Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1834 ο Όθωνας, μετά από παρότρυνση του πατέρα του, Λουδοβίκου, ο οποίος λάτρευε την αρχαία Ελλάδα, αποφάσισε ότι νέα πρωτεύουσα της Ελλάδας θα γινόταν η Αθήνα. Τον τίτλο διεκδικούσαν κι άλλες πόλεις όπως το Άργος, η Κόρινθος, ο Πειραιάς, αλλά καθώς η Αθήνα συνδεόταν περισσότερο με την αρχαιότητα, κέρδισε τη μάχη της πρωτεύουσας. Η πόλη ανακηρύχθηκε σε «Βασιλική καθέδρα και πρωτεύουσα» και οι κάτοικοι που δεν ξεπερνούσαν τις 7.000, γιόρτασαν το γεγονός.
Κάθε άλλο παρά έτοιμη έδειχνε η Αθήνα το 1834 για αναλάβει τον ηγεμονικό ρόλο της πρώτης πόλης του κράτους. Έχοντας χάσει προ πολλού την αίγλη της αρχαίας εποχής και με νωπά τα «σημάδια» από τις μάχες που διεξήχθησαν στο έδαφός της, η Αθήνα αποτελούσε μία μικρή κωμόπολη (ή μάλλον, ένα… μεγάλο χωριό) που αριθμούσε μόλις 10 χιλιάδες κατοίκους και περίπου 170 κατοικίες και κατεστραμμένα κτήρια. Συγκριτικά, την ίδια εποχή, ο πληθυσμός της Πάτρας ανερχόταν σε 15 χιλιάδες κατοίκους, ενώ της Θεσσαλονίκης σε 60.
Η Αθήνα εκτεινόταν γύρω από την Ακρόπολη (περίπου από του Ψυρρή έως του Μακρυγιάννη), έχοντας ως κέντρο της την περιοχή της Πλάκας (την Παλιά Πόλη). Από τα μεγάλα προβλήματα της νέας πρωτεύουσας ήταν η έλλειψη συστήματος ύδρευσης (νερό έπαιρναν από τις πηγές), καθώς και η ανυπαρξία δημόσιου φωτισμού και συγκοινωνιών, ενώ υπήρχε παντελής έλλειψη υπηρεσιών ή άλλων κοινωνικών αγαθών.
Ο Όθωνας ανέθεσε την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Αθήνας στον Έλληνα αρχιτέκτονα Κλεάνθη και στους Βαυαρούς Schubert και Leo von Klenze με αυστηρή εντολή να μη θιγούν οι αρχαιολογικοί χώροι. Για την προστασία των αρχαιοτήτων, ο Όθων εξέδωσε διάταγμα που απαγόρευε την κατασκευή ασβεστοκαμίνων σε απόσταση 2.500 μέτρων από αρχαιοελληνικά λείψανα, ώστε να μη φθαρούν οι αρχαιότητες!
Το αρχικό αυτό σχέδιο προέβλεπε τη δημιουργία μιας σύγχρονης κηπούπολης του Νότου, στα πρότυπα των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. Μεγάλοι δρόμοι, πλατείες, κήποι και χώροι για τα δημόσια κτίρια. Τρίτος βασικός δρόμος του σχεδίου ήταν η οδός Ερμού, δημιουργώντας με τις άλλες δύο ένα ισοσκελές τρίγωνο, έκτασης 2.200 στρεμμάτων. Λόγοι οικονομικοί, που είχαν να κάνουν κυρίως με τις απαραίτητες απαλλοτριώσεις για την πραγματοποίηση αυτού του σχεδίου, σταμάτησαν την εφαρμογή του. Έτσι η Αντιβασιλεία κάλεσε τον προσωπικό αρχιτέκτονα του Λουδοβίκου, τον Βαυαρό Λέο φον Κλέντσε, για να το μεταρρυθμίσει.
Μέσα σε τέσσερα χρόνια κτίσθηκαν στην Αθήνα γύρω στις 1.000 κατοικίες, πολλές αυθαίρετες και «κακώς οικοδομημένας, χθαμαλάς, πενιχράς εξωτερικής και εσωτερικής όψεως, άνευ ακρογωνιαίων λίθων, άνευ σχεδίων, συνεσφιγμένας περί στενάς, ανωμάλους και ακαθάρτους οδούς» όπως αφηγούνται οι μαρτυρίες της εποχής. Αλλά και ο βαρόνος Κωνσταντίνος Μπέλλιος που ήλθε από την Βιέννη, σημείωνε: «Τα σπίτια των Αθηνών, όπερ εις διάστημα ολίγου καιρού έγιναν, εκατασκευάσθησαν με βίαν και άκραν οικονομίαν, με λάσπας και ξύλα και με ασβέστην ασπρισμένα…χωρίς να σκεφθούν οι ανόητοι ότι μήτε πέντε χρόνους δεν θέλουν διατηρηθή, πρέπει να γκρεμισθούν, ότι τα τείχη των μόλις 5 δακτύλων χόντρους έχουν».
Ο Όθων απαγόρευσε τη λατόμηση στους λόφους Νυμφών (Αστεροσκοπείου), Αγχέστου (Στρέφη), Φιλοπάππου και Λυκαβηττού, εξέδωσε διατάγματα με αυστηρή εντολή να κατεδαφίζεται αμέσως κάθε αυθαίρετο που κτίζεται πλησίον των αρχαιοτήτων, ενώ διέταξε να γκρεμιστούν άμεσα όσα κτίστηκαν στις παρυφές της Ακροπόλεως. Εξαιτίας των αυθαιρέτων, ο Όθων έχασε τη δημοτικότητά του στις φτωχές μάζες, αλλά επέμενε να εκδίδει και άλλα διατάγματα.
Στις 3 Σεπτεμβρίου 1843 επαναστάτησε ο λαός της Αθήνας μαζί με το στρατό που βρισκόταν σ” αυτήν και ο Όθωνας αναγκάστηκε να παραχωρήσει το Σύνταγμα και να απομακρύνει τα βαυαρικά στρατεύματα. Το Πάσχα του 1847 δημιουργήθηκε το περίφημο επεισόδιο Πατσίφικο, που η αγγλική διπλωματία το χρησιμοποίησε ως αφορμή για το ναυτικό αποκλεισμό του Πειραιά, που τον πραγματοποίησε ο ναύαρχος Πάρκερ, διάρκεσε πέντε μήνες και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στην πρωτεύουσα και σ” ολόκληρο το κράτος. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1861 ο Αριστείδης Δόσιος, μέλος της οργάνωσης «Το μέλλον της πατρίδος», αποπειράθηκε να σκοτώσει τη βασίλισσα Αμαλία. Στις 10 Οκτωβρίου 1862 εκθρονίζεται ο Όθωνας και φεύγει από την Ελλάδα. Τον Ιούνιο του 1863 έγιναν οδομαχίες ανάμεσα στους οπαδούς των δύο κομμάτων, δηλ. των «πεδινών» και των «ορεινών». Στις συγκρούσεις πήραν μέρος και οι λήσταρχοι της περιοχής. Τελικά συμφιλιώθηκαν οι αντίπαλοι. Η συμφιλίωση γιορτάστηκε στην πλατεία Όθωνος, η οποία από τότε μετονομάστηκε σε πλατεία Ομονοίας. Στις 13 Οκτωβρίου 1863 φτάνει στην Αθήνα ο νέος βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄. Το 1870 οι ληστές πιάνουν και σκοτώνουν Άγγλους περιηγητές στο Πικέρμι, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Αθήνα.
Το 1873 η Αθήνα έζησε την εξέγερση που προκάλεσαν τα «Λαυρεωτικά». Το 1875 έγινε η τρίτη στη σειρά, αλλά η μεγαλύτερη έκθεση προϊόντων της ελληνικής δραστηριότητας, του πνεύματος, των τεχνών, της βιοτεχνίας, βιομηχανίας και γεωργίας στο Ζάππειο. Το 1876 ιδρύθηκε το χρηματιστήριο, με το οποίο η χώρα μπήκε στη διεθνή οικονομική κίνηση. Το 1880 αρχίζει η λειτουργία του σιδηροδρόμου Αθήνας – Πειραιά και των ιπποσιδηροδρόμων. Το 1890 χτίζονται τα Νέα Ανάκτορα και ακολουθούν το Βασιλικό Θέατρο, το Ωδείο, το Στάδιο, η Γεωπονική Σχολή, το Λυσσιατρείο κ.ά. Το 1896 έγιναν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες, που επιστέφθηκαν με τη νίκη του μαραθωνοδρόμου Σπύρου Λούη.
Περισσότερα ιστορικά αφιερώματα εδώ.