Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας

Αποστόλης Ζυμβραγάκης
0





Α
άβαξ<α+βήσση=βάθος

αγαθός
<άγαν+θέω=λάμπω ή άγαμαι=θαυμάζω
άγαλμα<αγάλλομαι =χαίρομαι
αγανακτώ<άγαν+ενεγκείν (φέρω)
αγαπάω<άγαν+αφάω=άπτομαι =αγγίζω
αγαστός<άγαμαι=θαυμάζω
αγγαρεύω<άγγαρος=έφιππος ταχυδρόμος
αγγείο<άγγος=δοχείον
αγελαίος<αγέλη=κοπάδι
αγελάς<αγέλη=κοπάδι
αγέλη<άγω=οδηγώ
άγημα<άγω =οδηγώ
άγιος<άγος=ευλάβεια, μίασμα
αγκάλη<άγκος=κεκαμμένος βραχίων
άγκυρα<αγκών
αγλαΐα<αγλαός=λαμπρός
αγνοώ<α+γιγνώσκω =γνωρίζω
αγνός<άγος =ευλάβεια, μίασμα
αγορά<αγείρω=συναθροίζω
άγος<άζομαι=σέβομαι, φοβούμαι
άγρα<άγω =οδηγώ
άγριος<αγρός
αγριωπός<άγριος+ωψ =όψη, πρόσωπο
αγρός<άγω =οδηγώ
αγύρτης<αγείρω=συναθροίζω
αγχίαλος<άγχι+άλς =θάλασσα
αγχόνη<άγχω=στραγγαλίζω
αγωγή<άγω =οδηγώ
αγωνία<άγω =οδηγώ
αδαής<α+δαήναι=γιγνώσκειν, γιγνώσκω=γνωρίζω
αδάμας<α+δαμάω=τιθασεύω
αδελφός<α=αθροιστικό+δελφύς=κοιλιά
άδης<α+ιδείν(ορώ=βλέπω)
αδολεσχία<άδος(=κόρος)+λέσχη=συνομιλία
αετός<αΐω=αντιλαμβάνομαι
αήρ<άημι=φυσώ
άθικτος<α+θιγγάνω=εγγίζω
άθλιος<αέθλιος<άεθλον, άθλον=βραβείον
αθρόος<α+θρόος=θόρυβος
αθώος<α+θωή=ποινή
αιγιαλός<αΐσσω (=ορμώ)+άλς =θάλασσα
αιγίς<αίξ =γίδα
αίθουσα<αίθω=αναφλέγω
αιπόλος<αίξ+πολέω =περιφέρομαι
αισθάνομαι<αΐω=ακούω
αιχμάλωτος<αιχμή+αλωτός=δυνάμενος να συλληφθεί
αιών<αιεί,αεί=πάντοτε
ακάματος<κάμνω=κουράζομαι (α+κάμνω)
ακέραιος<α+κεράννυμι =ανακατεύω
ακραιφνής<ακέραιος+φαίνομαι
ακριβής<άκρος+κρίνω
ακταιωρός<ακτή+ούρος=φύλαξ
ακτίς<άγω =οδηγώ
αλαζών<άλη=περιπλάνηση
άλας<άλς =θάλασσα
αλγεινός<άλγος=πόνος
άλγος<αλέγω=πονώ
αλέκτωρ<αλέξω=απομακρύνω
Αλέξανδρος<αλέξω+ανήρ
άλευρον<αλέω=αλέθω
αληθής<α+λήθη
αλήτης<αλάομαι=περιπλανώμαι
αλίμονο<αλί εμένα
αλκή<αλέξω=αποκρούω
άλμα<άλλομαι=αναπηδώ
αμαζών<α+μαζός=μαστός
άμαξα<άμα+άγω
άμβων<αναβαίνω
αμείλικτος<α+μειλίσσω=χαροποιώ
αμελής<α+μέλει
άμεμπτος<α+μέμφομαι=κατακρίνω
άμιλλα<άμα =μαζί
άμπωτη<ανα+πίνω
αμφικτιονία<αμφί+κτίζω
αμφορέας<αμφί-φορεύς
ανάθεμα<ανατίθημι=αναθέτω
ανακωχή<ανοχή
ανασκολοπίζω<ανά+σκόλοψ=πάσσαλος
ανέκαθεν<άνω+εκάς =μακριά
ανεξίκακος<ανέχομαι+κακός
άνεση<ανίημι=αναπέμπω
ανέφικτος<α+αφικνούμαι =φθάνω
ανήμερα<εν ημέρα
άνθρωπος<άνω+θρώσκω=πηδώ
αντάμα<εν τω άμα
αντάρα<αναταράζω
ανταρσία<αντί+άρσις (αίρω=σηκώνω)
ανώγι<άνω+γαία
αξίνη<άγνυμι=θραύω
απαλός<άπτω, άπτομαι=αγγίζω
άπαξ<α=αθροιστικό+πήγνυμι=στερεώνω
απαρτία<από+άρτιος=πλήρης, τέλειος
άπας<α+πας=όλος
άπειρος<α+πέρας
άπλετος<α+πίμπλημι =γεμίζω
άπληστος<α+πίμπλημι=γεμίζω
αποδιοπομπαίος<από+Διός+πομπή
αποστασία<αφίσταμαι=απομακρύνομαι
αποφράδα<από+φράζω
άποψη<από+όψομαι (ορώ=βλέπω)
αργαλειός<εργαλείον
άργιλος< αργός=λευκός
άργυρος<αργός=λευκός
άρδην<αίρω =σηκώνω
αρετή<αραρίσκω=συναρμόζω
άρθρον<αραρίσκω=αρμόζω, ταιριάζω
αριθμός< αραρίσκω=αρμόζω, ταιριάζω
άρμα<άρω (αίρω) ή αραρίσκω=αρμόζω, ταιριάζω
αρουραίος<άρουρα=γη
αρραγής<α+ρήγνυμι =σπάζω
άρρητος<α+λέγω
άρρωστος<α+ρώννυμι=δυναμώνω
αρτηρία<αίρω =σηκώνω
αρωγή<αρήγω=βοηθώ
ασελγής<α+θέλγω=γοητεύω
άσθμα<άω=φυσάω
αστείος<άστυ
αστήρ<α (=στερητικό)+ίστημι =στήνω
αστραπή<αστήρ
άσωτος<α+σώζω
άτεγκτος<α+τέγγω=μαλακώνω
ατμός<άημι=φυσώ
ατόφυος<αυτοφυής
αυθάδης<αυτός+ήδομαι =ευχαριστιέμαι
αυτόμολος<αυτός+μολείν (βλώσκω)=έρχομαι
αυτόπτης<αυτός+οράω =βλέπω
αυτόφωρος<αυτός+φωρ=κλέπτης
αφασία<α+φημί=λέγω
αφηνιάζω<από+ηνία =χαλινάρια
αφόρητος<α+φέρω
αχανής<α+χάσκω=ανοίγω
αχρείος<α+χρεία =χρησιμότητα
αψίκορος<άπτω+κόρος =χορτασμός
αψίς<άπτω =αγγίζω, συνάπτω
Β 
βαθμός<βαίνω
βακτηρία
<βαίνω
βαλβίς<βαίνω
βάναυσος<βαύνος+αύω=ξηραίνω (βαύνος=κάμινος)
βάρβαρος<βαρβαρ (ηχοποίητη λέξη)
βασιλεύς<βαίνω+λευς=λαός
βδελυρός<βδέω=πέρδομαι
βέβαιος<βαίνω
βέβηλος<βαίνω
βέλος<βάλλω
βηξ<βήσσω=βήχω
βλάσφημος<βλάπτω+φήμη
βοηθός>βοή+θέω=τρέχω
βορά<βιβρώσκω= τρώγω
βουκόλος<βους+κέλλω=ελαύνω
βουλιμία<βους+λιμός =πείνα
βούτυρο<βους+τυρός
βροντή<βρέμω=θορυβώ
βυρσοδέψης<βύρσα+δέψω (δέφω=κατεργάζομαι)
βωμολόχος<βωμός+λοχάω=ενεδρεύω (λόχος=φωλιά ζώου)
βωμός<βαίνω
Γ
γάμος<γη+μήτηρ = η τίκτουσα

γαμψός
<κάμπτω
γαστήρ<γέμω=είμαι γεμάτος
γενεά<γενέσθαι (γίγνομαι)
γενναίος<γέννα
γένος<γενέσθαι(γίγνομαι)
γέφυρα<γη+φύρω=μουσκεύω, αναμειγνύω κάτι ξηρό με υγρό
γη<γίγνομαι
γλαφυρός<γλάφω=κοιλαίνω
γκλίτσα, αγκλίτσα <αγκύλη
γνήσιος<γένος
γόης<γοάω=στενάζω
γονεύς<γιγνομαι
γουρούνιγρούνι <γρώνα=θηλυκός χοίρος (γρούνα)
γύφτος<Αιγύπτιος
Δ
δαίμων<δαίω=διαιρώ
δάκος<δάκνω =δαγκώνω
δάκρυ<δάκνω =δαγκώνω
δαπάνη<δάπτω=κατατρώγω
δασμός<δαίω, δαίνυμι =διαιρώ
δάσος<δασύς
δειλός<δείδω=φοβούμαι
δεινός<δέος =φόβος
δεξαμενή<δέχομαι
δεξιός<δέχομαι
δέος<δείδω=φοβούμαι
δεσπότης<δέμω (=κτίζω)+πότις, πόσις=κύρης
δήμος<δαίω =διαιρώ (δαίνυμι)
δίαιτα<διά+αίσα=μοίρα
διαμπερής<διά+ανά+πείρω=τρυπώ
δίδυμος<δύο
διηνεκής<διήνεγκα (διαφέρω)
δίπτυχος<δύο+πτύσσω=διπλώνω
δόγμα<δοκέω =νομίζω
δόκιμος<δέχομαι
δούλος<δέω=δένω
δραξ<δράττομαι=φουχτώνω
δραπέτης<διδράσκω+πέτομαι =φτερουγίζω, πετώ
δραχμή<δράττομαι=φουχτώνω
δρομεύς<δραμείν (τρέχω)
δώρον<δίδωμι =δίνω
Ε
εγκαίνια<εν+καινός=καινούργιος

έγκυος
<εν+κύω=είμαι έγγυος
έδρα<έζομαι=κάθημαι
ειλικρινής<είλη (=φως, θερμότης ηλίου)+κρίνω
ειρήνη<είρω=συνδέω, λέγω
εκμαγείον<εκ+μάσσω=ζυμώνω
Ελένη<αλίσκω ή αλίσκομαι=κυριεύομαι
Ελλάς<σέλας=φως
ελλοχεύω<εν+λόχος=φωλιά αγρίου ζώου
ένεσις<ενίημι=ρίχνω μέσα
έντερον<εντός
έντομον<εν+τέμνω =κόβω
εξίτηλος<εξιέναι (εξέρχομαι)
εξώλης<εκ+όλλυμι =χάνω
εξωμότης<εκ+όμνυμι =ορκίζομαι
έπηλυς<επί +(ελ)ήλυθα (έρχομαι)
επίνειον<επί+ναυς =πλοίο
επόπτης<επόψομαι (ορώ=βλέπω)
<επί+όψομαι (ορώ=βλέπω) 

ερευνώ
<ερέω=ερωτώ
ερμηνεύω<Ερμής
εσμός<έζομαι=κάθημαι
ετυμολογία<ετεός (=αληθινός)+λογος
εύκολος<ευ+κόλον=τροφή
ευλαβής<ευ+λαμβάνω
ευνούχος<ευνή+έχω
Ευρώπη<ευρωπός=ευρύς
εύρωστος<ευ+ρώννυμι=δυναμώνω
ευσταλής<ευ+στέλλομαι
ευφυής<ευ+φυή
ευώδης<ευ+οζω =μυρίζω
εφεδρος<επί+έδρα
εφικτός<επί+ικνούμαι =φθάνω
έωλος<έως (=ηώς, αυγή)
Ζ 
ζαρκάδι<δορκάςζωγράφος<ζωός (=ζωντανός)+γράφω
Η
ηδονή<ήδομαι =ευχαριστιέμαι
ηλίθιος<ηλός=άφρων =ανόητος
ήλιος<έλη=καύσων
ήμερος<ήμαι=κάθημαι
ήπειρος<α+περάω=περνώ
Θ
θαμών<θαμίζω=συχνάζω
θάνατος<θνήσκω
θαύμα<θάομαι=βλέπω με θαυμασμό
θεμέλιον<τίθημι =τοποθετώ
θεός<θεώμαι
θέσις<τίθημι =τοποθετώ
θεσμός<τίθημι =τοποθετώ
θεσπέσιος<θεός+έσπον=είπον
θέσφατο<θεός+φημί =λέγω
Θετίδιο< θετίδειον=ναός αφιερωμένος στη Θέτιδα
θημωνιά<τίθημι =τοποθετώ
θησαυρός<θήσω (τίθημι)
θρήσκος<θρέομαι=ψιθυρίζω προσευχές
θρόνος<θράω=καθίζω
θωπεύω<θωψ=κόλακας
Ι
ιδανικός<ιδείν (ορώ=βλέπω)
 ιδέα<ιδείν (ορώ=βλέπω)Ιησούς<Ιασώ (Ιησώ), ίασις (Ιησούς=θεραπευτής)
ιθαγενής<ιθύς+γένος (ιθύς=ευθύς, ο κατ' ευθείαν βαίνων)
ικανός<ίκνέομαι =φθάνω
ικέτης<ίκνέομαι =φθάνω
ισθμός<είμι =έρχομαι
ιταμός<ίτης (=ορμητικός)
Κ
κάθετος<κατά+ίημι =ρίπτω

κάματος
<κάμνω =κουράζομαι
καραμπουζουκλής<καρά (=μαύρος ή πολύ)+buzuk (= καχεκτικός, ζαρωμένος)
καραφλός<κάρα=κεφαλή
καταπαχτή<κατά+πήγνυμαι =στερεοποιούμαι
καταρράκτης<κατά+ρήγνυμι =σπάζω
κατάστημα<καθίστημι =στήνω
κατάφωρος<κατά+φωρ=κλέπτης
καχεκτικός<κακός+έξις =συνήθεια
κειμήλιον<κείμαι
κεραία<κέρας
κηπουρός<κήπος+ούρος =επιστάτης, φύλακας
κίβδηλος<κίβδος=σκωρία
κλάδος<κλάω=θραύω
κλάσμα<κλάω =θραύω
κλήμα<κλάω=θραύω
κλήρος<κλάω=θραύω
κλίμα<κλίνω
κόμμα<κόπτω
κουρεύς<κείρω=κουρεύω
κουτσός<κόπτω
κράμα<κεράννυμι=ανακατεύω
κρατήρ<κεράννυμι=ανακατεύω
κρημνός<κρήμνημι =κρεμώ
κτήνος<κτάομαι , κτώμαι
κυλικείο<κύλιξ=ποτήρι
κύμα<κύω=είμαι έγγυος
κυνηγός<κύων+άγω (κύων=σκυλί)
κώμα<κείμαι
κώμη<κειμαι
Λ
λαβή<λαμβάνω
λακώ<γλακώ=τρέχω
λαξεύω<λας+ξέω (λας=πέτρα)
λατόμος<λας+τέμνω (λας=πέτρα)
λάφυρον<λαμβάνω
λείψανον<λείπω
λεκάνη<λέκος=αγγείο, πινάκιο
λέσχη<λέγω=συλλέγω , ομιλώ
λεωφόρος<λαός+φέρω
λήθη<λανθάνω =διαφεύγω της προσοχής
λήμμα<λαμβάνω
λόχος<λέγω=πλαγιάζω
λυμαίνομαι<λύμη=κακή μεταχείριση
λύτρον<λύω
λύχνος<λύγη=σκιά
Μ
μαίνομαι<μάω=επιθυμώ πολύ
μάντις<μαίνομαι=συμπεριφέρομαι αλλόκοτα
μάχαιρα<μάχομαι
μειονεκτέω<μείον+έχω
μεμψίμοιρος<μέμφομαι+μοίρα(μέμφομαι=κατηγορώ)
μηλωτή<μήλον=πρόβατο
μηνίσκος<μην=σελήνη
μοίρα<μείρομαι=συμμετέχω
μπουζούκι<bozuk (=χαλαρός, ξεκούρδιστος)
μύρον<μύρω=στάζω
Ν
ναός<ναίω=κατοικώ
ναυαγός<ναυς+άγνυμι=θραύω
ναυπηγός<ναυς+πήγνυμι=στερεώνω
ναυς<νάω=πλέω
νεκρός<νέκυς =νεκρός
νέμεσις<νέμω =μοιράζω
νεολαία<νέος+λαός
νήμα<νήθω=γνέθω
νήπιον<νη+έπος =λόγος
νόμος<νέμω =μοιράζω
νοσταλγός<νόστος+άλγος =πόνος
νουθετώ<νους+τιθημι=τοποθετώ
ντελλάλης ή τελλάλης<τέλλω=ομιλώ
Ξ
ξεναγός<ξένος+άγω
ξενοδόχος<ξένος+δέχομαι
ξίφος<ξύω
ξωμάχος<έξω+μάχομαι
Ο
οίδημα<οιδέω=πρήζομαι
οίησις<οίομαι=νομίζω
οιωνός<οίος=μόνος
όλεθρος<όλλυμι=χάνω
όμιλος<ομού+ίλη =ομάδα
όμμα<ορώ =βλέπω
οπαδός<οπάζω (=έπομαι)
όπλον<έπω=καταπιάνομαι
οπτασία<όψομαι, (μέλλων του ορώ)
οργή<ορέγω=επιθυμώ
ορκωμοσία<όρκος+όμνυμι =ορκίζομαι
όρνις<όρνυμι=σηκώνομαι
όχλος<έχω
οχυρός<έχω
όψιμος<οψέ=αργά
όψις<όψομαι (μέλλων του ορώ)
Π
πάγιος<πήγνυμι=στερεώνω
παγίς<πήγνυμι=στερεώνω
πάγος<πήγνυμι=στερεώνω
παιάν<παίω=χτυπώ
πάλη<πάλλω=σείω
παλίμψηστος<πάλιν+ψηστός<ψήχω=τρίβω
πανάκεια<παν+άκος=ίαση, θεραπεία
πανδαισία<παν+δαις=γεύμα
παρρησία<παν+ρήσις =λόγος
παχύς<πήγνυμι =στερεώνω
πειθήνιος<πείθω+ηνία =χαλινάρια
πένθος<πάσχω
περόνη<πείρω=τρυπώ
πετεινός<πέτομαι =φτερουγίζω
πήχυς<πήγνυμι=στερεώνω
πιθανός<επιθον (πείθω)
πιρούνι<περόνη
πλεονέκτης<πλέον+έχω
πλαγκτόν<πλάζομαι=περιπλανώμαι
πλαίσιον<πλατύς
πλάτανος<πλατύς
πλήθος<πίμπλημι=γεμίζω
πλήκτρον<πλήττω=χτυπώ
πλημμύρα<πίμπλημι=γεμίζω
πλήρης<πίμπλημι=γεμίζω
πλούτος<πίμπλημι=γεμίζω
πολιορκία<πόλις+έρκος=φραγμός
πράγμα<πράττω
πρόβατον<προβαίνω
πτωχός<πτήσσω=ζαρώνω
πυκνός<πτύσσω=διπλώνω
Ρ 
ράθυμος<ράον+θυμός
ράκος
<ρήγνυμι=σπάζω
ρανίδα<ραίνω
ρείθρον<ρέω
ρήγμα<ρήγνυμι=σπάζω
ρήμα<λέγω
ριπή<ρίπτω
Σ
σαγήνη<σάττω=σαμαρώνω, ικανοποιώ
σαθρός<σήπω =σαπίζω
σαράκι<σαρ, σηρ=σκουλήκι
σαρκάζω<σαρξ
σάψαλο<σήψις =σάπισμα
σεισμός<σείω
Σελήνη <σέλας=φως
σιτοδεία<σίτος+δέομαι =έχω ανάγκη
σμήνος<εσμός=πλήθος
στάδιον<ίστημι =στήνω
σταθερός<ίστημι
στάθμη<ίστημι
σταθμός<ίστημι
στέμμα<στέφω
στήθος<ίστημι =στήνω
στηρίζω<ίστημι
στολή<στέλλω
στόλος<στέλλω
στόμφος<στόμα
στοργή<στέργω
στρατός<στορέννυμι=στρώνω
στρέμμα<στρέφω
στρώμα<στρώννυμι =στρώνω
στύλος<ίστημι =στήνω
συκοφάντης<σύκον+φαίνω
σύνεσις<συνίημι =κατανοώ
σύρμα<σύρω
σφυγμός<σφύζω =χτυπώ τακτικά
σχεδόν<σχείν (έχω)
σχέσις<σχείν (έχω)
σχήμα<σχείν (έχω)
σώμα<σώζω
Τ
ταγός<τάττω
τακτικός<τάττω
ταμίας<τέμνω =κόβω
τάσις<τείνω
ταφή<θάπτω
τέκνον<τίκτω =γεννώ
τελώνης<τέλος+ωνούμαι =αγοράζω
τέμενος<τέμνω =κόβω
τεράστιος<τέρας
τηγάνι<τήκω =λυώνω
τιμή<τίω=πληρώνω
τόμος<τέμνω =κόβω
τόνος<τείνω
τραγανός<τρώγω
τράγος<τρώγω
τραύμα<τιτρώσκω =πληγώνω
τριήρης<τρις+αραρείν (αραρίσκω=συναρμόζω)
τροχός<τρέχω
τρώγλη<τρώγω
Υ
υγρός<ύδωρ =νερό
υλοτόμος<υλη+τέμνω=κόβω
υπηρέτης<υπό+ερέτης=κωπηλάτης
ύπουλος<υπό+ουλή
ύφαλος<υπό+άλς =θάλασσα
Φ 
φαλακρός<φαλός (=φωτεινός)+άκρον
φαρέτρα
<φέρω
φενάκη<φέναξ=απατεών
φόνος<φένω=φονεύω
φρουρός<προ+ορώ=βλέπω
φυλή<φύω
φύραμα<φύρω=ανακατεύω
φύρδην<φύρω=ανακατεύω
φωνή<φημί=λέγω
φωριαμός<φέρω
Χ
χάος<χάσκω
χάρις<χαίρω
χάρμα<χαίρω
χάσμα<χάσκω
χαύνος<χάσκω
χολέρα<χολή
χρήμα<χρώμαι=χρησιμοποιώ
χρησμός<χράω=δίνω το αναγκαίο, χρησμοδοτώ
Χριστός<χρίω=αλείφω, επαλείφω με μύρο
χυλός<χέω =χύνω
χύμα<χέω
χυμός<χέω
χύτρα<χέω
χώμα<χώννυμι=συσσωρεύω
χώρα<χαίνω=χάσκω
Ψ
ψήγμα<ψήχω=τρίβω,ξύω
ψήφος<ψάω=ψαύω, εγγίζω
ψιλός<ψίω=μαδάω
Ω
ωδή<άδω, αείδω=τραγουδώ

ωκεανός
<ωκύς (=ταχύς)+νάω=ρέω

Γ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Δημοσίευση σχολίου

0Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου (0)