαξε τον κόσμο: Η ανακάλυψη της πενικιλίνης
Η ιστορία της πενικιλίνης είναι η απόδειξη ότι οι μεγάλες ανακαλύψεις συχνά προκύπτουν από την παρατηρητικότητα. Το 1928, επιστρέφοντας από διακοπές, ο Φλέμινγκ παρατήρησε μια μπλε μούχλα σε έναν δοκιμαστικό σωλήνα με καλλιέργεια σταφυλόκοκκου. Αυτό που τράβηξε την προσοχή του ήταν ότι γύρω από τη μούχλα, οι βακτηριακές αποικίες είχαν εξαφανιστεί. Μια σειρά από πειράματα επιβεβαίωσαν την παρατήρησή του: η μούχλα, ένα στέλεχος του μύκητα Penicillium notatum, παρήγαγε μια ουσία ικανή να σκοτώσει τα βακτήρια. Την ουσία αυτή ονόμασε πενικιλίνη.
Αν και ο Φλέμινγκ δεν κατάφερε να απομονώσει και να παραγάγει μαζικά την πενικιλίνη, η αρχική του ανακάλυψη αποτέλεσε το θεμέλιο πάνω στο οποίο βασίστηκαν οι έρευνες άλλων επιστημόνων. Στα τέλη της δεκαετίας του '30, η πενικιλίνη τέθηκε σε μαζική παραγωγή και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διάσωση αμέτρητων ζωών κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η αναγνώριση και η κληρονομιά
Το 1945, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ τιμήθηκε με το Νόμπελ Ιατρικής, αναγνωρίζοντας τη σημασία της ανακάλυψης του. Με τη χαρακτηριστική του σεμνότητα, δήλωσε: «Η φύση δημιούργησε την πενικιλίνη. Εγώ απλώς τη βρήκα».
Πέθανε στις 11 Μαρτίου 1955, αφήνοντας πίσω του μια ανεκτίμητη κληρονομιά. Η ανακάλυψη της πενικιλίνης σηματοδότησε την αρχή της «εποχής των αντιβιοτικών», αλλάζοντας για πάντα την ιατρική και επιτρέποντας την καταπολέμηση λοιμώξεων που κάποτε θεωρούνταν ανίατες. Η ιστορία του Φλέμινγκ είναι η απόδειξη ότι η επιστήμη προχωρά, συχνά, μέσα από την τυχαία παρατήρηση και την επιμονή ενός οραματιστή.