Η Κοκκινιά (σημερινή Νίκαια) ήταν η καρδιά της αντίστασης ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές. Οι κάτοικοι, οργανωμένοι μέσα από το ΕΑΜ, είχαν μετατρέψει την περιοχή σε ένα απόρθητο κάστρο. Η δράση τους εξόργισε τις δυνάμεις κατοχής και τους Έλληνες συνεργάτες τους, που προσπαθούσαν ανεπιτυχώς να τους εξουδετερώσουν. Η απάντησή τους ήταν το «Μπλόκο της Κοκκινιάς», μια επιχείρηση που έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της Κατοχής.
Η μέρα της σφαγής: 17 Αυγούστου 1944
Το πρωινό της 17ης Αυγούστου 1944, η Κοκκινιά ξύπνησε μέσα σε έναν εφιάλτη. Περίπου 2.500 άνδρες —Γερμανοί, μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας (οι περιβόητοι «γερμανοτσολιάδες») και άνδρες της Αστυνομίας Πόλεων υπό τον Νίκο Μπουραντά— είχαν κυκλώσει την περιοχή. Η επιχείρηση ήταν λεπτομερώς σχεδιασμένη και είχε έναν σαφή στόχο: να συντρίψει το πνεύμα της αντίστασης.
Οι δυνάμεις κατοχής διέταξαν την συγκέντρωση όλου του ανδρικού πληθυσμού, ηλικίας 14 έως 60 ετών, στην πλατεία της Οσίας Ξένης (σήμερα Πλατεία 17ης Αυγούστου 1944). Γύρω στις 9 το πρωί, η πλατεία ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Οι συγκεντρωμένοι αναγκάστηκαν να γονατίσουν. Εκείνη τη στιγμή, η προδοσία έπαιξε τον πιο τραγικό ρόλο: κουκουλοφόροι συνεργάτες των Γερμανών κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους αθώους πολίτες, υποδεικνύοντας τους αγωνιστές του ΕΑΜ. Αυτούς που αναγνώριζαν τους έσυραν σε κοντινά οικόπεδα και υπόγεια για φρικτά βασανιστήρια.
Το αιματοκύλισμα και η κληρονομιά
Το απόγευμα της ίδιας μέρας, η σφαγή ολοκληρώθηκε. Εκτελέστηκαν 76 στελέχη του ΕΑΜ και 46 ακόμα πατριώτες. Συνολικά, τα θύματα του «Μπλόκου της Κοκκινιάς» ανήλθαν στους 315. Επιπλέον, 100 σπίτια πυρπολήθηκαν, αφήνοντας πίσω τους στάχτες και συντρίμμια. Γύρω στους 6.000 άνδρες οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, ενώ πολλοί από αυτούς κατέληξαν σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν.
Το Μπλόκο της Κοκκινιάς παραμένει ένα σύμβολο αντίστασης, θάρρους, αλλά και προδοσίας. Η μνήμη των θυμάτων τιμάται κάθε χρόνο, υπενθυμίζοντας σε όλους μας το βαρύ τίμημα της ελευθερίας. Τα γεγονότα αυτά αποτυπώθηκαν και στον κινηματογράφο, στην ταινία «Το Μπλόκο» του 1964, με πρωταγωνιστές τον Μάνο Κατράκη και τον Κώστα Καζάκο, και μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.