.jpg)
Είμαστε άραγε γνήσιοι απόγονοι του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη ή μήπως οι σχολικές μας επιδόσεις φανερώνουν μια διαφορετική, σκληρή πραγματικότητα; Τα αποτελέσματα της διεθνούς αξιολόγησης PISA δίνουν μια ξεκάθαρη, αλλά απογοητευτική εικόνα για την Ελληνική Εκπαίδευση και την ποιότητα μάθησης των μαθητών μας.
Από το 2000 και κάθε τρία χρόνια, η PISA αξιολογεί 15χρονα παιδιά από όλο τον κόσμο στην κατανόηση κειμένου, τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες. Ο στόχος δεν είναι η εξέταση των σχολικών μαθημάτων, αλλά η μέτρηση της κριτικής σκέψης και της ικανότητας εφαρμογής των γνώσεων σε πρακτικά, σύγχρονα ζητήματα.
1. Η σταθερή θέση της Ελλάδας: Κοντά στον πάτο
Η εικόνα της Ελλάδας στα τεστ PISA είναι σταθερά απογοητευτική:
- Χαμηλή κατάταξη: Η χώρα μας σκοράρει σταθερά κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (OECD) και βρίσκεται κοντά στις τελευταίες θέσεις. Ακόμη και χώρες όπως η Εσθονία ή η Ιαπωνία, ακόμα και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα στην Ελλάδα, απέδωσαν σχεδόν όσο τα φτωχότερα στρώματα αυτών των χωρών.
- Φθίνουσα τάση: Η τάση είναι φθίνουσα σε όλους τους τομείς των εξετάσεων μέσα στα χρόνια, γεγονός που καθιστά την κατάσταση ακόμη πιο ανησυχητική, καθώς υποδηλώνει μια διαρκή πτώση του εκπαιδευτικού επιπέδου.
- Ανεπάρκεια γνώσεων: Ένα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων μαθητών υπερφορτώνεται στα επίπεδα 1 και 2 εγγραμματισμού, τα οποία δηλώνουν ανεπάρκεια και αδυναμία εφαρμογής των γνώσεων.
2. Ο μύθος της παπαγαλίας και οι απρόσμενες πληγές
Η πιο συχνή εξήγηση για τις χαμηλές επιδόσεις των μαθητών στην PISA είναι η εξετασιοκεντρική φύση του ελληνικού συστήματος, που ευνοεί την παπαγαλία και όχι την κριτική σκέψη. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη:
Αποτυχία ακόμη και στην παπαγαλία
Ακόμα και στο αποκορύφωμα του εξετασιοκεντρικού συστήματος, δηλαδή στις Πανελλαδικές Εξετάσεις (όπου τα κίνητρα είναι εξαιρετικά υψηλά), παρατηρείται μαζική αποτυχία.
- Σε μαθήματα παπαγαλίας όπως η Ιστορία, τα Λατινικά ή η Οικονομία, σχεδόν ένας στους δύο μαθητές έγραψε κάτω από τη βάση (10/20) το 2022 και 2023.
Ο παράδοξος ρόλος του ιδιαίτερου μαθήματος
Ένας παράγοντας που φαίνεται να μην εξηγεί την υψηλή επίδοση είναι η πρόσθετη εξωσχολική διδασκαλία (φροντιστήρια/ιδιαίτερα).
- Το 65% των μαθητών δηλώνουν ότι παρακολουθούν πρόσθετη διδασκαλία.
- Οι μαθητές με τις υψηλότερες επιδόσεις τείνουν να λαμβάνουν σημαντικά λιγότερη επιπρόσθετη διδασκαλία (έως και 14 ώρες λιγότερο μηνιαίως) σε σχέση με τους υπόλοιπους.
Ο κοινωνικοοικονομικός παράγοντας
Αν και οι μαθητές των ιδιωτικών σχολείων αποδίδουν καλύτερα, κάτι που συνδέεται με το υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων, ο παράγοντας αυτός εξηγεί μόλις το 13% της διακύμανσης των επιδόσεων. Ένα συντριπτικό 87% της διαφοράς παραμένει ανεξήγητο από την ταξική καταγωγή.
3. Η απειλή του λειτουργικού αναλφαβητισμού (ειδικά στα αγόρια)
Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα αφορά τη διαφορά στις επιδόσεις μεταξύ των φύλων, η οποία δημιουργεί έναν κίνδυνο λειτουργικού αναλφαβητισμού για ένα μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού:
- Κατανόηση κειμένου: Τα κορίτσια υπερτερούν σαφώς στα ανώτερα επίπεδα και στα κατώτερα επίπεδα εγγραμματισμού.
- Φυσικές επιστήμες & Μαθηματικά: Τα αγόρια υπερεκπροσωπούνται στα κορυφαία επίπεδα εγγραμματισμού, αλλά ταυτόχρονα υπερσυγκεντρώνονται (έως και τέσσερις φορές περισσότερο) στις κατώτερες βαθμίδες λειτουργικού εγγραμματισμού.
Αυτή η εικόνα υποδηλώνει ότι όλο και περισσότεροι άνδρες ενήλικες στο μέλλον θα ζουν στα όρια της στοιχειώδους εγγραμματοσύνης, ένα πρόβλημα που στον δυτικό κόσμο κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει, παρά το κλείσιμο της ψαλίδας στις υψηλές επιδόσεις.
Συμπέρασμα: Αιτία ή σύμπτωμα της παρακμής;
Οι χαμηλές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών είναι ένα γεγονός, το οποίο δεν εξηγείται πλήρως από τους συνήθεις υπόπτους (κοινωνικοοικονομική κατάσταση, φροντιστήριο).
Το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: Η Ελληνική Εκπαίδευση είναι η αιτία της παρακμής της χώρας μας ή απλώς ένα σύμπτωμα της;
Η απάντηση απαιτεί σοβαρή, μακροχρόνια έρευνα, η οποία δυστυχώς απουσιάζει. Η σίγουρη πάντως παραδοχή είναι ότι η βασική μάθηση και η απόκτηση κριτικής σκέψης στην Ελλάδα δεν αποδίδουν τους καρπούς που θα περίμενε κανείς από μια χώρα με την ιστορική της κληρονομιά.