Κοινά στοιχεία για όλα τα θέματα της έκθεσης

Αίτια προβλημάτων – συνέπειες

1)      Λανθασμένη  διαπαιδαγώγηση από την οικογένεια.

2)      Κακή παιδεία από σχολείο – χαμηλό πνευματικό επίπεδο.

3)      Υλικός ευδαιμονισμός – υπερκαταναλωτισμός – ο άνθρωπος ενδιαφέρεται για υλικές απολαύσεις άρα:

α) Φροντίζει να ικανοποιεί μόνο τις υλικές ανάγκες του, παραγκωνίζει τις πνευματικές => χαμηλό πνευματικό επίπεδο.

β) Το χρήμα γίνεται αυτοσκοπός, επικρατεί ωφελιμισμός, χρησιμοθηρία, αθέμιτος ανταγωνισμός χρήση αθέμιτων μέσων.

γ) Επικρατεί το ιδανικό του εύκολου πλουτισμού – (της ήσσονος προσπάθειας) => χρήση αθέμιτων μέσων, αναξιοκρατία, νεποτισμός (ευνοιοκρατία, οικογενειοκρατία).

4)      Έκλυση ηθών, κρίση ηθικών αξιών, ηθική διαφθορά.

5)      Αδιαφορία κρατικών φορέων για αντιμετώπιση του προβλήματος – Έλλειψη κρατικής πρόνοιας.

6)      Αδράνεια πνευματικών ανθρώπων, πνευματικής ηγεσίας.

7)      Έλλειψη προτύπων.

8)      Έλλειψη σημείων αναφοράς, ιδεολογική σύγχυση.

9)      Αλλοτρίωση (απομάκρυνση ανθρώπου από τον εαυτό του, το προϊόν εργασίας του, το συνάνθρωπο).

10)  Κρίση διαπροσωπικών σχέσεων – αποξένωση, μοναξιά.

11)  Υπερβολική ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού εις βάρος του πνευματικού. Η τεχνολογία εξασφάλισε υλικές ανέσεις, όμως δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει ποιότητα ζωής.

12)  Υπερβολικές απαιτήσεις σύγχρονης ζωής (συνδέεται με τον υπερκαταναλωτισμό) => εντατικοποίηση εργασίας, έλλειψη ελεύθερου χρόνου.

13)  Ιδιοτέλεια, αισχροκέρδεια / προβολή ατομικού συμφέροντος έναντι του κοινωνικού. Ατομισμός.

14)  Κρίση θεσμών – άρνηση παραδοσιακών αξιών, κίνδυνος απώλειας εθνικής ταυτότητας.

15)  Όχι ουσιαστική δημοκρατία αλλά τυπική, κοινωνικές αναταραχές, εμποδίζεται η αρμονική κοινωνική συμβίωση, πολιτική αποσταθεροποίηση => κίνδυνος κατάλυσης δημοκρατίας.

16)  Προπαγάνδα, πλύση εγκεφάλου (κλπ. – δηλαδή δυσλειτουργία ΜΜΕ) => αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης, συσκότιση και όχι διαφώτιση => ετεροκαθορισμός, χειραγώγηση, ποδηγέτηση.

17)  Όπου ταιριάζει θίγουμε το θέμα της παγκόσμιας ειρήνης (κλονίζεται – εδραιώνεται).

18)  Όπου ταιριάζει: έξαρση ΦΚΠ.

Αυτά ως αιτίες χρησιμοποιούνται:

α) Η έξαρση των ΦΚΠ προκαλεί ανασφάλεια, η οποία αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα της ανθρώπινης δημιουργικότητας:

=>  - Μείωση αποδοτικότητας.

      - Αδιαφορία για πρόοδο.

- Εμποδίζεται η επαγγελματική άρα και η κοινωνική καταξίωση => κίνδυνος περιθωριοποίησης.

- Μείωση παραγωγής => πλήγμα για εθνική οικονομία.

19)  Επικράτηση στερεότυπων αντιλήψεων και ξεπερασμένης νοοτροπίας, προγονοπληξία => άρνηση κάθε καινοτομίας, στασιμότητα και οπισθοδρόμηση.

Τρόποι αντιμετώπισης

1)      Σωστή διαπαιδαγώγηση από οικογένεια.

2)      Εξυγίανση εκπαιδευτικού συστήματος (αναδιάρθρωση) δηλαδή σωστή παιδεία από το σχολείο.

3)      Ενεργοποίηση πνευματικών ανθρώπων ώστε:

α) Με την προσωπική τους στάση ζωής να αποτελέσουν πρότυπα προς μίμηση.

β) Με το έργο τους να φροντίζουν ώστε να ενημερώνουν, να διαφωτίζουν τους πολίτες, να αφυπνίζουν συνειδήσεις, να προτείνουν μέτρα πρόληψης των διαφόρων κινδύνων ή τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων.

4)      Κρατική πρόνοια – εξυγίανση της πολιτικής ζωής, η πολιτική ηγεσία να έχει συναίσθηση της ευθύνης της, οι πολίτες να φροντίζουν να εκλέγουν ικανούς αντιπροσώπους.

5)      Ατομική προσπάθεια – ενδιαφέρον.

6)      Διεθνής συνεργασία.

Βασικά στοιχεία – ορολογία χρήσιμη για τα περισσότερα θέματα κοινωνικού προβληματισμού

            Όταν καλείσαι να γράψεις αιτίες για κάποιο κοινωνικό πρόβλημα, γράφεις αρνητικά στοιχεία του σύγχρονου πολιτισμού, αυτά που συνιστούν τη λεγόμενη «κρίση του πολιτισμού». Ανάλογα στοιχεία – κατ’ επιλογήν – μπορεί να τεθούν και ως συνέπειες κοινωνικών προβλημάτων.

Ενδεικτικά

1)      Ωφελιμισμός, χρησιμοθηρία, αθέμιτος ανταγωνισμός, χρήση αθέμιτων μέσων με σκοπό το κέρδος – αυτό συνάπτεται με το φαινόμενο του υπερκαταναλωτισμού και της θεοποίησης του χρήματος (υλισμός, υλιστική νοοτροπία).

2)      Αναξιοκρατία, νεποτισμός (= οικογενειοκρατία), κοινωνικές αδικίες και ανισότητες => ωθούν στη χρήση άνομων μέσων για επικράτηση

3)      Απομόνωση, αποξένωση, αλλοτρίωση του ανθρώπου – κρίση διαπροσωπικών σχέσεων, εμπορευματοποίησηανθρώπινων σχέσεων – στηρίζονται στην εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο, στην κερδοσκοπία, στον ωφελιμισμό.

4)      Καχυποψία, υποκρισία, προσποίηση – χρήση προσωπείου.

5)      Εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων / εξάρτηση από ισχυρούς οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες.

6)      Ατομισμός – παρατηρείται προβολή ατομικού συμφέροντος εις βάρος του συλλογικού / κοινωνικού.

7)      Αστικοποίηση = συσσώρευση τεράστιων πληθυσμιακών μαζών στα μεγάλα αστικά κέντρα => εκεί όλα τα φαινόμενα που περιγράφονται είναι πιο έντονα.

8)      Έξαρση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας = βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, χουλιγκανισμός.

9)      Μαζοποίηση => χειραγώγηση, ετεροκαθορισμός,απώλεια ελευθερίας βούλησης.

10)  Λανθασμένη διαπαιδαγώγηση από οικογένεια.

11)  Ελλιπής παιδεία – έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας, γνώσεων – η παιδεία δεν επιτυγχάνει έναν από τους βασικούς τη σκοπούς, την ανάπτυξη ολοκληρωμένης προσωπικότητας.

12)  Έλλειψη προτύπων, σημείων αναφοράς λόγω των ταχύρυθμων μεταβολών => ιδεολογική σύγχυση.

13)  Υπερανάπτυξη τεχνικού πολιτισμού (και εις βάρος του πνευματικού) – Τεχνοκρατία => ψυχρότητα, ειδίκευση, υλισμός, μηχανοποίηση του ανθρώπου.

14)  Έλλειψη ελεύθερου χρόνου.

15)  Καταστροφή οικοσυστήματος.

16)  Απληστία, κερδοσκοπία (υλισμός).

17)  Ελλιπής ή διαστρεβλωμένη πληροφόρηση από τα ΜΜΕ.

18)  Υποβάθμιση της ποιότητας ζωής –

ταύτιση ευμάρειας - ευημερίας 

πληθώρα υλικών               υλικές ανέσεις και ποιότητα ζωής,

αγαθών, υλικός                 πρόοδος (με την ευρύτερη έννοια),

ευδαιμονισμός                  ευτυχία, ευδαιμονία

19)  Η πολιτική ζωή δεν είναι υγιής – οι πολιτικοί δεν υπηρετούν το κοινό συμφέρον – προτάσσουν το ατομικό, υπηρετούν ιδιοτελή συμφέροντα – ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων με τους ψηφοφόρους.

20)  Εμπορευματοποίηση του αθλητισμού – απομάκρυνση από το Ολυμπιακό / αθλητικό ιδεώδες.

21)  Παθητικοποίηση, αδρανοποίηση των πολιτών – δε συμμετέχουν στα κοινά, ατομισμός.

22)  Αδρανοποίηση, αδιαφορία πνευματικών ανθρώπων / δεν επιτελούν σωστά το έργο τους, το χρέος τους απέναντι στους υπόλοιπους ανθρώπους – δεν ενημερώνουν, δεν αφυπνίζουν συνειδήσεις.

23)  Παθητικοποίησηαυτενεργεί – αφήνει άλλους να αποφασίζουν και να δρουν για λογαριασμό του (συνδέεται με την χειραγώγηση και τον ετεροκαθορισμό). Ωθείται στη μοιρολατρία, στο μεσσιανισμό, στρέφεται στους μελλοντολόγους.

24)  Δυσλειτουργία δημοκρατικού πολιτεύματος. Η δημοκρατία δεν είναι ουσιαστική, αλλά τυπική. Φαινομενικά ο λαός εκλέγει αντιπροσώπους, όμως στην ουσία η ψήφος τους δεν είναι αυτόβουλη ούτε συνειδητή, παρασύρεται γίνεται έρμαιο της προπαγάνδας και τηςδημαγωγίας.

25)  Επίσης, αν και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι τυπικά κατοχυρωμένα, ακόμα και σε χώρες δημοκρατικές παρατηρούνται παραβιάσεις / καταπατήσεις) => π.χ. κακοποίηση ανηλίκων, ρατσισμός, ανεργία, προπαγάνδα, χειραγώγηση / ετεροκαθορισμός, κοινωνικές ανισότητες, αναξιοκρατία.

26)  Κρίση ηθικών αξιών, έκλυση ηθών, ηθική διαφθορά /κατάπτωση.

Προτάσεις για αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων (ισχύουν για το μεγαλύτερο αριθμό θεμάτων κοινωνικού προβληματισμού)

1)      Σωστή διαπαιδαγώγηση από την οικογένεια.

2)      Εξυγίανση εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να επιτυγχάνει βασικούς στόχους, πέρα από τη μετάδοση της γνώσης. Συγκεκριμένα: (Στόχοι παιδείας)

α) Να συντελεί στην πνευματική καλλιέργεια και στην ανάπτυξη των νοητικών δυνάμεων του νέου (μνήμη, φαντασία, επινοητικότητα) και ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, ώστε να διαμορφωθούν άτομα αυτόβουλα, αυτοκαθοριζόμενα.

β) Να συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση του νέου, έτσι ώστε:

1.      να προετοιμάζεται σωστά για την ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο και να αποφεύγεται έτσι η περιθωριοποίηση.

2.      Να διατηρεί στη συνέχεια την αυτονομία και την ιδιαιτερότητά του, να μη μαζοποιείται.

γ) Να καλλιεργεί δημοκρατική συνείδηση στο νέο.

δ) Να καλλιεργεί την εθνική αυτοσυνειδησία, έτσι ώστε να μη διατρέψει ο νέος τον κίνδυνο να χάσει την εθνική του ταυτότητα, ιδιαίτερα σε μια εποχήπαγκοσμιοποίησης, όπως η σύγχρονη.

ε) Να δημιουργεί ολοκληρωμένες προσωπικότητες.

στ) Να ηθικοποιεί.

3)      Σωστή πληροφόρηση και ενημέρωση του πολίτη από τα ΜΜΕ. Οι δημοσιογράφοι να τηρούν τη δεοντολογία του επαγγέλματός τους, να μην υπηρετούν σκοπιμότητες και ιδιοτελή συμφέροντα, αλλά την αλήθεια και την αντικειμενικότητα.

4)      Εξυγίανση της πολιτικής ζωής, οι πολιτικοί να στοχεύουν στην προώθηση του κοινωνικού συμφέροντος – όχι τυπική αλλά ουσιαστική δημοκρατία.

5)      Ενεργοποίηση των πνευματικών ανθρώπων, έτσι ώστε:

α) Με τη στάση ζωής τους να αποτελούν πρότυπα προς μίμηση και να εφαρμόζουν πρώτα οι ίδιοι τις διακηρύξεις τους (συνδυασμός λόγων – πράξεων).

β) Με το έργο τους να ενημερώνουν, να αφυπνίζουν συνειδήσεις, να καταγγέλλουν / στηλιτεύουν τα κακώς κείμενα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, να προτείνουν μέτρα πρόληψης και καταστολής των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας και λύσεις για τα προβλήματα που παρουσιάζονται.

6)      Κοινωνική πρόνοια.

Εκφράσεις που χρησιμοποιούνται εναλλακτικά, όταν προτείνονται λύσεις σε προβλήματα:

-          πρέπει να

-          είναι απαραίτητο / καθίσταται απαραίτητο

-          είναι / καθίσταται αναγκαίο

-          επιβάλλεται

-          χρειάζεται

-          είναι σκόπιμο / θα ήταν σκόπιμο

-          καλό θα ήταν να

-          θα μπορούσε να προταθεί και …

-          θα βοηθούσε

-          προς αυτό το σκοπό θα μπορούσε να συμβάλλει και η / ο / το …

-          είναι ανάγκη

-          επείγει να

-          απαιτείται

-          Όταν εντοπίζουμε τα αίτια ενός προβλήματος, καλό θα είναι να αποφεύγουμε να αρχίζουμε με τη φράση: μια αιτία είναι…, άλλη αιτία είναι κλπ., για να μη γίνουμε μονότονοι.

Εναλλακτικές εκφράσεις

-          Ένας παράγοντας που ωθεί / συντελεί / ευθύνεται για το τάδε πρόβλημα.

-          Το πρόβλημα οφείλεται και σε…

-          Για μια τέτοια κατάσταση ευθύνεται / έχει ευθύνη

-          Σ’ αυτό συντελεί και…

-          Σ’ αυτό συμβάλλει ακόμη και…

-          Σ’ αυτή την επιπλοκή / πρόβλημα οδηγεί / ωθεί ο / η / το …

Μπορούμε να εισάγουμε επιπρόσθεση επιχειρημάτων και με λέξεις όπως:

Επίσης, επιπλέον, ακόμη / α, επιπρόσθετα, εξάλλου.

-          Για να αναπτύξουμε τις συνέπειες / επιπτώσεις / αποτελέσματα ενός φαινομένου, καλό είναι να αποφεύγουμε την επανάληψη φράσεων του τύπου:

Μια ακόμα συνέπεια

Ένα ακόμα αποτέλεσμα κλπ

για να μη γίνουμε μονότονοι.

Εναλλακτικές διατυπώσεις

-          Η (κατάσταση αυτή) ωθεί στον / στην / στο …

-          Συνέπεια (αυτής της κατάστασης) είναι ο / η / το …

-          Το αποτέλεσμα στο οποίο οδηγεί (π.χ. ο υπερκαταναλωτισμός) είναι η (π.χ. οικονομική εξάντληση του καταναλωτή).

-          Το άτομο ωθείται / καταλήγει / εξωθείται

-          Η κατάσταση που παρατηρείται στην κοινωνία εξαιτίας του / της (π.χ. της αναξιοκρατίας).

-          Η (π.χ. εμπορευματοποίηση του αθλητισμού) οδηγεί / εξωθεί / έχει ως συνέπεια τον / την (π.χ. την απομάκρυνση από το αθλητικό ιδεώδες).

-          Η εικόνα που παρατηρείται εξαιτίας / ως συνέπεια (π.χ. του πολέμου) είναι η εξής …

Τι απαγορεύεται

1)      Η συχνή χρήση του α’ και β’ ενικού προσώπου, εκτός κι αν πρόκειται για επιστολή ή ημερολόγιο. Ακόμα και εκεί, όταν αναπτύσσουμε τον προβληματισμό μας, χρησιμοποιούμε τα υπόλοιπα πρόσωπα. Η άποψή μας φαίνεται χωρίς «εγώ πιστεύω» κλπ.

2)      Συντομογραφίες τύπου:

π.χ.

ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης)

κλπ.

      Όλα αυτά τα αποδίδουμε ολογράφως.

3)      Τα εισαγωγικά (μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν χρησιμοποιούμε κάποια λέξη μεταφορικά – ποτέ όμως για να μεταφέρουμε τα λόγια κάποιου, π.χ. οι αρχαίοι μας πρόγονοι έλεγαν «ουδέν κακόν αμιγές καλού» κλπ. – Δεν πρέπει να κάνουμε επίκληση στην αυθεντία, ενδιαφέρουν οι προσωπικές μας απόψεις και όχι το «παπαγάλισμα» φράσεων άλλων.

4)      Δε γράφουμε «και άλλα», «και λοιπά», «και ούτω καθεξής» ή «κοκ», γιατί αυτό θεωρείται αοριστολογία. Λέμε επακριβώς όσα θέλουμε ή ξέρουμε.

5)      Αποφεύγουμε τους ξενισμούς, παρά μόνο αν δεν υπάρχει αντίστοιχη ελληνική ορολογία ή αν εξαντλήσουμε τους ελληνικούς όρους και αναγκαστούμε να το κάνουμε, για να αποφύγουμε την επανάληψη.

6)      Δε γράφουμε παραδείγματα για να στηρίξουμε μια άποψη, γιατί έτσι το ύφος μας γίνεται απλοϊκό και πεζολογικό. Αυτό δεν ισχύει μόνο εάν μας ζητήσουν να στηρίξουμε την άποψή μας με παραδείγματα.

7)      Προσοχή στις ασυνταξίες.

Η πιο συνήθης είναι να αρχίσουμε λέγοντας «οι άνθρωποι θεωρούν» – πληθυντικός – και να συνεχίσουμε «πιστεύει όμως» - ενικός – χωρίς να δηλώσουμε πως άλλαξε το πρόσωπο.

      Επίσης, προσοχή στους χρόνους – Συχνά ξεκινάμε με ενεστώτα και συνεχίζουμε με αόριστο κι αντίστροφα.

      Για να αποφύγουμε τέτοια λάθη, αποφεύγουμε το μακροπερίοδο λόγο.

8)      Δεν πρέπει οι παράγραφοι να διαφέρουν μεταξύ τους, π.χ. η μία πέντε (5) σειρές, η άλλη δέκα (10) κλπ. Απαιτείται μια σχετική ομοιομορφία. Επίσης, δεν μπορούμε να μην κάνουμε παραγραφοποίηση, π.χ. όλη η σελίδα η όλη η έκθεση να είναι μονοκόμματη, μία παράγραφος.

Προτεινόμενη μορφή:

Πρόλογος / εισαγωγής: 5 – 6 σειρές.

Κύριο θέμα: κάθε παράγραφος 8 – 10 σειρές.

Επίλογος / συμπέρασμα: 4 – 5 γραμμές.

9)      - Στον πρόλογο θίγουμε το θέμα που θα αναπτύξουμε, προσέχοντας να προσαρμόσουμε το λόγο μας στο ζητούμενο επικοινωνιακό πλαίσιο.

- Στο κύριο θέμα αναπτύσσουμε όσα θίξαμε, όσα δηλαδή δηλώσαμε στον πρόλογο ότι θα μας απασχολήσουν. Συνήθως ακολουθούμε τη σειρά: άτομο => σύνολο => κόσμος.

Αν, π.χ., μιλήσω για τις συνέπειες του πολέμου στον άνθρωπο, στην ψυχή του κλπ, προχωρήσω έπειτα στις επιπτώσεις που έχει στον πολιτισμό. Αν τότε θυμηθώ κάτι που αφορά το άτομο και το ξέχασα, δεν μπορώ να το γράψω, εκτός και αν βρω τρόπο να το συνδυάσω τόσο έξυπνα, που να μη φανεί αταίριαστο.

- Στον επίλογο συνοψίζουμε και ακολουθούμε τον τόνο που απαιτείται, σύμφωνα με το επικοινωνιακό πλαίσιο.

Αποφεύγουμε να προτείνουμε μέτρα / τρόπους αντιμετώπισης στον επίλογο, παρά μόνο εάν δεν έχουμε άλλη λύση. Προέχει να μην ξεφύγουμε από το επικοινωνιακό πλαίσιο.

Βασικά στοιχεία για προβλήματα που αφορούν την Παγκόσμια Κοινότητα

1)      Ιμπεριαλιστική (επεκτατική πολιτική) των οικονομικά ισχυρών κρατών. Επιδιώκουν οικονομική και πολιτική διείσδυση στις ασθενέστερες χώρες. 

Συνδέεται:

Α) Με το οικολογικό πρόβλημα => επέμβαση σε χώρες αναπτυσσόμενες ή υπανάπτυκτες α) για εκμετάλλευση πρώτων υλών και πηγών ενέργειας (= εξάντλησή τους).

β) για ίδρυση βιομηχανιών, επειδή οι χώρες αυτές παρέχουν φθηνό εργατικό δυναμικό – επίσης η ρύπανση δεν πλήττει τις δικές τους χώρες (των ισχυρών).

γ) χρήση υπανάπτυκτων χωρών ως χώρους εναπόθεσης απορριμάτων.

δ) εφαρμογή πειραμάτων – πυρηνικών δοκιμών.

Β) Με τον πόλεμο – αποτελεί αιτία πολέμου.

Γ) Με τον τρίτο κόσμο – (υπανάπτυκτα κράτη).

Δ) Με την παγκοσμιοποίηση – επιχειρείται η αφομοίωση των οικονομικά ασθενέστερων χωρών με στόχο την οικονομική διείσδυση και την αποκόμιση κερδών και την πολιτική διείσδυση με στόχο την επικράτηση και την αύξηση της δύναμης των ισχυρών.

Ε) Με τον καταναλωτισμό => η νοοτροπία του υλικού ευδαιμονισμού, η κερδοσκοπία, η αισχροκέρδεια αποτελούν αίτια της συγκεκριμένης τακτικής.

Στ) Με την παγκοσμιοποίηση και την παράδοση, εφόσον η επεκτατική πολιτική των ισχυρών κρατών στοχεύει και στην πολιτιστική αφομοίωση => απώλεια εθνικής ταυτότητας των ασθενέστερων κρατών (αρνητική πτυχή παγκοσμιοποίησης).

2)      Η τύχη του κόσμου βρίσκεται στα χέρια των πολυεθνικών, των βιομηχανιών όπλων και των οικονομικά αναπτυγμένων κρατών.

3)      Καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε τριτοκοσμικές χώρες – απώτερος σκοπός η εκμετάλλευση και τα οικονομικά οφέλη καθώς και η ιδεολογική εξάρτηση των χωρών αυτών από τις ισχυρές.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.