Τον Φεβρουάριο του 1997, μία είδηση συντάραξε τον κόσμο: η γέννηση της Ντόλι (Dolly), ενός προβάτου φυλής Finn Dorset. Η Ντόλι δεν ήταν απλώς ένα πρόβατο, αλλά το πρώτο θηλαστικό που κλωνοποιήθηκε με επιτυχία από ένα ενήλικο κύτταρο. Αυτό το επιστημονικό επίτευγμα προκάλεσε ένα κύμα φόβου, ηθικών διλημμάτων και πρωτοφανών πολιτικών παρεμβάσεων.
Ο επιστημονικός άθλος: Πώς δημιουργήθηκε η Ντόλι;
Η Ντόλι γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου 1996 στο Ινστιτούτο Roslin στη Σκωτία, από την ομάδα του επιστήμονα Ian Wilmut. Η διαδικασία που χρησιμοποιήθηκε, γνωστή ως πυρηνική μεταφορά σωματικών κυττάρων (SCNT), ήταν η εξής:
- Οι εμβρυολόγοι πήραν ένα μεμονωμένο μαζικό κύτταρο (από μαστό) από ένα 6χρονο πρόβατο.
- Το DNA αφαιρέθηκε από ένα μη γονιμοποιημένο ωάριο ενός άλλου προβάτου.
- Το μαζικό κύτταρο συγχωνεύτηκε με το «άδειο» ωάριο, δημιουργώντας ένα έμβρυο με το γενετικό υλικό του ενήλικου ζώου.
- Το έμβρυο εμφυτεύθηκε σε παρένθετη μητέρα.
Χρειάστηκαν πάνω από 400 επαναλήψεις της λεπτής διαδικασίας για να γεννηθεί ένα μόνο ζωντανό έμβρυο. Το όνομα "Ντόλι" δόθηκε προς τιμήν της τραγουδίστριας Dolly Parton, καθώς το κλωνοποιημένο κύτταρο προερχόταν από τον μαζικό αδένα (mammary gland).
Ηθικός πανικός και πολιτική παρέμβαση
Η ανακοίνωση της κλωνοποίησης της Ντόλι προκάλεσε διεθνή αναταραχή. Η επιστημονική πρόοδος γρήγορα επισκιάστηκε από τον φόβο ότι το επόμενο βήμα θα ήταν η κλωνοποίηση ανθρώπων. Η κοινή γνώμη αναρωτιόταν: «Παίζουμε τον ρόλο του Θεού;»
- Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, απαγόρευε αμέσως τη χρήση ομοσπονδιακών κονδυλίων για οποιαδήποτε κλωνοποίηση ανθρώπων.
- Η συζήτηση για την κλωνοποίηση μπλέχτηκε γρήγορα με την αναπτυσσόμενη έρευνα στα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα, τα δομικά στοιχεία του ανθρώπινου σώματος. Ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους περιόρισε αργότερα τη χρηματοδότηση της έρευνας σε περιορισμένο αριθμό γραμμών βλαστοκυττάρων, μια κίνηση που είχε «ανασταλτικό αποτέλεσμα» στην αμερικανική επιστημονική κοινότητα.
Η πραγματική υπόσχεση: Τα θεραπευτικά βλαστοκύτταρα
Παρά τον ηθικό πανικό, η πραγματική επιστημονική υπόσχεση της Ντόλι ήταν η θεραπευτική κλωνοποίηση. Η δυνατότητα να δημιουργηθούν κλωνοποιημένα κύτταρα για την ανάπτυξη φαρμάκων και νέων θεραπειών ενάντια σε θανατηφόρες ασθένειες.
Ο θάνατος της Ντόλι τον Φεβρουάριο του 2003, σε ηλικία 6 ετών (περίπου η μισή διάρκεια ζωής ενός προβάτου), από πνευμονοπάθεια, αναζωπύρωσε τους ισχυρισμούς των επικριτών για πρόωρη γήρανση. Ωστόσο, η νεκροψία δεν απέδειξε ότι η κλωνοποίηση ήταν η αιτία του θανάτου της, αν και είχε αναπτύξει πρώιμη αρθρίτιδα.
Η εξέλιξη: Από τη Ντόλι στον Yamanaka
Η αναποτελεσματικότητα της μεθόδου της Ντόλι (απαιτούσε εκατοντάδες αποτυχημένες προσπάθειες) και τα ηθικά ζητήματα οδήγησαν τους επιστήμονες να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις.
Το 2006, ο Ιάπωνας επιστήμονας Shinya Yamanaka επέφερε επανάσταση, μετατρέποντας συνηθισμένα ενήλικα κύτταρα σε βλαστοκύτταρα (γνωστά ως iPS cells). Αυτή η ανακάλυψη, που του χάρισε το Νόμπελ Ιατρικής το 2012, εξάλειψε το ηθικό δίλημμα της χρήσης εμβρύων. Ο ίδιος ο Ian Wilmut στράφηκε στη μέθοδο Yamanaka για τη δική του έρευνα.
Η Ντόλι, το κλωνοποιημένο πρόβατο που σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας, άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή. Παρόλο που η μέθοδος κλωνοποίησής της ξεπεράστηκε, η κληρονομιά της έθεσε τις βάσεις για τη γενετική επανάσταση στην έρευνα των βλαστοκυττάρων και την αναγεννητική ιατρική.