Τα ρήματα έχουν δύο φωνές: την ενεργητική φωνή και την παθητική φωνή.
Παράδειγμα:
1. Η μητέρα μαγειρεύει μακαρόνια. (ενεργητική φωνή)
2. Τα μακαρόνια μαγειρεύτηκαν από τη μητέρα. (παθητική φωνή)
Τα ρήματα της ενεργητικής φωνής παίρνουν αντικείμενο (το "μακαρόνια" στην πρόταση 1.). Τα ρήματα της παθητικής φωνής δεν παίρνουν ποτέ αντικείμενο.
Στα ελληνικά τα ρήματα της παθητικής φωνής τελειώνουν σε –μαι:
μαγειρεύομαι, καίγομαι, πλένομαι, αγαπιέμαι κτλ.
Υπάρχουν,όμως, κάποια ρήματα σε –μαι, τα οποία απαντάνε μόνο στην παθητική φωνή και δε σχηματίζουν καθόλου ενεργητική φωνή σε -ω. Ακόμα κι αν έχουν ενεργητική διάθεση, βρίσκονται στην παθητική φωνή. Μερικά από αυτά μπορούν να πάρουν και αντικείμενο. Τα λέμε «αποθετικά ρήματα», γιατί αν και έχουν ενεργητική διάθεση, έχουν αποθέσει, εγκαταλείψει την ενεργητική φωνή. Συνεπώς, αποθετικά λέγονται τα ρήματα που έχουν μεν ενεργητική ή ουδέτερη διάθεση, σημασία αλλά γραμματικά έχουν μόνο παθητική φωνή (-μαι).
Τα πιο σημαντικά είναι:
1. αισθάνομαι
Η Μαρία αισθάνθηκε ένα χέρι στο πρόσωπό της.
2. ανέχομαι
Κάποιοι άνθρωποι δεν ανέχονται τον πόνο.
3. απεχθάνομαι
Αν και απεχθάνομαι τα πάρτι, απόψε θα πάω στο πάρτι του Κώστα. Έχει τα γενέθλιά του.
4. ασχολούμαι
Ο πατέρας μου ασχολείται με το εμπόριο επίπλων.
5. γίνομαι
Ο Χρήστος έγινε γιατρός.
6. δέχομαι
Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να δεχτώ το δώρο σου.
7. εκμεταλλεύομαι
Ο Γιάννης εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία, για να γίνει πλούσιος.
Η Δήμητρα εκμεταλλεύτηκε τους φίλους της, για να βρει δουλειά.
8. εμπιστεύομαι
Όταν ήμασταν παιδιά, μας έλεγαν να μην εμπιστευόμαστε τους αγνώστους.
9. εργάζομαι
Η αδερφή μου εργάζεται σε σουπερμάρκετ.
10. έρχομαι
Μην έρθεις τώρα στο σπίτι μου, γιατί κάνω μπάνιο.
11. ερωτεύομαι
Όταν ήμουν πέντε χρονών, ερωτεύτηκα την πρώτη μου δασκάλα.
12. εύχομαι
Σας εύχομαι καλή επιτυχία στη ζωή σας.
13. θυμάμαι / θυμούμαι
Δε θυμάμαι τίποτα απ’ όσα μου είπες.
14. κάθομαι
Μην κάθεσαι σ’ αυτήν την καρέκλα, γιατί είναι έτοιμη να σπάσει.
15. κοιμάμαι / κοιμούμαι
Χτες το βράδυ κοιμήθηκα στο σαλόνι με ανοιχτή την τηλεόραση.
16. μεταχειρίζομαι
Αν μεταχειρίζεσαι τους φίλους σου τόσο αδιάφορα, θα τους χάσεις όλους.
17. ονειρεύομαι
Μερικές φορές ονειρεύομαι χρυσές πεταλούδες να βγαίνουν από τ’ αφτιά μου. Τι μου συμβαίνει;
18. παντρεύομαι
Ο Χρήστος παντρεύτηκε την καλύτερή του φίλη.
19. σέβομαι
Πρέπει να βρω άλλη δουλειά. Το αφεντικό μου δε σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματά μου.
20. σιχαίνομαι
Από παιδί σιχαινόμουν το τυρί. Το τρώω μόνο ψημένο.
21. σκέπτομαι / σκέφτομαι
Ο Νίκος έκλεισε τα μάτια κι άρχισε να σκέφτεται το μέλλον του.
22. συμπεριφέρομαι
Σταμάτα να συμπεριφέρεσαι τόσο ανόητα, σε παρακαλώ.
23. υπόσχομαι
Σου υπόσχομαι φαγητό στο πιο ακριβό εστιατόριο, αν μου υποσχεθείς ότι θα με παντρευτείς.
24. φοβάμαι / φοβούμαι
Φοβάσαι τα φίδια;
25. χρειάζομαι
Δε σε χρειάζομαι άλλο. Μπορείς να φύγεις.
Για το e-didaskalia.blogspot.gr
Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Φιλόλογος
Περισσότερα θέματα φιλολογικού ενδιαφέροντος εδώ.