Στο Φανάρι, πάνω από τον Κεράτιο, δεσπόζει ένα εμβληματικό κτίριο που οι ντόπιοι αποκαλούν «Κόκκινο Κάστρο». Πίσω από την εντυπωσιακή του πρόσοψη κρύβεται η Μεγάλη του Γένους Σχολή, ένας ζωντανός μάρτυρας 571 χρόνων ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη. Φέτος, όμως, η ιστορική αυτή Σχολή έγραψε μια θλιβερή πρωτιά: για πρώτη φορά στην ιστορία της, δεν γράφτηκε κανένας μαθητής στην Α’ Γυμνασίου.
Ένα σχολείο-σύμβολο: Από την Άλωση στο σήμερα
Ιδρυμένη μόλις έναν χρόνο μετά την Άλωση της Πόλης, το 1454, από τον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο, η Σχολή δεν ήταν απλώς ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα. Ήταν κάστρο παιδείας και ταυτότητας, μια ασπίδα ενάντια στη λήθη. Από τα θρανία της πέρασαν φωτισμένα μυαλά, Πατριάρχες και λόγιοι που επηρέασαν όχι μόνο τον ελληνισμό, αλλά και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής.
Το εντυπωσιακό κτίριο με τα κόκκινα τούβλα, έργο του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δημάδη, χτίστηκε το 1880 και δικαιολογεί απόλυτα το προσωνύμιο «Κόκκινο Κάστρο».
Η δραματική συρρίκνωση της ομογένειας
Από τον 19ο αιώνα, όταν μαθητές συνέρρεαν από κάθε γωνιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Σχολή βίωσε σταδιακά τη δραματική μείωση του μαθητικού της πληθυσμού. Τα Σεπτεμβριανά του 1955 και οι απελάσεις του 1964 αποδεκάτισαν την ελληνική κοινότητα της Πόλης, αφήνοντας πίσω της μόλις 30 μαθητές συνολικά σήμερα.
Ο διευθυντής της, Δημήτρης Ζώτος, εκφράζει την αγωνία του, ελπίζοντας ότι η κοινότητα θα καταφέρει να σώσει για ακόμη μια φορά το σχολείο. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι βαθύτερο: η συρρίκνωση της ομογένειας και η έλλειψη νέων οικογενειών απειλούν με αφανισμό τη ζωντανή αυτή μνήμη.
Το τέλος μιας εποχής;
Το κλείσιμο της Μεγάλης του Γένους Σχολής δεν θα ήταν απλώς το τέλος ενός σχολείου. Θα σήμαινε το σβήσιμο ενός σημαντικού κεφαλαίου της ελληνικής ιστορίας, ενός θεσμού που για αιώνες κράτησε άσβεστη τη φλόγα της ελληνικής παιδείας σε μια πόλη-σταυροδρόμι.
Είναι το «Κόκκινο Κάστρο» έτοιμο να παραδοθεί; Ή θα βρει η ομογένεια της Πόλης τη δύναμη να αναγεννηθεί;