Ως 2 ετών
-Ενθαρρύνετε το μωρό σας να παράγει ήχους που αποτελούνται από φωνήεντα ή σύμφωνο- φωνήεν όπως: «μα», «ντα» και «μπα».
-Ενισχύστε τις προσπάθειες διατηρώντας τη βλεμματική επαφή και ανταποκριθείτε χρησιμοποιώντας διαφορετική φωνητική έμφαση. Για παράδειγμα, υψώστε τον τόνο της φωνής σας για να διατυπώσετε μια ερώτηση.
-Μιμηθείτε το γέλιο και τις εκφράσεις του προσώπου του μωρού σας.
-Μάθετε στο παιδί να μιμείται τις πράξεις σας (χειροκροτήματα, φιλάκια κλπ)
-Μιλήστε του στις κοινές σας καθημερινές δραστηριότητες, π.χ. καθώς το πλένετε, το ταΐζετε και το ντύνετε. Μιλήστε του σχετικά με το πού πάτε και τι θα κάνετε καθώς και ποιον και τι θα δείτε.
-Αναγνωρίστε και κατονομάστε τα χρώματα.
-Μετρήστε αντικείμενα.
-Χρησιμοποιήστε χειρονομίες για να δείξετε μία έννοια (πχ αντίο).
-Παρουσιάστε ήχους ζώων για να συνδέσετε έναν ήχο με μια συγκεκριμένη έννοια: «το σκυλί κάνει γαβ-γαβ».
-Δημιουργήστε μικρές φράσεις από τους ήχους ή τις μεμονωμένες λέξεις που χρησιμοποιεί το μωρό σας, π.χ. «Μαμά», «Πού είναι η μαμά; »
-Διαβάστε μαζί βιβλία! Μερικές φορές «διάβασμα» είναι και η περιγραφή εικόνων σε ένα βιβλίο χωρίς να ακολουθείται το γραπτό κείμενο. Επιλέξτε βιβλία τα οποία είναι ανθεκτικά και έχουν μεγάλες πολύχρωμες εικόνες οι οποίες δεν έχουν πολλές λεπτομέρειες. Ρωτήστε το παιδί σας, « Τι είναι αυτό;» και ενθαρρύνετε την κατονομασία και την αναγνώριση των οικείων αντικειμένων στο βιβλίο.
2 μέχρι 4 ετών
-Χρησιμοποιήστε απλή και καθαρή ομιλία για το παιδί π.χ. εύκολες λέξεις και μικρές φράσεις.
-Επαναλάβετε ότι λέει το παιδί σας, έτσι δείχνετε ότι καταλαβαίνετε. Επεκτείνετε τα λεγόμενα του σε μικρές φράσεις. Για παράδειγμα: «Χυμός» «Έχω χυμό. Έχω χυμό μήλου».
-Φτιάξτε ένα λεύκωμα από οικεία αντικείμενα κόβοντας εικόνες. Ομαδοποιήστε τις εικόνες σε κατηγορίες όπως: ρούχα, φρούτα, παιχνίδια. Δημιουργήστε χαριτωμένες-αστείες εικόνες αναμιγνύοντας και ταιριάζοντας εικόνες. Μπορείτε, για παράδειγμα, να κολλήσετε μια φωτογραφία ενός σκύλου πίσω από το τιμόνι ενός αυτοκινήτου. Μιλήστε για το τι είναι λάθος στην εικόνα και τους τρόπους για να το αλλάξετε.
-Κοιτάξτε μαζί με το παιδί οικογενειακές φωτογραφίες και ονομάστε τα πρόσωπα. Χρησιμοποιήστε απλές προτάσεις για να περιγράψετε τι συμβαίνει στις φωτογραφίες (π.χ. «Η Ελένη κολυμπάει στη θάλασσα»).
-Βοηθήστε το παιδί σας να καταλάβει και να κάνει ερωτήσεις. Για παράδειγμα: παίξτε το παιχνίδι ναι ή όχι, ρωτήστε «Είσαι αγόρι;», «Είσαι η Μαρία;», «Μπορεί να πετάξει η γάτα;». Ενθαρρύνετε το παιδί σας να δημιουργήσει ερωτήσεις για να σας ξεγελάσει.
-Κάνετε ερωτήσεις με δυνατότητα επιλογής. (Π.χ. «Θέλεις ένα μήλο ή ένα πορτοκάλι;», « Θέλεις να φορέσεις την κόκκινη ή τη μπλε μπλούζα;»).
-Εμπλουτίστε το λεξιλόγιο. Για παράδειγμα, ονομάστε μέρη του σώματος, και μάθετε τι κάνετε με αυτά. « Αυτή είναι η μύτη μου. Μπορώ να μυρίζω λουλούδια, μπισκότα, και σαπούνι.»
-Τραγουδήστε απλά τραγούδια και απαγγείλετε παιδικά ποιήματα για να δείξετε το ρυθμό και τον τρόπο ομιλίας. (πχ μια ωραία πεταλούδα)
-Τοποθετήστε όμοια αντικείμενα σε ένα καλάθι (π.χ. πολλές διαφορετικές μπάλες). Βάλτε το παιδί να πάρει ένα αντικείμενο και να σας πει πώς ονομάζεται και πώς το χρησιμοποιούμε. (π.χ.«Είναι η μπάλα μου. Παίζω με αυτή.»)
4 μέχρι 6 ετών
-Όταν το παιδί σας ξεκινάει μια συνομιλία, δώστε όλη την προσοχή σας (κοιτάξτε το στα μάτια, κουνήστε το κεφάλι, πείτε φωνούλες ή λέξεις για να το ενθαρρύνουν να συνεχίσει όπως: αα…, μμμ.., αχάαα, αλήθεια;
-Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας προσέχει πριν μιλήσετε. Για παράδειγμα, ότι σας κοιτάει και δεν είναι η προσοχή του στραμμένη σε κάποιο παιχνίδι.
– Ενθαρρύνετε και επαινέστε όλες τις προσπάθειες για ομιλία. Δείξτε ότι καταλαβαίνετε τη λέξη ή την φράση του/της π.χ. εκπληρώνοντας το αίτημα.
-Συνεχίστε να εμπλουτίζετε το λεξιλόγιο. Παρουσιάστε μια καινούρια λέξη και δώστε τον ορισμό της ,ή χρησιμοποιείστε την μέσα σε κείμενο το οποίο να είναι εύκολα κατανοητό. Αυτό μπορεί να γίνει με αστείο τρόπο. Για παράδειγμα μπορείτε να αλλάξετε τον τόνο της φωνής σας ή να κάνετε περίεργους μορφασμούς.
-Μιλήστε για χωρικές σχέσεις ( αρχικός, μεσαίος, τελευταίος), (δεξί- αριστερό), και αντίθετα (πάνω και κάτω, ανοικτός –κλειστός).
-Δώστε μια περιγραφή ή πληροφορίες και ζητήστε από το παιδί να αναγνωρίσει αυτό που περιγράφετε. Για παράδειγμα: « τι χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε το πάτωμα (σκούπα)». «Είναι κρύο, γλυκό και καλό για επιδόρπιο. Μου αρέσει η γεύση φράουλα» (παγωτό).
-Δουλέψτε σχηματίζοντας και εξηγώντας κατηγορίες. Π.χ. αναγνωρίστε το αντικείμενο το οποίο δεν ανήκει στην ομάδα με παρόμοια αντικείμενα: « Ένα παπούτσι δεν ανήκει μαζί με το πορτοκάλι ή το μήλο, επειδή δεν τρώγεται, δεν είναι στρογγυλό και δεν είναι φρούτο».
-Βοηθήστε το παιδί σας να ακολουθήσει οδηγίες δυο και τριών βημάτων: «Πήγαινε στο δωμάτιο σου και φέρε το βιβλίο σου».
-Ενθαρρύνετε το παιδί σας να δίνει οδηγίες. Ακολουθήστε τις οδηγίες του/ της καθώς αυτός/ αυτή εξηγεί πώς να φτιάξεις ένα πύργο στην άμμο.
-Παίξτε παιχνίδια με το παιδί σας όπως: «Σπίτι». Ανταλλάξτε ρόλους στην οικογένεια, με εσάς να προσποιήστε το παιδί. Μιλήστε για τα διαφορετικά δωμάτια και έπιπλα μέσα στο σπίτι.
-Παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια με κανόνες. Βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν και να ακολουθούν τους κανόνες σημειώνοντας σε πίνακα ή χαρτί τυχόν ζαβολιές του κάθε παίκτη.
-Η τηλεόραση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα πολύτιμο εργαλείο. Μιλήστε για τους χαρακτήρες. Είναι χαρούμενοι ή λυπημένοι; Βάλτε του να μαντέψει τι μπορεί να συμβεί μετά. Ζητήστε από το παιδί να αφηγηθεί την ιστορία. Παίξτε μια σκηνή μαζί ή δώστε ένα διαφορετικό τέλος.
–Εκμεταλλευτείτε τις καθημερινές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, ενώ βρίσκεστε στην κουζίνα, ενθαρρύνετε το παιδί σας να ονομάσει τα σκεύη που απαιτούνται. Συζητήστε για τα υλικά, το χρώμα, την υφή και τη γεύση. Από πού παράγεται το φαγητό; Ποια φαγητά σου αρέσουν; Ποια απεχθάνεσαι; Ποιος θα καθαρίσει; Δώστε έμφαση στη χρήση αντωνυμιών ζητώντας του να βάλει την πετσέτα πάνω στη καρέκλα, μέσα στο ψυγείο ή κάτω από το τραπέζι. Αναγνωρίστε σε ποιον ανήκει η πετσέτα: “Είναι η πετσέτα σου. Είναι της αδελφής σου. Είναι του Κώστα”.
-Ενώ ψωνίζετε στην αγορά, συζητήστε τι θα αγοράσετε, πόσο χρειάζεστε και τι θα φτιάξετε. Συζητήστε για το μέγεθος (μεγάλο- μικρό), σχήμα (μακρύ- στρόγγυλο- τετράγωνο) και βάρος ( βαρύ- ελαφρύ).
-Διαβάστε χιουμοριστικά βιβλία προσπαθώντας να εξηγήσετε τι είναι αυτό που τα κάνει αστεία. Π.χ. μπορεί να είναι μια λέξη με διφορούμενη σημασία. Μπορεί να είναι μια αλλαγή του ήχου, ο διαφορετικός τρόπος τονισμού των λέξεων, η χρήση λέξεων ή φράσεων ανάποδα ή προτάσεις που δεν εννοούν αυτό που λένε(μεταφορικές).
Περισσότερες εκπαιδευτικές συμβουλές εδώ.