Η αρχαία ελληνική γλώσσα δεν είναι ένα απλό "νεκρό" μάθημα του σχολείου. Είναι ο θεμέλιος λίθος του δυτικού πολιτισμού και μια ζωντανή δύναμη που διαμορφώνει ακόμα και σήμερα τη σκέψη και την επικοινωνία μας. Από τα επικά ποιήματα του Ομήρου και τις τραγωδίες του Σοφοκλή μέχρι τις επιστημονικές έννοιες του Ευκλείδη, η επιρροή της είναι παντού.
Ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιούμε, χρησιμοποιούμε καθημερινά αρχαίες ελληνικές εκφράσεις, οι οποίες κουβαλούν χιλιάδες χρόνια ιστορίας, φιλοσοφίας και σοφίας.
Πώς η αρχαία Ελλάδα ζει στη γλώσσα μας;
- Θεμέλιος του πολιτισμού: Από τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία μέχρι την επιστήμη, τα αρχαία ελληνικά έθεσαν τις βάσεις για ό,τι γνωρίζουμε σήμερα. Έννοιες όπως η δημοκρατία, η φιλοσοφία και η ιατρική γεννήθηκαν σε αυτή τη γλώσσα.
- Λεξιλογικός πλούτος: Χιλιάδες λέξεις και φράσεις από τα αρχαία ελληνικά έχουν περάσει αυτούσιες ή σε παραλλαγμένη μορφή στη σύγχρονη ελληνική, αλλά και σε άλλες γλώσσες.
- Ανθρωπιστικά μηνύματα: Τα κείμενα των αρχαίων μας διδάσκουν ακόμα για τις αξίες, την ηθική και την αυτογνωσία.
Παρακάτω, θα βρεις μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές αρχαίες ελληνικές εκφράσεις που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο. Μέσα από αυτές, η σοφία των προγόνων μας παραμένει ζωντανή:
- Βαίνει κατ’ ευχήν: προχωράει ευνοϊκά.
- Ανήρ πονηρός δυστυχεί, καν ευτυχή: ο πονηρός άνθρωπος είναι δυστυχισμένος, έστω κι αν όλα του πάνε καλά.
- Βαίνω καλώς: προχωράω καλά.
- Επί ποδός πολέμου: σε πολεμική προετοιμασία.
- Άβιος βίος: ανυπόφορη, αφόρητη ζωή.
- Αβρόχοις ποσί: με άβρεχτα πόδια, χωρίς κόπο.
- Βίος αβίωτος: ανυπόφορη ζωή, αφόρητος βίος.
- Γη και ύδωρ: υποταγή χωρίς αντίσταση.
- Γηράσκω αεί διδασκόμενος: γερνώ μαθαίνοντας συνεχώς.
- Δια παντός (χρόνου): συνεχώς, πάντοτε.
- Ανδρός χαρακτήρ εκ λόγου γνωρίζεται: ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου φαίνεται από τα λόγια του.
- Δια χειρός: με το χέρι.
- Διαίρει και βασίλευε: να διαιρείς τους αντιπάλους σου για να κυβερνάς.
- Δούναι και λαβείν: δοσοληψία, οικονομική συναλλαγή.
- Δώρον άδωρον: προσφορά χωρίς αξία.
- Εκ περιτροπής: διαδοχικά, σε επαναλαμβανόμενη σειρά.
- Εν καιρώ: σε κατάλληλο χρόνο.
- Δρακόντεια μέτρα: πολύ σκληρά μέτρα, αυστηροί νόμοι.
- Εν ευθέτω χρόνω: σε κατάλληλο χρόνο.
- Μη περαιρέρω: όχι παραπέρα, όχι περισσότερο, μην ξεπερνάς το όριο.
- Εις άτοπον απαγωγή: λογική μέθοδος που οδηγεί στο αδύνατο και έτσι βεβαιώνεται η ορθότητα της αντίθετης πρότασης.
- Εν οίδα ότι ουδέν οίδα: ένα πράγμα γνωρίζω, ότι τίποτα δε γνωρίζω.
- Δια παν ενδεχόμενον: για κάθε ενδεχόμενο, για κάθε περίπτωση.
- Εν ριπή οφθαλμού: ακαριαία, στη στιγμή.
- Έξω φρενών: εκτός λογικής, σε έξαλλη κατάσταση.
- Ενός κακού δοθέντος μύρια έπονται: αν ξεκινήσει μια συμφορά, ακολουθούν αμέτρητες.
- Εξ απαλών ονύχων: από την παιδική ηλικία.
- Επί ίσοις όροις: με ίσους όρους.
- Ήξεις αφήξεις: δισήμαντα πράγματα.
- Θεού θέλοντος: αν θέλει ο Θεός.
- Μέχρις εσχάτων: μέχρι το τέλος, μέχρι θανάτου.
- Ιδίοις όμμασι: με τα ίδια τα μάτια.
- Κατά δύναμιν: σύμφωνα με τις δυνάμεις, όσο είναι δυνατόν.
- Λόγος έργου σκιά: ο λόγος είναι η σκιά του έργου.
- Μη μου τους κύκλους τάραττε: μη με διακόπτεις από τη σκέψη μου, μη μου χαλάς την ηρεμία μου.
- Εν ολίγοις: με λίγα λόγια.
- Μηδένα προ του τέλους μακάριζε: μη θεωρείς κανέναν ευτυχισμένο πριν από το τέλος του.
- Ο άνθρωπος φύσει ζώον πολιτικόν: ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό ον.
- Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος: ο άνθρωπος είναι το κριτήριο όλων των πραγμάτων.
- Πυξ λαξ: με γροθιές και κλοτσιές.
- Σώφρων ο μετρίας επιθυμίας έχων: συνετός είναι όποιος έχει μετρημένες επιθυμίες.
- Ταγαθά κόποις κτώνται: τα αγαθά αποκτώνται με κόπους.
- Ως έπος ειπείν: με λίγα λόγια, με μία λέξη.
- Τα καθ’ ημάς: αυτά που συμβαίνουν σε εμάς.
- Τα κακώς κείμενα: αυτά που βρίσκονται σε κακή κατάσταση.
- Τι μέλλει γενέσθαι: τι πρόκειται να γίνει.
- Επί χρήμασι: για χρήματα, με χρήματα.
- Τα εξ αμάξης: έντονη επίπληξη.
- Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον: Είναι αδύνατο να αποφύγει κανείς το πεπρωμένο του.
- Ψυχή τε και σώματι: και με την ψυχή και με το σώμα, ολοκληρωτικά.
- Ως είθισται: όπως συνηθίζεται.
- Τρόπος του λέγειν: μεταφορικά, όπως θα μπορούσαμε να πούμε
- Τω όντι: πράγματι.
- Υπό την αιγίδα: υπό την προστασία, με την επίβλεψη.
- Εκ του προφανούς: φανερά, απροκάλυπτα.
- Ως επί το πλείστον: τις πιο πολλές φορές.
- Εν γνώση: γνωρίζοντας, με γνώση.
- Εν πλω: καθώς ταξιδεύει το πλοίο.
- Άξιον εστί: αξίξει.
- Επί τούτοις: επιπλέον.