Το τελευταίο διάστημα βιώνουμε όλοι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό μια παρατεταμένη έκθεση στο άγχος. Η οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα λειτουργούν σε ανάδραση με την κοινωνική σύγκρουση, τον πανικό, την έλλειψη εμπιστοσύνης στις ανθρώπινες σχέσεις και διαμορφώνουν έναν ιδιαίτερα «τοξικό» φαύλο κύκλο άγχους που δυστυχώς διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Κάτω βέβαια από αυτό το άγχος, είναι μια έντονη θλίψη, όπως εξάλλου πάντα συμβαίνει όταν ένας άνθρωπος και μια κοινωνία βιώνει σημαντικές αλλαγές και απώλειες.
Το ψυχικό αυτό «αποτύπωμα» της κρίσης είναι κάτι που σαν ειδικός ψυχικής υγείας το παρατηρώ συνεχώς στους ανθρώπους που ζητούν την βοήθειά μου. Φανερώνεται με την έλλειψη ευχαρίστησης, τη δυσκολία να νιώσει κανείς χαρά ή ευχαρίστηση από την καθημερινότητα. Φανερώνεται είτε με τη μορφή του περιορισμού της κοινωνικότητας είτε ακόμα και με μεγαλύτερη επιθετικότητα και ένταση στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Άλλοτε, το άγχος μπορεί να αυξάνεται σε τέτοιο βαθμό που να νιώθουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο, να αισθανόμαστε ζάλη, την τάση ότι «δεν μας χωράει ο τόπος». Πιο σπάνια μπορεί κάποιος να νιώθει ότι απειλείται και ότι επίκειται κάτι αρνητικό (όπως για παράδειγμα συμβαίνει σε περιπτώσεις κρίσεων πανικού).
Για κάποιους, η παρατεταμένη έκθεση στο άγχος εκδηλώνεται κυρίως μέσα από σωματικά συμπτώματα όπως είναι ο πονοκέφαλος, οι πόνοι στη μέση, ο πόνος στον αυχένα, η κόπωση, ο διαταραγμένος ύπνος.
Ποια είναι λοιπόν η ενδεδειγμένη αντίδραση μέσα σε αυτό το «τοξικό» για την ψυχική μας υγεία περιβάλλον;
Αρχικά, πρέπει να σημειώσουμε ότι στην περίπτωση που το άγχος μάς παραλύει και εμποδίζει την λειτουργικότητά μας, τότε είναι σημαντικό να ζητήσουμε την υποστήριξη ενός ειδικού ψυχικής υγείας. Υπάρχουν, ωστόσο, μικρά αλλά σημαντικά βήματα που όλοι μπορούμε να κάνουμε για να αυξήσουμε την ανθεκτικότητά μας και να περιορίσουμε τις συνέπειες του άγχους.
Παρακάτω θα βρείτε μερικές απλές πρακτικές:
#1 Σαμποτάρετε την «παράλυση»
Ο καταιγισμός των πληροφοριών, η ταχύτητα των αλλαγών και η αβεβαιότητα θρέφουν ένα αίσθημα ανημπόριας, ένα αίσθημα ότι «κανείς δεν μπορεί να κάνει τίποτα». Αποτέλεσμα είναι να νιώθουμε παραδομένοι, καθηλωμένοι μπροστά σε μια τηλεόραση. Η παγίδα εδώ είναι ότι αυτή η «παράλυση» δεν μάς βοηθά να δραπετεύσουμε από το φαύλο κύκλο του άγχους. Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε μια ρουτίνα στην καθημερινότητά μας και να συνεχίσουμε με τις δραστηριότητες που ξέρουμε ότι θα μάς φέρουν ικανοποίηση.
#2 Απομακρυνθείτε από την πηγή του άγχους
Το άγχος μπορεί να γίνει εν μέρει «εθιστικό». Για παράδειγμα, νιώθουμε την ανάγκη να ενημερωθούμε, να προσλάβουμε όσες περισσότερες πληροφορίες. Αυτό παροδικά δίνει μια αίσθηση ελέγχου, στην ουσία όμως καταλήγουμε πιο αγχωμένοι. Είναι σημαντικό να κάνουμε διαλείμματα από τις πηγές και τις καταστάσεις που τροφοδοτούν το άγχος μας. Κλείστε την τηλεόραση και το κινητό, ενημερωθείτε με μέτρο.
#3 Εντοπίστε τη «ζώνη ελέγχου» σας
Στη βάση του άγχους βρίσκεται η ανάγκη να τα ελέγξουμε όλα, να μην μας «ξεφύγει» τίποτα. Είναι σίγουρο όμως ότι δεν μπορούμε να τα ελέγξουμε όλα. Εστιάστε στα πράγματα που μπορεί να αλλάξετε, εντοπίστε την «ρεαλιστική ζώνη ελέγχου» σας. Για παράδειγμα, μπορεί κανείς να μη μπορεί να επηρεάσει τις παγκόσμιες πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις (όσο θα έλπιζε...) αλλά μπορεί να προσπαθεί να είναι αποδοτικός στη δουλειά του, να φροντίζει τις κοινωνικές του σχέσεις, να αυξάνει την ευελιξία του απέναντι στα δύσκολα, να αναζητά την προσωπική του ανάπτυξη. Επιδιώξτε μικρές καθημερινές νίκες.
#4 «Βγάλτε το από μέσα σας»
Μιλήστε με φίλους, συναδέλφους και γνωστούς που σας κάνουν να αισθάνεστε καλύτερα. Η επαφή και η επικοινωνία με τους άλλους μας βοηθά να αποφορτίσουμε μέρος της έντασης αλλά και να δούμε ότι δεν είμαστε μόνοι μας αλλά μοιραζόμαστε παρόμοια συναισθήματα και αγωνίες. Πολλές φορές θα νιώσετε ότι δεν μπορεί να καθησυχάσετε το άγχος από τους ανθρώπους που σας περιβάλλουν. Μπορείτε να τους ακούσετε χωρίς να προσπαθήσετε να αλλάξετε τον τρόπο που νιώθουν.
#5 Αποδεχθείτε τα συναισθήματά σας
Μην έχετε την προσδοκία να μη νιώθετε άγχος ή θλίψη. Διαχείριση του στρες δε σημαίνει να αρνηθεί κανείς την πραγματικότητα αλλά να δώσει χώρο και χρόνο να «μεταβολίσει» τα δύσκολα συναισθήματα.
#6 Η χαρά επιτρέπεται!
Όπως και τα αρνητικά συναισθήματα, έτσι και τα θετικά συναισθήματα είναι κομμάτι της ζωής μας. Οι άνθρωποι συνεχίζουν να έχουν πολλούς λόγους να νιώθουν καλά ακόμα και μέσα σε τόσο ειδικές συνθήκες κρίσης. Αν ξυπνήσετε και νιώθετε καλά, δεν χρειάζεται να απολογηθείτε για αυτό.
#7 Φροντίστε να τρέφεστε υγιεινά και ασκηθείτε
Η αύξηση του άγχους δεν πρέπει να είναι αφορμή να επιβαρύνουμε τη σωματική μας υγεία. Είναι σημαντικό να επιδιώκετε μια υγιεινή διατροφή και μια συστηματική άσκηση. Οι έρευνες δείχνουν ότι η σωστή διατροφή και η άθληση μάς βοηθούν να διαχειριστούμε πολύ καλύτερα το άγχος.
#8 Δεν φταίει για όλα η κρίση...
Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε το φυσιολογικό (αν και παρατεταμένο) άγχος που σχετίζεται με τις έντονες αλλαγές που ζούμε από το άγχος εκείνο που σχετίζεται με τα βιώματά μας και τη σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας, τους γύρω μας, την οικογένεια καταγωγής μας. Η κρίση δε μπορεί να είναι δικαιολογία για να εγκαταλείψουμε τη διαρκή μάχη που ο καθένας δίνει με τις δικές του «σκιές» και προκλήσεις.
Βασιλική Ντούμου, ψυχολόγος
Περισσότερα θέματα ψυχολογίας εδώ.