Από την πρώτη μέρα που θα πατήσει το ανήλικο ποδαράκι του στο σχολικό προαύλιο, μέχρι και την τελευταία που θα φύγει με το απολυτήριο του ενήλικα στο χέρι, το παιδί χτίζει όλο του το σύμπαν μέσα στη σχολική τάξη, λίγο πιο έξω και γύρω από αυτήν. Τι γίνεται λοιπόν αν οι γονείς δεν είναι ευχαριστημένοι από αυτό το σχολείο; Αν αναζητήσουν κάτι καλύτερο για το παιδί τους; Αν η οικογένεια πρέπει να μετακομίσει σε άλλη συνοικία ή πόλη; Αν, κάτι που στις μέρες μας συμβαίνει όλο και συχνότερα, η οικονομική κρίση αναγκάζει τους γονείς να μετακινήσουν τα παιδιά από το ένα ακριβό ιδιωτικό σε φτηνότερο, ή στο δημόσιο της γειτονιάς τους. Μια τέτοια αλλαγή μπορεί να είναι τραυματική εμπειρία; Όχι απαραίτητα. «Οι γενναίοι γονείς έχουν γενναία παιδιά», μας λέει η Ζωή Κωτσή, κλινική ψυχολόγος (Διεθνές Κέντρο Ψυχολογίας Αθηνών). Και μας εξηγεί γιατί:
Τι σημαίνει η αλλαγή σχολείου για ένα παιδί; Τι επιπτώσεις έχει;
Κατ’ αρχάς ξεκινάμε από το πώς βλέπουν την αλλαγή οι γονείς. Οι γενναίοι γονείς έχουν πάντα γενναία παιδιά. Αυτοί που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι τις προκλήσεις με θάρρος, φυσική περιέργεια, όρεξη πειραματισμού, έχουν συνήθως παιδιά που δεν φοβούνται, δεν μπλοκάρονται, αγκαλιάζουν μια νέα πρόκληση. Υπάρχουν, βέβαια, πολλές κατηγορίες αλλαγής σχολείου.
Να ξεκινήσουμε με το πιο σύνηθες και φυσιολογικό, όταν το παιδί πηγαίνει από το δημοτικό στο γυμνάσιο.
Συνήθως δεν έχει επίπτωση γιατί είναι μια αλλαγή που το παιδί λίγο-πολύ την περιμένει. Η αυτοπεποίθηση έχει χτιστεί στο μεταξύ. Αυτό που βοηθάει είναι ότι το παιδί το βλέπει σαν ορόσημο, ότι πλέον μεγάλωσε και μπήκε στο γυμνάσιο. Αρχίζουν οι προστριβές με τους γονείς, νιώθει ότι πατάει πιο γερά στα πόδια του. Είναι η φάση της προεφηβείας. Οι νέες ευθύνες μπορεί να αγχώσουν τα παιδιά, αλλά και πάλι παίζει ρόλο πώς τα έχουν μάθει οι γονείς να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις. Αν μιλάμε για παιδιά που αγχώνονται από το οικογενειακό περιβάλλον, είναι άλλο ζήτημα. Γιατί οι γονείς πολλές φορές προσπαθούν να τα προειδοποιήσουν με λάθος τρόπο. Τους λένε, για παράδειγμα, «τα μαθήματα θα είναι πολύ δύσκολα, πρέπει να προσέχεις πολύ, οι παρέες θα είναι περίεργες». Ένα παιδί μπορεί να πηγαίνει σε ένα νέο περιβάλλον με τα δικά του συμπεράσματα, αλλά οι γονείς να το προϊδεάζουν – χωρίς, βέβαια, να το θέλουν– αρνητικά.
Αν σας ζητούσε ένας γονιός οδηγίες χρήσεως για το πώς να προετοιμάσει το παιδί του, ποιες θα ήταν αυτές;
Το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να επικεντρωθεί στη διαδικασία. Να αρχίσει με ερωτήσεις. «Πώς σου φάνηκε; Τι σε τρόμαξε; Τι θα ήθελες να καταφέρεις; Τι είδες που είναι καινούργιο;» Πολλοί γονείς προσπαθούν να εμψυχώσουν τα παιδιά λέγοντάς τους «είσαι πολύ γενναίος». Και αυτό μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Ένα εσωστρεφές παιδί που θα τα βρει δύσκολα, μπορεί να γυρίσει φοβισμένο και να διστάσει να συζητήσει τα προβλήματα με τον γονέα για να μην «πέσει» στα μάτια του. Μην ξεχνάμε ότι ο γονέας στα μάτια του παιδιού είναι θεός. Για αυτό και ένα παιδί είναι ικανό να δημιουργήσει μια πλασματική μέρα, ότι όλα πήγαν τέλεια, για να κρύψει τη δική του ήττα ή αποτυχία.
Πάμε στη βίαιη αλλαγή. Λόγω κρίσης είναι συχνό το φαινόμενο αλλαγής από ιδιωτικό σε δημόσιο σχολείο.
Είναι μια πιο δύσκολη περίπτωση και μπορεί να γίνει μια τραυματική εμπειρία. Μην ξεχνάμε ότι το παιδί που πηγαίνει σε ένα ακριβό ιδιωτικό έχει υποτίθεται ένα status και αυτό αλλάζει αν βρεθεί ξαφνικά στο δημόσιο της γειτονιάς του. Συνήθως αυτό είναι αποτέλεσμα της μείωσης του εισοδήματος, οπότε υπάρχει ένα επιπρόσθετο άγχος που έχει πλήξει όλη την οικογένεια. Εάν οι γονείς δεν μπορούν να κρατήσουν ανοιχτό διάλογο με τα παιδιά σε αυτό το ζήτημα και να το δούνε στην πραγματική του διάσταση –δηλαδή όχι ότι απέτυχαν οι ίδιοι, αλλά ότι υποφέρει ολόκληρη η κοινωνία– τότε και το παιδί θα αντιμετωπίσει μεγάλες προκλήσεις. Θα νιώθει ότι του έκλεψαν κάτι, η αυτοπεποίθησή του θα πληγεί.
Σε μια τέτοια περίπτωση, όπου δηλαδή το πρόβλημα είναι οικονομικό, οι γονείς πρέπει να μιλάνε ανοιχτά για αυτό στο παιδί;
Σαφώς. Όχι αν μιλάμε για παιδιά πέντε ετών. Αλλά σε μεγαλύτερα παιδιά, δεν υπάρχει λόγος να πλάθουμε ψεύτικες συνθήκες. Πρέπει να καταλαβαίνουν γιατί οι γονείς παίρνουν κάποιες αποφάσεις, ειδικά αυτές που τους αφορούν. Έχω συναντήσει μια περίπτωση όπου οι γονείς έκρυβαν από τον έφηβο γιο τους τα οικονομικά προβλήματα. Όταν τον πήραν από το σχολείο του για να τον πάνε σε φθηνότερο, θύμωσε τόσο πολύ που σταμάτησε να τους μιλάει γιατί πίστεψε ότι οι γονείς προτίμησαν να κάνουν τα δικά τους έξοδα.
Είναι καλό όταν το παιδί αλλάζει σχολείο να διατηρούνται οι παλιές παρέες;
Όταν αλλάζει σχολείο στη μέση της χρονιάς, είναι μια απώλεια, μια περίοδος πένθους. Ο γονιός πρέπει να καθοδηγήσει το παιδί. Να συζητήσει μαζί του π.χ. για παλιότερες αλλαγές που μπορεί να έχουν συμβεί. Κλείνουμε όσο πιο όμορφα γίνεται τον κύκλο που τελειώνει, το παλιό σχολείο. Κάνουμε λεύκωμα και βάζουμε όλα τα παιδιά να το υπογράψουν με δύο ευχές. Κρατάμε με προσπάθεια κάποιες ίσως στάνταρ μέρες που οι γονείς έφερναν τα παιδιά τους σε επαφή για να παίξουν. Να μη νιώσει το παιδί ότι διαγράφηκε απότομα. Το σχολείο είναι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του: οι φιλίες, η αναγνώριση, εκεί χτίζεται η αυτοπεποίθηση ή εκεί χάνεται.
Τι προβλήματα αντιμετωπίζουν συνήθως τα παιδιά που αλλάζουν σχολείο;
Υπάρχουν παιδιά που πέφτουν σε κατάθλιψη. Τα κλειστά και εσωστρεφή άτομα, αν πέσουν σε τάξη που είναι ήδη δεμένη, έχουν πρόβλημα. Σε τέτοιες περιπτώσεις συναντάμε φαινόμενα bullying. Και επειδή τα παιδιά δεν μιλάνε για αυτά, πρέπει να προσέξουν οι άλλοι το πρόβλημα: γονείς και δάσκαλοι. Βλέπω παιδιά που αρχίζουν να έχουν πονοκεφάλους κάθε πρωί ή δεν ασχολούνται με τα διαβάσματά τους.
Για να μη λέμε μόνο τα προβλήματα, τι καλά μπορεί να φέρει η αλλαγή σχολείου;
Το καλύτερο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας γονιός είναι να βοηθήσει το παιδί του να ωριμάσει και αυτό έρχεται μέσα από νέες εμπειρίες – και είναι πάντα ανεκτίμητο. Η αλλαγή του σχολείου δεν είναι ανάγκη να είναι τραυματικό γεγονός. Πολλές φορές οι γονείς προαποφασίζουν ότι μια εμπειρία θα είναι τραυματική. Ένας γονιός μπορεί να βγάλει απίθανα συμπεράσματα για το παιδί του με αφορμή μια τέτοια αλλαγή.
Τι σημαίνει η αλλαγή σχολείου για ένα παιδί; Τι επιπτώσεις έχει;
Κατ’ αρχάς ξεκινάμε από το πώς βλέπουν την αλλαγή οι γονείς. Οι γενναίοι γονείς έχουν πάντα γενναία παιδιά. Αυτοί που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι τις προκλήσεις με θάρρος, φυσική περιέργεια, όρεξη πειραματισμού, έχουν συνήθως παιδιά που δεν φοβούνται, δεν μπλοκάρονται, αγκαλιάζουν μια νέα πρόκληση. Υπάρχουν, βέβαια, πολλές κατηγορίες αλλαγής σχολείου.
Να ξεκινήσουμε με το πιο σύνηθες και φυσιολογικό, όταν το παιδί πηγαίνει από το δημοτικό στο γυμνάσιο.
Συνήθως δεν έχει επίπτωση γιατί είναι μια αλλαγή που το παιδί λίγο-πολύ την περιμένει. Η αυτοπεποίθηση έχει χτιστεί στο μεταξύ. Αυτό που βοηθάει είναι ότι το παιδί το βλέπει σαν ορόσημο, ότι πλέον μεγάλωσε και μπήκε στο γυμνάσιο. Αρχίζουν οι προστριβές με τους γονείς, νιώθει ότι πατάει πιο γερά στα πόδια του. Είναι η φάση της προεφηβείας. Οι νέες ευθύνες μπορεί να αγχώσουν τα παιδιά, αλλά και πάλι παίζει ρόλο πώς τα έχουν μάθει οι γονείς να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις. Αν μιλάμε για παιδιά που αγχώνονται από το οικογενειακό περιβάλλον, είναι άλλο ζήτημα. Γιατί οι γονείς πολλές φορές προσπαθούν να τα προειδοποιήσουν με λάθος τρόπο. Τους λένε, για παράδειγμα, «τα μαθήματα θα είναι πολύ δύσκολα, πρέπει να προσέχεις πολύ, οι παρέες θα είναι περίεργες». Ένα παιδί μπορεί να πηγαίνει σε ένα νέο περιβάλλον με τα δικά του συμπεράσματα, αλλά οι γονείς να το προϊδεάζουν – χωρίς, βέβαια, να το θέλουν– αρνητικά.
Αν σας ζητούσε ένας γονιός οδηγίες χρήσεως για το πώς να προετοιμάσει το παιδί του, ποιες θα ήταν αυτές;
Το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να επικεντρωθεί στη διαδικασία. Να αρχίσει με ερωτήσεις. «Πώς σου φάνηκε; Τι σε τρόμαξε; Τι θα ήθελες να καταφέρεις; Τι είδες που είναι καινούργιο;» Πολλοί γονείς προσπαθούν να εμψυχώσουν τα παιδιά λέγοντάς τους «είσαι πολύ γενναίος». Και αυτό μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Ένα εσωστρεφές παιδί που θα τα βρει δύσκολα, μπορεί να γυρίσει φοβισμένο και να διστάσει να συζητήσει τα προβλήματα με τον γονέα για να μην «πέσει» στα μάτια του. Μην ξεχνάμε ότι ο γονέας στα μάτια του παιδιού είναι θεός. Για αυτό και ένα παιδί είναι ικανό να δημιουργήσει μια πλασματική μέρα, ότι όλα πήγαν τέλεια, για να κρύψει τη δική του ήττα ή αποτυχία.
Πάμε στη βίαιη αλλαγή. Λόγω κρίσης είναι συχνό το φαινόμενο αλλαγής από ιδιωτικό σε δημόσιο σχολείο.
Είναι μια πιο δύσκολη περίπτωση και μπορεί να γίνει μια τραυματική εμπειρία. Μην ξεχνάμε ότι το παιδί που πηγαίνει σε ένα ακριβό ιδιωτικό έχει υποτίθεται ένα status και αυτό αλλάζει αν βρεθεί ξαφνικά στο δημόσιο της γειτονιάς του. Συνήθως αυτό είναι αποτέλεσμα της μείωσης του εισοδήματος, οπότε υπάρχει ένα επιπρόσθετο άγχος που έχει πλήξει όλη την οικογένεια. Εάν οι γονείς δεν μπορούν να κρατήσουν ανοιχτό διάλογο με τα παιδιά σε αυτό το ζήτημα και να το δούνε στην πραγματική του διάσταση –δηλαδή όχι ότι απέτυχαν οι ίδιοι, αλλά ότι υποφέρει ολόκληρη η κοινωνία– τότε και το παιδί θα αντιμετωπίσει μεγάλες προκλήσεις. Θα νιώθει ότι του έκλεψαν κάτι, η αυτοπεποίθησή του θα πληγεί.
Σε μια τέτοια περίπτωση, όπου δηλαδή το πρόβλημα είναι οικονομικό, οι γονείς πρέπει να μιλάνε ανοιχτά για αυτό στο παιδί;
Σαφώς. Όχι αν μιλάμε για παιδιά πέντε ετών. Αλλά σε μεγαλύτερα παιδιά, δεν υπάρχει λόγος να πλάθουμε ψεύτικες συνθήκες. Πρέπει να καταλαβαίνουν γιατί οι γονείς παίρνουν κάποιες αποφάσεις, ειδικά αυτές που τους αφορούν. Έχω συναντήσει μια περίπτωση όπου οι γονείς έκρυβαν από τον έφηβο γιο τους τα οικονομικά προβλήματα. Όταν τον πήραν από το σχολείο του για να τον πάνε σε φθηνότερο, θύμωσε τόσο πολύ που σταμάτησε να τους μιλάει γιατί πίστεψε ότι οι γονείς προτίμησαν να κάνουν τα δικά τους έξοδα.
Είναι καλό όταν το παιδί αλλάζει σχολείο να διατηρούνται οι παλιές παρέες;
Όταν αλλάζει σχολείο στη μέση της χρονιάς, είναι μια απώλεια, μια περίοδος πένθους. Ο γονιός πρέπει να καθοδηγήσει το παιδί. Να συζητήσει μαζί του π.χ. για παλιότερες αλλαγές που μπορεί να έχουν συμβεί. Κλείνουμε όσο πιο όμορφα γίνεται τον κύκλο που τελειώνει, το παλιό σχολείο. Κάνουμε λεύκωμα και βάζουμε όλα τα παιδιά να το υπογράψουν με δύο ευχές. Κρατάμε με προσπάθεια κάποιες ίσως στάνταρ μέρες που οι γονείς έφερναν τα παιδιά τους σε επαφή για να παίξουν. Να μη νιώσει το παιδί ότι διαγράφηκε απότομα. Το σχολείο είναι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του: οι φιλίες, η αναγνώριση, εκεί χτίζεται η αυτοπεποίθηση ή εκεί χάνεται.
Τι προβλήματα αντιμετωπίζουν συνήθως τα παιδιά που αλλάζουν σχολείο;
Υπάρχουν παιδιά που πέφτουν σε κατάθλιψη. Τα κλειστά και εσωστρεφή άτομα, αν πέσουν σε τάξη που είναι ήδη δεμένη, έχουν πρόβλημα. Σε τέτοιες περιπτώσεις συναντάμε φαινόμενα bullying. Και επειδή τα παιδιά δεν μιλάνε για αυτά, πρέπει να προσέξουν οι άλλοι το πρόβλημα: γονείς και δάσκαλοι. Βλέπω παιδιά που αρχίζουν να έχουν πονοκεφάλους κάθε πρωί ή δεν ασχολούνται με τα διαβάσματά τους.
Για να μη λέμε μόνο τα προβλήματα, τι καλά μπορεί να φέρει η αλλαγή σχολείου;
Το καλύτερο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας γονιός είναι να βοηθήσει το παιδί του να ωριμάσει και αυτό έρχεται μέσα από νέες εμπειρίες – και είναι πάντα ανεκτίμητο. Η αλλαγή του σχολείου δεν είναι ανάγκη να είναι τραυματικό γεγονός. Πολλές φορές οι γονείς προαποφασίζουν ότι μια εμπειρία θα είναι τραυματική. Ένας γονιός μπορεί να βγάλει απίθανα συμπεράσματα για το παιδί του με αφορμή μια τέτοια αλλαγή.
Περισσότερα θέματα για τα σχολεία εδώ.