Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία που συνεπάγεται εκπαιδευτικά, κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα. Ως εκ τούτου η επιτυχής αντιμετώπισή της απαιτεί τη συμμετοχή και συνεργασία του παιδιού, της οικογένειας, της σχολικής κοινότητας και του ειδικού παιδαγωγού. Μόνο μέσω αυτής της συνεργασίας επιτυγχάνεται η βελτίωση της σχολικής επίδοσης του παιδιού και η αποβολή συναισθημάτων άγχους και αποτυχίας που προκύπτουν από τις γνωστικές του ελλείψεις.
Η δυσλεξία συνεπάγεται δυσχέρεια στην επεξεργασία του γραπτού λόγου (ανάγνωση, ορθογραφημένη γραφή και γραπτή έκφραση), δυσανάλογα επίμονη για την ηλικία και το νοητικό επίπεδο του παιδιού. Πάντως, η άρθρωση και η ομιλία είναι απολύτως φυσιολογικές, εκτός αν συνυπάρχει και άλλη διαταραχή.
Η δυσλεξία συνεπάγεται δυσχέρεια στην επεξεργασία του γραπτού λόγου (ανάγνωση, ορθογραφημένη γραφή και γραπτή έκφραση), δυσανάλογα επίμονη για την ηλικία και το νοητικό επίπεδο του παιδιού. Πάντως, η άρθρωση και η ομιλία είναι απολύτως φυσιολογικές, εκτός αν συνυπάρχει και άλλη διαταραχή.
Με γενετική βάση
Έρευνες δέχονται ότι η δυσλεξία έχει γενετική βάση, αφού απαντά σε γενεαλογικά δέντρα πολλών γενεών. Η περιορισμένη όμως γνώση μας για τα αίτια εμφάνισης της δυσλεξίας γεννά πλήθος ερωτημάτων. Αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε είναι ότι η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια, δεν σχετίζεται με εγκεφαλικές ή αισθητηριακές βλάβες, με ψυχολογικές και συναισθηματικές διαταραχές, με νοητική ανεπάρκεια ή με εξωτερικούς παράγοντες (ανεπαρκείς περιβαλλοντικές συνθήκες ή ακατάλληλη διδασκαλία).
Έρευνες δέχονται ότι η δυσλεξία έχει γενετική βάση, αφού απαντά σε γενεαλογικά δέντρα πολλών γενεών. Η περιορισμένη όμως γνώση μας για τα αίτια εμφάνισης της δυσλεξίας γεννά πλήθος ερωτημάτων. Αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε είναι ότι η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια, δεν σχετίζεται με εγκεφαλικές ή αισθητηριακές βλάβες, με ψυχολογικές και συναισθηματικές διαταραχές, με νοητική ανεπάρκεια ή με εξωτερικούς παράγοντες (ανεπαρκείς περιβαλλοντικές συνθήκες ή ακατάλληλη διδασκαλία).
Είναι, όμως, μια δυσκολία που συνεπάγεται εκπαιδευτικά, κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία επηρεάζουν ποικιλοτρόπως την προσωπικότητα του δυσλεκτικού μαθητή – εφήβου. Παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζουν στο μαθησιακό επίπεδο, τα παιδιά με δυσλεξία διαθέτουν πλούσιο συναισθηματικό κόσμο, έχουν πολύ καλή κριτική ικανότητα και αναπτύσσουν έντονους κοινωνικούς προβληματισμούς. Είναι συνήθως άτομα δημιουργικά και συχνά εμφανίζουν καλλιτεχνικές τάσεις.
Τυπικά η διάγνωση της δυσλεξίας δεν μπορεί να γίνει πριν από την ηλικία των 71/2 – 8 ετών, αφού τότε μόνο το παιδί έχει ωριμάσει πνευματικά κι έχει κατακτήσει τόσο των ανάγνωση (γραφημική – φωνημική αντιστοιχία) όσο και την ορθογραφημένη ραφή (γραφημική – φωνημική αντιστοιχία). Εντούτοις, από την προσχολική ηλικία μπορεί να γίνει έγκαιρη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών και να εντοπιστούν τα παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο. Προκειμένου δε να επιτευχθεί η σχολική ενσωμάτωση ενός δυσλεκτικού μαθητή, απαραίτητη θεωρείται η συνεργασία δασκάλου – γονέα
Αντιμετώπιση της δυσλεξίας
Υπό τη μορφή ερωτημάτων και απαντήσεων παραθέτουμε παρακάτω τις βασικές γραμμές πάνω στις οποίες θα στηριχθεί η συνεργασία γονέων και δασκάλων, προκειμένου η αντιμετώπιση του δυσλεκτικού μαθητή να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αποτελεσματική.
Υπό τη μορφή ερωτημάτων και απαντήσεων παραθέτουμε παρακάτω τις βασικές γραμμές πάνω στις οποίες θα στηριχθεί η συνεργασία γονέων και δασκάλων, προκειμένου η αντιμετώπιση του δυσλεκτικού μαθητή να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αποτελεσματική.
- Το παιδί μου είναι 8 ετών και υποπτεύομαι ότι έχει δυσλεξία. Τι με συμβουλεύετε να παρατηρήσω ως γονέας;
«Ελέγξτε αν θυμάται αυτά που ακούει ή βλέπει, αν χρειάζεται να επαναλάβετε αρκετές φορές αυτό που το ρωτάτε για να σας απαντήσει, αν είναι αδέξιο στις κινήσεις του, αν μπερδεύει το δεξί με το αριστερό, αν δυσκολεύεται να προσανατολιστεί στο χώρο και στο χρόνο, αν δυσκολεύεται να δέσει τα κορδόνια του, αν κάνει άσχημα γράμματα, αν δυσκολεύεται να βρει τη σωστή λέξη όταν διηγείται κάτι, αν δεν σημειώνει σωστά τις εργασίες του στο σχολείο, αν δυσκολεύεται σε δραστηριότητες ρουτίνας, αν δυσκολεύεται να μάθει κάτι «παπαγαλία» (π.χ. προπαίδεια), αν δεν έχει σταθερή απόδοση, αν γίνεται ενοχλητικός μέσα στην τάξη ή αν αδιαφορεί πλήρως, αν κουράζεται εύκολα, τότε καλό είναι να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού».
- Το παιδί μου παρακολουθεί πρόγραμμα αποκατάστασης και θέλω να ξέρω πόσο θα διαρκέσει.
«Δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο αποκατάστασης. Αυτό εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού. Πάντως, τα περισσότερα προγράμματα αποκατάστασης διαρκούν από ένα μέχρι και τρία χρόνια. Προϋπόθεση επιτυχίας του, η συνέπεια στην παρακολούθηση. Τυχόν διακοπή του ενδέχεται να δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα στο παιδί».
- Τι υποχρεώσεις έχει το παιδί μου που έχει δυσλεξία;
«Να μην εξαντλεί την επιείκεια των καθηγητών του και να είναι καθημερινά διαβασμένο».
- Τι δικαιώματα έχει το παιδί μου που έχει δυσλεξία κατά τη διάρκεια της εξέτασής του στο Γυμνάσιο;
«Πρώτον, μπορεί να κρατάει σημειώσεις στο πρόχειρό του, χωρίς αυτές να συνυπολογίζονται στον τελικό βαθμό. Δεύτερον, πρέπει να του παρέχονται διευκρινήσεις και, τρίτον, να του δίνεται επιπλέον χρόνος όταν ζητηθεί».
- Το παιδί μου έχει διαγνωσμένη δυσλεξία και θέλω να ξέρω πώς πρέπει να εξετάζεται στο Γυμνάσιο.
«Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις (Εγκύκλιος Γ2/1846/17-5-2000), ένας δυσλεκτικός μαθητής πρέπει να εξετάζεται προφορικά. Επιπλέον η εξέτασή του πρέπει να γίνεται μέσα σε κλίμα αποδοχής, ασφάλειας και σεβασμού της ιδιαιτερότητάς του».
- Είμαι γονέας δυσλεκτικού παιδιού και θέλω να ξέρω αν η δυσλεξία «θεραπεύεται».
«Τα περισσότερα προγράμματα αποκατάστασης έχουν στόχο να "θεραπεύουν" τα προφανή συμπτώματα της δυσλεξίας που σχετίζονται με τον γραπτό λόγο. Επιπρόσθετα, ολοκληρωμένο αποκαταστασιακό πρόγραμμα θεωρείται αυτό που πέραν της θεραπείας των συμπτωμάτων διδάσκει στο παιδί εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών του, βοηθώντας το έτσι να ανταποκριθεί εύκολα στις απαιτήσεις του σχολείου».
- Είμαι δάσκαλος και θέλω να ξέρω τι πρέπει να κάνω για να βοηθήσω ένα δυσλεκτικό μαθητή μέσα στην τάξη.
«Βάλτε τον να κάτσει μπροστά για να του περιορίσετε τα οπτικά του ερεθίσματα, επιλέξτε για διπλανό του ένα μαθητή καλύτερο από αυτόν για να λειτουργήσει ως κίνητρο στην απόδοσή του. Επιβραβεύστε τον και επιδοκιμάστε τον όποτε μπορείτε, βαθμολογήστε την προσπάθεια και όχι τις γνώσεις. Γράψτε καθαρά στον πίνακα χρησιμοποιώντας χρώματα, δώστε του περισσότερο χρόνο σε δραστηριότητες αντιγραφής ή γραπτής εργασίας. Κάντε έντονη την παρουσία του μέσα στην τάξη με έμμεσους τρόπους (π.χ. να φέρει αυτός κιμωλίες από το γραφείο)».
- Είμαι δάσκαλος και θέλω να ξέρω τι ΔΕΝ πρέπει να κάνω όταν έχω απέναντί μου έναν δυσλεκτικό μαθητή.
«Μην του βάζετε πολλή δουλειά για το σπίτι (δίνετε πάντα έμφαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα), μη διορθώνετε όλα του τα λάθη και μη χρησιμοποιείτε έντονα χρώματα όταν του τα διορθώνετε. Αποφύγετε τη δυνατή ανάγνωση μέσα στην τάξη και μην τον συγκρίνετε με άλλα παιδιά. Όταν τον εξετάζετε, μην του κάνετε δύσκολες, συντακτικά, ερωτήσεις».
- Είμαι καθηγητής και θέλω να ξέρω πώς μπορώ να «βοηθήσω» το δυσλεκτικό μαθητή, πρακτικά, όταν αυτός εξετάζεται.
«Πρώτον, θέτοντάς του συγκεκριμένες και ξεκάθαρες ερωτήσεις. Δεύτερον, παρεμβαίνοντας όταν κάνει λάθη που πηγάζουν από τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του και, τρίτον, επαναφέροντάς τον στην εξεταστική διαδικασία με διακριτικούς χειρισμούς, αν έχετε παρατηρήσει ότι διασπάται η προσοχή του».
- Είμαι καθηγητής και θέλω να ξέρω πώς μπορώ να ενισχύσω το δυσλεκτικό μαθητή ψυχολογικά.
«Πρώτον, αποφεύγοντας άστοχους χαρακτηρισμούς, όπως "τεμπέλης" ή "αδιάφορος". Δεύτερον, ενθαρρύνοντάς τον να συνεχίσει την προσπάθεια. Τρίτον, καλλιεργώντας καλές σχέσεις με τους συμμαθητές του και, τέταρτον, εξατομικεύοντας το μάθημά του όταν αυτό είναι εφικτό».
Περισσότερα θέματα για τη δυσλεξία εδώ.
Περισσότερα θέματα για τις μαθησιακές δυσκολίες εδώ.