Εφηβεία: Υπάρχει τρόπος να έρθεις πιο κοντά στο παιδί σου
Πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας ν’ αναπτυχθούν σωστά; Η εφηβεία είναι μια αναπτυξιακή περίοδος ιδιαίτερα ευαίσθητη στη ζωή του ανθρώπου. Μια διαδρομή που στη σημερινή εποχή έχει γίνει πιο περίπλοκη, και μερικές φορές πιο ριψοκίνδυνη. Οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας ότι η εφηβεία σήμερα είναι πιο πρώιμη. Εκδηλώνεται περίπου στα 11 με 12 χρόνια. Επίσης, σήμερα ο έφηβος έχει να αντιμετωπίσει καινούργια προβλήματα και άγχη, εκφράζοντάς τα με διαφορετικό τρόπο. Μια άλλη σημαντική διαφοροποίηση στη σημερινή γενιά των εφήβων είναι η έλλειψη ενοχής, ένα εργαλείο που οι ενήλικοι στο παρελθόν χρησιμοποιούσαν συχνά για να κερδίσουν την υπακοή των νέων. Οι έφηβοι σήμερα δεν φοβούνται τους ενήλικες, ενώ στο παρελθόν υποτάσσονταν από φόβο.
Πώς μπορούμε, λοιπόν, να πλησιάσουμε τα παιδιά μας και να τα βοηθήσουμε να αναπτυχθούν σωστά;
Αναμφισβήτητα, οι γονείς είναι απαραίτητο όχι μόνο να δεχτούν τις αλλαγές που βλέπουν, άλλα και να αλλάξουν την αντίληψη που έχουν για τις ανάγκες των παιδιών τους. Να συνειδητοποιήσουν ότι οι εξάρσεις θυμού, η έλλειψη διάθεσης και η σύγχυση είναι τυπικά χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας.
Είναι σημαντικό οι γονείς να μπορούν να διακρίνουν την «παραβίαση» που εκφράζει μια αυθεντική επιθυμία ανάπτυξης και αυτονομίας, από εκείνη που σηματοδοτεί μια πιο βαθιά δυσκολία στην προσωπικότητα του παιδιού τους. Σε κάθε περίπτωση, μια εκπαιδευτική μέθοδος βασισμένη αποκλειστικά στον έλεγχο είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα αποτύχει και αρκετά συχνά ότι θα προκαλέσει αύξηση της παραβατικής συμπεριφοράς.
Αυτό που τα παιδιά μας χρειάζονται σε αυτήν την περίοδο της ζωής τους είναι να σταθούμε δίπλα τους, να ακούμε με υπομονή αυτό που σχεδόν δεν ξέρουν να εξηγήσουν, να κατανοήσουμε τις συναισθηματικές τους ανάγκες. Η παρουσία, η διαθεσιμότητα, η εμπιστοσύνη, ο διάλογος είναι απαραίτητα στοιχεία για την εξελικτική πορεία των εφήβων.
Τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο είναι αναγκαίο να αναζητήσουν τρόπους που θα βοηθήσουν τον έφηβο να γνωρίσει και να πειραματιστεί με όσο το δυνατόν περισσότερες εναλλακτικές λύσεις για κάθε σημαντικό θέμα της ζωής του (σπουδές, επαγγελματικές προοπτικές, διαπροσωπικές σχέσεις), και να τον ενθαρρύνουν να κάνει τις δικές του επιλογές, διαγράφοντας τη δική του πορεία ζωής.
Ας βοηθήσουμε, λοιπόν, τα παιδιά μας να συνειδητοποιήσουν τις επιλογές τους και ας δεχτούμε επαγρυπνώντας, το αναφαίρετο δικαίωμά τους για αυτονομία και ελευθερία.
Το προφίλ του σύγχρονου εφήβου
Πολλές φορές, οι ενήλικοι αντιλαμβάνονται τους εφήβους ως απαθείς, υπερκαταναλωτικούς, αποξενωμένους από τους θεσμούς, με έλλειψη επιθυμίας να εργαστούν, αγχωμένους. Μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε ότι μπορεί να φταίμε και εμείς γι’ αυτού του είδους τις συμπεριφορές; Μήπως δεν τους αφιερώνουμε τον απαραίτητο χρόνο ή δεν τους δίνουμε τα κατάλληλα πρότυπα για να ταυτιστούν; Σε μια κοινωνία με ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης, οι ρόλοι των ενηλίκων είναι πολύπλοκοι και ασαφείς. Οι εργασιακές απαιτήσεις, πολλές φορές, κρατούν τους γονείς μακριά από την οικογενειακή εστία, με αποτέλεσμα, όταν επιστρέφουν εξουθενωμένοι από τις ασχολίες της ημέρας, να μην έχουν τη διάθεση ή τον χρόνο ν’ ασχοληθούν με τα προβλήματα της ανατροφής των παιδιών τους. Συνεπώς, τα έτοιμα πρότυπα για ταύτιση στο άμεσο περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο) μειώνονται σημαντικά και η διαμόρφωση της ταυτότητας του εφήβου αποτελεί δύσκολο και χρονοβόρο έργο.
Έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς
Έξι στα δέκα κορίτσια, και σχεδόν το 40% των αγοριών, δηλώνουν ότι δεν μπορούν εύκολα να επικοινωνήσουν με τους γονείς τους όταν τους απασχολεί κάποιο θέμα, όπως αποκαλύπτει πανελλαδική έρευνα που πραγματοποίησε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, οι γονείς που δεν επικοινωνούν συχνά με τα παιδιά τους και δεν αφιερώνουν τον κατάλληλο χρόνο τείνουν να μεγαλώσουν παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, χωρίς σαφή κίνητρα για την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Αντίθετα, οι έφηβοι που αισθάνονται τους γονείς δίπλα τους ή συζητούν μαζί τους όταν τους προβληματίζει κάποιο θέμα είναι πιο αισιόδοξοι, έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση, καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο και σαφή επαγγελματικό προσανατολισμό.
Εφηβικές ανησυχίες
Το άγχος για την εξωτερική εμφάνιση και τις σχολικές υποχρεώσεις φαίνεται να βασανίζει τους εφήβους στη χώρα μας. Αν και λένε ότι το σχολείο τούς αρέσει, τέσσερις στους δέκα εφήβους δηλώνουν ότι πιέζονται από τις υποχρεώσεις του σχολείου.
Έντονες ανησυχίες βιώνουν και για την εξωτερική τους εμφάνιση. Τρία στα δέκα κορίτσια δηλώνουν ότι δεν τους αρέσει το σώμα τους, ενώ σχεδόν οι μισές έφηβοι έχουν προσπαθήσει να χάσουν κιλά ακολουθώντας κάποια δίαιτα. Πολλές απ’ αυτές επιθυμούν να αποκτήσουν σώμα μοντέλου για να κατακτήσουν τον θαυμασμό και την αποδοχή των συνομήλικων.
Οι ανησυχίες των αγοριών επικεντρώνονται περισσότερο στα θέματα του σεξ και λιγότερο στην εξωτερική εμφάνιση, αφού μόνο το 20% πιστεύει ότι το σώμα τους είναι υπερβολικά παχύ.
Κάπνισμα και αλκοόλ
Το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, ακόμη και η χρήση ναρκωτικών ουσιών, μπαίνουν στη ζωή των παιδιών πολύ νωρίς, από την ηλικία των 12 ή των 14 χρόνων. Σε ποσοστό 24,6%, τα Ελληνόπουλα καπνίζουν καθημερινά, έστω και 1 τσιγάρο, ενώ 14% δηλώνουν ότι καπνίζουν πάνω από 10 τσιγάρα την ημέρα.
Αποκαρδιωτικά είναι και τα στατιστικά στοιχεία που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ. Σχεδόν 3 στους 10 Έλληνες εφήβους πίνουν, τουλάχιστον, 1 έως 2 φορές την εβδομάδα, και μάλιστα προτιμούν τα «δυνατά» ποτά, όπως το ουίσκι, αντίθετα με το κρασί, το οποίο έρχεται τελευταίο στις προτιμήσεις τους.
Είναι σημαντικό οι γονείς να μπορούν να διακρίνουν την «παραβίαση» που εκφράζει μια αυθεντική επιθυμία ανάπτυξης και αυτονομίας, από εκείνη που σηματοδοτεί μια πιο βαθιά δυσκολία στην προσωπικότητα του παιδιού τους. Σε κάθε περίπτωση, μια εκπαιδευτική μέθοδος βασισμένη αποκλειστικά στον έλεγχο είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα αποτύχει και αρκετά συχνά ότι θα προκαλέσει αύξηση της παραβατικής συμπεριφοράς.
Αυτό που τα παιδιά μας χρειάζονται σε αυτήν την περίοδο της ζωής τους είναι να σταθούμε δίπλα τους, να ακούμε με υπομονή αυτό που σχεδόν δεν ξέρουν να εξηγήσουν, να κατανοήσουμε τις συναισθηματικές τους ανάγκες. Η παρουσία, η διαθεσιμότητα, η εμπιστοσύνη, ο διάλογος είναι απαραίτητα στοιχεία για την εξελικτική πορεία των εφήβων.
Τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο είναι αναγκαίο να αναζητήσουν τρόπους που θα βοηθήσουν τον έφηβο να γνωρίσει και να πειραματιστεί με όσο το δυνατόν περισσότερες εναλλακτικές λύσεις για κάθε σημαντικό θέμα της ζωής του (σπουδές, επαγγελματικές προοπτικές, διαπροσωπικές σχέσεις), και να τον ενθαρρύνουν να κάνει τις δικές του επιλογές, διαγράφοντας τη δική του πορεία ζωής.
Ας βοηθήσουμε, λοιπόν, τα παιδιά μας να συνειδητοποιήσουν τις επιλογές τους και ας δεχτούμε επαγρυπνώντας, το αναφαίρετο δικαίωμά τους για αυτονομία και ελευθερία.
Το προφίλ του σύγχρονου εφήβου
Πολλές φορές, οι ενήλικοι αντιλαμβάνονται τους εφήβους ως απαθείς, υπερκαταναλωτικούς, αποξενωμένους από τους θεσμούς, με έλλειψη επιθυμίας να εργαστούν, αγχωμένους. Μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε ότι μπορεί να φταίμε και εμείς γι’ αυτού του είδους τις συμπεριφορές; Μήπως δεν τους αφιερώνουμε τον απαραίτητο χρόνο ή δεν τους δίνουμε τα κατάλληλα πρότυπα για να ταυτιστούν; Σε μια κοινωνία με ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης, οι ρόλοι των ενηλίκων είναι πολύπλοκοι και ασαφείς. Οι εργασιακές απαιτήσεις, πολλές φορές, κρατούν τους γονείς μακριά από την οικογενειακή εστία, με αποτέλεσμα, όταν επιστρέφουν εξουθενωμένοι από τις ασχολίες της ημέρας, να μην έχουν τη διάθεση ή τον χρόνο ν’ ασχοληθούν με τα προβλήματα της ανατροφής των παιδιών τους. Συνεπώς, τα έτοιμα πρότυπα για ταύτιση στο άμεσο περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο) μειώνονται σημαντικά και η διαμόρφωση της ταυτότητας του εφήβου αποτελεί δύσκολο και χρονοβόρο έργο.
Έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς
Έξι στα δέκα κορίτσια, και σχεδόν το 40% των αγοριών, δηλώνουν ότι δεν μπορούν εύκολα να επικοινωνήσουν με τους γονείς τους όταν τους απασχολεί κάποιο θέμα, όπως αποκαλύπτει πανελλαδική έρευνα που πραγματοποίησε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, οι γονείς που δεν επικοινωνούν συχνά με τα παιδιά τους και δεν αφιερώνουν τον κατάλληλο χρόνο τείνουν να μεγαλώσουν παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, χωρίς σαφή κίνητρα για την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Αντίθετα, οι έφηβοι που αισθάνονται τους γονείς δίπλα τους ή συζητούν μαζί τους όταν τους προβληματίζει κάποιο θέμα είναι πιο αισιόδοξοι, έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση, καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο και σαφή επαγγελματικό προσανατολισμό.
Εφηβικές ανησυχίες
Το άγχος για την εξωτερική εμφάνιση και τις σχολικές υποχρεώσεις φαίνεται να βασανίζει τους εφήβους στη χώρα μας. Αν και λένε ότι το σχολείο τούς αρέσει, τέσσερις στους δέκα εφήβους δηλώνουν ότι πιέζονται από τις υποχρεώσεις του σχολείου.
Έντονες ανησυχίες βιώνουν και για την εξωτερική τους εμφάνιση. Τρία στα δέκα κορίτσια δηλώνουν ότι δεν τους αρέσει το σώμα τους, ενώ σχεδόν οι μισές έφηβοι έχουν προσπαθήσει να χάσουν κιλά ακολουθώντας κάποια δίαιτα. Πολλές απ’ αυτές επιθυμούν να αποκτήσουν σώμα μοντέλου για να κατακτήσουν τον θαυμασμό και την αποδοχή των συνομήλικων.
Οι ανησυχίες των αγοριών επικεντρώνονται περισσότερο στα θέματα του σεξ και λιγότερο στην εξωτερική εμφάνιση, αφού μόνο το 20% πιστεύει ότι το σώμα τους είναι υπερβολικά παχύ.
Κάπνισμα και αλκοόλ
Το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, ακόμη και η χρήση ναρκωτικών ουσιών, μπαίνουν στη ζωή των παιδιών πολύ νωρίς, από την ηλικία των 12 ή των 14 χρόνων. Σε ποσοστό 24,6%, τα Ελληνόπουλα καπνίζουν καθημερινά, έστω και 1 τσιγάρο, ενώ 14% δηλώνουν ότι καπνίζουν πάνω από 10 τσιγάρα την ημέρα.
Αποκαρδιωτικά είναι και τα στατιστικά στοιχεία που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ. Σχεδόν 3 στους 10 Έλληνες εφήβους πίνουν, τουλάχιστον, 1 έως 2 φορές την εβδομάδα, και μάλιστα προτιμούν τα «δυνατά» ποτά, όπως το ουίσκι, αντίθετα με το κρασί, το οποίο έρχεται τελευταίο στις προτιμήσεις τους.
Περισσότερα θέματα για την εφηβεία εδώ.