Το Βραβείο "Μελίνα Μερκούρη" δίνεται από την UNESCO και την Ελληνική Δημοκρατία σε προσωπικότητες που με τη δράση τους προσπάθησαν να αναδείξουν ή να προστατέψουν πολιτιστικές κληρονομιές παγκοσμίου ενδιαφέροντος.
| Πολιτισμός χωρίς τη συνεργασία μεταξύ των λαών δεν είναι δυνατόν να υπάρξει. —Μελίνα Μερκούρη |
Σκοπός
Ο σκοπός του "Διεθνούς Βραβείου Μελίνα Μερκούρη" (UNESCO-Ελλάδα) είναι η απονομή του για ενέργειες ανθρώπων που αποσκοπούν στην διάσωση και ανάδειξη χώρων πολιτισμού που έχουν διεθνές ενδιαφέρον. Είναι αφιερωμένο στο όνομα της Μελίνας Μερκούρη, μία πρόδρομο όλων αυτών των ενεργειών, εμπνεύστρια του διαλόγου για την ανάδειξη των χώρων και επανένωσή τους για όσους χώρους έχουν αφαιρεθεί κομμάτια τους και βρίσκονται διασκορπισμένα σε μουσεία ανά τον κόσμο, μια αξέχαστη ηθοποιό και Υπουργό Πολιτισμού της Ελλάδας. Το βραβείο αυτό ικανοποιεί μια νέα ανάγκη, που προσδιορίζεται σαφώς από την Επιτροπή Παγκοσμίων Κληρονομιών (World Heritage Committee), η οποία στη δέκατη έκτη σύνοδό της, που έλαβε χώρα στη Σάντα Φε το Δεκέμβριο του 1992, αναγνώρισε ότι η προστασία των πολιτιστικών περιοχών, μια πλουσιότερη έννοια από ένα συμβατικό «τα μνημεία» ή «περιοχές», είναι μια από τις κύριες προτεραιότητες του παρόντος.
Όνομα και αξία του βραβείου
Το βραβείο έχει επίσημη ονομασία "Διεθνές βραβείο Μελίνα Μερκούρη για την προστασία και διαχείριση πολιτιστικών περιοχών (Unesco-Ελλάδα)". Αυτό το βραβείο συμπεριλαμβάνει ένα δίπλωμα και ένα σύνολο χρημάτων, το ποσό του οποίου θα καθορίζεται ξεχωριστά σε κάθε διετία ανάλογα με τα διαθέσιμα ποσά.
Συχνότητα
Το βραβείο απονέμεται κάθε δύο χρόνια από τον Γενικό Γραμματέα της UNESCO σε δημόσια τελετή που θα γίνεται στα κεντρικά γραφεία της UNESCO στο Παρίσι ή αλλού, ύστερα από απόφαση του Γενικού Συμβουλίου. Το βραβείο δόθηκε για πρώτη φορά το 1997.
Επιλογή νικητή και κριτική επιτροπή
Η επιλογή του νικητή γίνεται από τον Γενικό Γραμματέα της UNESCO μετά από σύσταση διεθνούς επιτροπής. Η διεθνής αυτή επιτροπή αποτελείται από πέντε μέλη: Το πρώτο είναι ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO, ο οποίος θα αντιπροσωπεύει την ελληνική κυβέρνηση, ένα αντιπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα της UNESCO και τρεις διακεκριμένους επιστήμονες στις περιβαλλοντικές επιστήμες. Επίσης ο Γενικός Γραμματέας θα διορίσει έναν Γραμματέα της Γραμματείας, για να εργαστεί ως γραμματέας της επιτροπής. Η επιτροπή υιοθετεί τους δικούς της κανόνες συμπεριφοράς κάθε φορά.
Κάτοχοι του βραβείου
- Το 1999, απονεμήθηκε σε τρεις υποψηφιότητες:
- Πάρκο Ελίσια (Ιεριχώ, Παλαιστίνη), Όαση που η ιστορία της χρονολογείται έως στην εποχή της Βίβλου.
- Κοιλάδα Vinales (Κούβα), Αγροτικό, παραδοσιακό τοπίο.
- Pedvale (Λετονία), Ζωντανό αγροτικό μουσείο.
- Το 2001, το βραβείο απονεμήθηκε σε δύο χώρες:
- Στην Αλγερία, για το φυσικού κάλλους πάρκο Ντιέμπελ Μουρντγιάντιο και για την αρχαία πόλη Σιντ Χουαρί στο Οράν.
- Στη Νορβηγία, για το Health Center, το οποίο συνέβαλε στη μετατροπή του νησιού Λύγκρα σε ένα πανέμορφο μέρος.
- Το 2003, με το βραβείο "Μελίνα Μερκούρη" τιμήθηκε το ιαπωνικό πάρκο Κόγκα, εξαιρετικό παράδειγμα τοπίου της πολιτιστικής κληρονομιάς, συγχρόνως φυσικό και ιστορικό.
- Το 2005, το βραβείο πήρε το μικρό ιρανικό χωριό Μaymand, που βρίσκεται σε υψόμετρο 2.200 μέτρων, κοντά στην πόλη Babak-Shahr.
- Το 2007, το βραβείο πήρε το πεδίο μάχης του Μποροντίνο στη Μόσχα, όπου διεξήχθη η ομώνυμη μάχη του 1912.
- To 2011, το βραβείο μοιράστηκαν το Ιστορικό και πολιτιστικό μουσείο του Γκάρνι στην Αρμενία και ο Παλαιστινιακός χώρος πολιτισμού Μπαττίρ. Το βραβείο δόθηκε σε ειδική τελετή στις 24 Μαΐου.