Δυσγραφία: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται; Πολύτιμες συμβουλές για γονείς και εκπαιδευτικούς

Η δυσγραφία είναι μία νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην γραφή. Η δυσκολία αυτή προκαλεί στο γράψιμο του ατόμου παραμορφώσεις ή λάθη.

H δυσγραφία, εμφανίζεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους:

·         Μεγάλα γράμματα,

·         δυσκολία ακολουθίας των γραμμών του τετραδίου,

·         αντιστροφές γραμμάτων,

·         φτωχό επίπεδο ζωγραφικής,

·         δυσκολία συντονισμού κινήσεων-αδεξιότητα,

·         κακή στάση σώματος κατά τη γραφή (σκύψιμο),

·         κακή ποιότητα γραμμάτων κλπ

Η δυσγραφία είναι μία δυσκολία που επηρεάζει άμεσα το παιδί σε όλη τη μαθησιακή του εικόνα,

·         το απογοητεύει όσον αφορά την παραγωγή αυτών που γνωρίζει,

·         το κουράζει και

·         κάνει γενικά όλη τη μαθησιακή διαδικασία επώδυνη και βαρετή.

Για το λόγο αυτό η ποιότητα της γραφής είναι ένα σημείο όπου δίνουν πολύ μεγάλη σημασία εδώ και πάρα πολλά χρόνια σε όλες τις προηγμένες χώρες του κόσμου - και τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας - στην αξιολόγηση του παιδιού σχετικά με το εάν είναι έτοιμο να ενταχθεί στην Α΄ Δημοτικού.

Προσέγγιση:

Οι δυσκολίες που ίσως εμφανίζονται μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από ένα πρόγραμμα στοχευμένο στις επιμέρους δεξιότητες που προαπαιτούνται για την εξέλιξη της γραφής.  

Παρακάτω μπορείτε να δείτε ένα ερωτηματολόγιο για παιδιά άνω των 4,5 ετών και να τσεκάρετε πιθανές δυσκολίες.

Top of Form

 Το παιδί δυσκολεύεται να αποφασίσει με ποιο χέρι να γράψει;

 Πιάνει το μολύβι με μη λειτουργικό τρόπο;

 Δυσκολεύεται να διατηρήσει καλή στάση σώματος σε καθιστή θέση για αρκετή ώρα;

 Σκύβει πολύ κοντά στο τραπέζι ενώ γράφει/ζωγραφίζει;

 Τοποθετεί το χαρτί σε λάθος θέση ενώ γράφει;

 Σηκώνει τον καρπό του στον αέρα ενώ γράφει;

 Ασκεί υπερβολική πίεση μέσω του μολυβιού στο χαρτί;

 Ασκεί πολύ μικρή πίεση στο χαρτί (γράφει πολύ απαλά);

 Κουράζεται πολύ εύκολα όταν γράφει;

 Αποφεύγει δραστηριότητες γραφής/ζωγραφικής;

 Δυσκολεύεται να σχηματίσει σχήματα ή γράμματα;

 Παράγει γράμματα ή αριθμούς καθρεπτικά (πχ 3 αντί για ε);

 Ξεκινά να γράφει από τη δεξιά μεριά της σελίδας;

 Δυσκολεύεται να γράψει σε ευθεία γραμμή (γράμματα “κατηφορίζουν” ή “ανηφορίζουν”);

 Αφήνει πολύ μικρά ή καθόλου κενά ανάμεσα στις λέξεις;

 Τα γράμματα στις λέξεις/στα κείμενα είναι δυσανάλογα, ως προς το μέγεθός τους;

 Τα σχήματα ή γράμματα δεν είναι ολοκληρωμένα (λείπει κάποιο μέρος τους);

 Γράφει σχήματα ή γράμματα με ανάποδη φορά γραφής (από κάτω προς τα πάνω, από δεξιά προς αριστερά);

 Γράφει με πολύ αργό ρυθμό;

Bottom of Form

Υπάρχουν Εργοθεραπευτές όπου αξιολογούν το επίπεδο γραφικής απόδοσης του παιδιού και κρίνουν εάν αυτό θα το δυσκολέψει αργότερα στο Σχολείο και τη μαθησιακή του απόδοση.

Η αντιμετώπιση λοιπόν της δυσγαφίας γίνεται από τον Εργοθεραπευτή. Με εξειδικευμένα τεστ όπως το Visual Motor Intergration Test (VMI), το γραφικό μέρος του Miller (MAP), το τεστ οπτικοκινητικού συντονισμού και λεπτής κινητικότητας του Bruiniks Oseretsky Tesr of Motor Proficiency, το τεστ οπτικονικητικού συντονισμού του Lowenstein O.T. Cognitive Assessment, το Write from the start κλπ, αξιολογείται η ικανότητα του του παιδιού σε όλους τους παραπάνω τομείς που αναφέρθηκαν και οργανώνεται το εξατομικευμένο πρόγραμμα της εκπαίδευσης στη γραφή.

Η Εργοθεραπεία είναι η μοναδική θεραπευτική ειδικότητα που μπορεί να παρέμβει εξειδικευμένα στην δυσγραφία που οφείλεται σε γενικευμένη δυσπραξία. Οι τομείς παρέμβασης επικεντρώνονται στα εξής:

- ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Ε/Θ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΙΘΟΥΣΑΙΟ-ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΟΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ
- ΔΙΟΡΘΩΣΗ-ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΚΙΝΗΣΗΣ-ΣΤΑΣΙΚΟΤΗΤΑΣ
- ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΩΜΑΤΟΣ
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΙΔΕΑΣΜΟΥ
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
- ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ
- ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ

Οι καλύτερες ηλικίες για να γίνει αυτό βρίσκονται μεταξύ των 4 ετών (εδώ παίζει σημαντικό ρόλο η διάγνωση των δυσκολιών από την Νηπιαγωγό) και φτάνει μέχρι και τη Γ΄ Δημοτικού.

Μετά από την ηλικία των 8-9 ετών, συνήθως είναι δύσκολη η ουσιαστική διόρθωση της δυσγραφίας και μιλάμε απλά για βελτίωση της. Το πρόγραμμα αντιμετώπισης της δυσγραφίας γίνεται μέσα από εξειδικευμένες ασκήσεις και προχωρούν φυσικά στην παροχή οδηγιών για τη συνέχιση του προγράμματος στο σπίτι και το Νηπιαγωγείο ή Σχολείο αντίστοιχα. Η διάρκεια του προγράμματος ποικίλλει ανάλογα με τις δυσκολίες του παιδιού, από 4 μήνες το ελάχιστο σε παιδί με ήπιες δυσκολίες, έως 2 χρόνια το ανώτερο σε παιδιά με πολύ σοβαρές δυσκολίες.

Σε κάθε παιδί με γραφοκινητικά προβλήματα απαιτείται έλεγχος της όρασης.

Οδηγίες-συστάσεις:

Για να μάθει το παιδί να γράφει σωστά χρειάζεται και το κατάλληλο περιβάλλον:

·         Το γραφείο και η καρέκλα να έχουν το κατάλληλο ύψος (ώστε οι ώμοι να ακουμπούν χαλαρά πάνω στο τραπέζι),

·         να υπάρχει αρκετός χώρος για να κινείται το χέρι που γράφει,

·         χαρτί με γραμμές για να μάθει να κρατά διαστήματα και

·         κατάλληλο μολύβι, ανάλογο με τη σύλληψη που χρησιμοποιεί το παιδί.

Αν το παιδί έχει χαλαρή σύλληψη μολυβιού, καλό είναι να χρησιμοποιούμε δακτυλίδια από μαλακό υλικό που στερεώνονται γύρω από το μολύβι και ενισχύουν τη σταθερότητα της σύλληψης.

Οδηγίες μέσα στην τάξη

• Ο δάσκαλος μπορεί να βάλει το παιδί να ζωγραφίσει σχήματα ροής πριν ακόμα αρχίζει να του μαθαίνει να γράφει γράμματα Έτσι, μπορεί να καταλάβει κατά πόσο η σύλληψη του μολυβιού επηρεάζει τη ροή ή την ακρίβεια του σχήματος.

• Μέσα σε μια τάξη, οι αριστερόχειρες καλό είναι να κάθονται στα αριστερά ενός δεξιόχειρα ή δίπλα σε έναν αριστερόχειρα. Στους αριστερόχειρες μαθαίνουμε να κρατούν το μολύβι τουλάχιστον 2 εκ μακριά από τη μύτη, για να βλέπουν αυτά που γράφουν.
• Για παιδιά που πιέζουν πολύ δυνατά το χαρτί, δοκιμάζουμε να βάλουμε δεύτερο χαρτί από κάτω, με καρμπόν ανάμεσα και του ζητάμε να γράψει τόσο μαλακά, ώστε να μην αποτυπωθούν αυτά που γράφει

Ανταμοιβή-αποζημιώσεις για το δυσγραφικό μαθητή

• Κατανόηση: Καταλάβετε τις ανακολουθίες του μαθητή και την εμφάνιση διακυμάνσεων
• Ίσια ή καλλιγραφικά: Επιτρέψτε στο μαθητή να χρησιμοποιεί οποιαδήποτε από τις δυο μορφές γραμμάτων. Πολλοί δυσγραφικοί μαθητές νιώθουν πιο άνετα με το καλλιγραφικό γράψιμο.
• Υπολογιστής: Ενθαρρύνετε το μαθητή να νιώσει άνετα χρησιμοποιώντας έναν επεξεργαστή κειμένου σε υπολογιστή. Οι μαθητές μπορούν να διδαχτούν κι από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού να γράφουν τις προτάσεις τους κατευθείαν στο πληκτρολόγιο.
• Ενθαρρύνετε τη συνεχή χρήση ενός ηλεκτρονικού ορθογράφου στον υπολογιστή, για να μειωθούν οι συνολικές ανάγκες γραψίματος.
• Ενθαρρύνετε τη χρήση ενός ηλεκτρονικού ορθογράφου με φωνή, για να μειώσει τις συνολικές απαιτήσεις. Αν ο μαθητής έχει παράλληλα προβλήματα και ανάγνωσης, το ομιλούν εξάρτημα είναι απαραίτητο, γιατί θα διαβάζει /λέει τις λέξεις.
• Βάζετε τους μαθητές να διορθώνουν τα χαρτιά τους μετά από λίγο διάστημα και χρησιμοποιήστε στρατηγικές διόρθωσης. Οι μαθητές ίσως χρειάζονται βοήθεια, για να αναπτύξουν επαρκείς τεχνικές διόρθωσης. Αν το πρόβλημα είναι η αρχή, ενθαρρύνετε τις στρατηγικές οπτικής προ-οργάνωσης
• Δώστε περισσότερο χρόνο για τις γραπτές δραστηριότητες.
• Αν είναι αναγκαίο, μειώστε τις γραπτές εργασίες που αναθέτετε
• Επιτρέψτε στο μαθητή να μαγνητοφωνεί τις εργασίες του και/ ή να εξετάζεται στα τεστ προφορικά.
• Ενισχύστε τις θετικές πλευρές των μαθητικών προσπαθειών.
• Δείξτε υπομονή.
• Ενθαρρύνετε το μαθητή να είναι υπομονετικός με τον εαυτό του.

Ασκήσεις για το δυσγραφικό μαθητή

• Χρήσιμες προγραφικές ασκήσεις είναι εκείνες όπου το παιδί ψάχνει με το μολύβι  την έξοδο από έναν λαβύρινθο καθώς και  εκείνες όπου ενώνει τις τελείες για να βρει τι σχήμα κρύβεται.
• Για την εκμάθηση του τρόπου γραφής των γραμμάτων, βοηθούν παιχνίδια μνήμης, όπως η ανάσυρση των συγκεκριμένων πλαστικών γραμμάτων που του ζητούμε μέσα από μία τσάντα χωρίς να κοιτά
• Τέλος, δραστηριότητες που βοηθούν στην ενίσχυση της δύναμης και του ελέγχου της σύλληψης του μολυβιού είναι: να φτιάχνει κολιέ με χάντρες καθώς και κολλάζ με μικρά κομμάτια χαρτιού, να παίζει με πλαστελίνες, να κόβει σχήματα στο χαρτί με το ψαλίδι, να παίζει πιάνο, να γράφει με το δάχτυλο σε βρεγμένη άμμο, καθώς και ασκήσεις εκγύμνασης του ώμου και των άνω άκρων, όπως το μονόζυγο και η κολύμβηση. 

Επισημάνσεις:

            Οι παρατηρήσεις από τον εκπαιδευτικό ή το γονιό του τύπου «προσπάθησε περισσότερο, μπορείς να κάνεις καλύτερα γράμματα», φέρνουν αντίθετα αποτελέσματα. Οι ασκήσεις αντιγραφής. Παρότι είναι μια καλή άσκηση για τα παιδιά, όταν γίνεται χωρίς επίβλεψη, δεν έχει το αναμενόμενο αποτέλεσμα, αφού δεν καθοδηγείται το παιδί στη σωστή φορά των γραμμάτων και εδραιώνει λάθος τεχνικές.

            Δυστυχώς όμως ένα κείμενο δυσανάγνωστο προδιαθέτει αρνητικά τον αναγνώστη, ακόμη και αν το περιεχόμενο του είναι πολύ καλό. Για αυτό το λόγο, καλό είναι το παιδί να μπει στην κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση από τον ειδικό και με την χρήση ταυτόχρονα υποστηρικτικών μέσων να προσπαθήσει να γράψει περισσότερο ευανάγνωστα. Στα μικρότερα παιδιά που είναι και πιο ανώριμα, ΟΙ απαιτήσεις πρέπει να είναι μικρότερες και να μην είμαστε αυστηροί, ούτε να συγκρίνουμε τα γραπτά τους με των άλλων παιδιών. Ίσως στην αρχή να χρειάζεται αν παίρνουν λιγότερες ασκήσεις από τις κανονικές και να τους δίνετε περισσότερος χρόνος, με ολιγόλεπτα διαλείμματα. Μεγαλώνοντας το παιδί αι καθώς ωριμάζει, κάνοντας μικρά βήματα κάθε φορά, με εκπαίδευση και συνεχή ενθάρρυνση, βελτιώνει το γραπτό του και αποκτά περισσότερη αυτοπεποίθηση σε ότι αφορά το γραπτό λόγο.

Τρόποι αντιμετώπισης Δυσγαφίας ή Κακαγραφίας

·         Χρησιμοποιούμε μολύβια με μαλακή μύτη.

·         Χρησιμοποιούμε στυλό με τη γόμα στο καπάκι του.

·         Επιμένουμε σε ασκήσεις πρώτης γραφής (σε όποια ηλικία και αν βρίσκεται το παιδί).

·         Παρόλο που ο υπολογιστής βοηθάει το παιδί να γράφει ευανάγνωστα, έρευνες έδειξαν πως το παιδί γράφει μεγαλύτερες εκθέσεις όταν μαθαίνει να χρησιμοποιεί στυλό παρά το πληκτρολόγιο του υπολογιστή. Καλό είναι, λοιπόν, να γίνεται συνδυασμός γραφής με το στυλό και με το πληκτρολόγιο του υπολογιστή.

·         Επιμένουμε στη διόρθωση ορθογραφικών λαθών.

·         Βάζουμε το παιδί να αντιγράφει, καθημερινά, μία με δύο προτάσεις πάνω σε έντονες γραμμές τετραδίου, βάζοντας από κάτω ένα χάρακα για να μην ξεφεύγει.

·         Βάζουμε το παιδί να χρωματίζει τα γράμματα της αλφαβήτου, αφού τα έχουμε σχεδιάσει σε χαρτόνι και τα έχουμε κόψει, υπενθυμίζοντάς του να μη βγαίνει από το κενό.

·         Φτιάχνουμε λεξούλες με διακεκομμένες τις γραμμές και ζητάμε από το παιδί να τις περάσει από πάνω με το μολύβι, χωρίς να βγαίνει από τις γραμμές.

·         Φτιάχνουμε λέξεις με την πλαστελίνη ή με τον πηλό και ζητάμε από το παιδί να κάνει ακριβώς το ίδιο.

·         Χρησιμοποιούμε παιχνίδια με λαβύρινθους, υπενθυμίζοντας, πάντα, στο παιδί να μη βγαίνει απ’έξω.

Τρόποι διδασκαλίας γραμμάτων σε παιδιά Δυσγραφία

Απευθύνεται: σε παιδιά Δημοτικού με Μαθησιακές δυσκολίες/ Δυσλεξία/ Δυσορθογραφία που δυσκολεύονται στην άνετη γραφή. Επίσης είναι ένας ιδιαίτερα δημιουργικός τρόπος εκμάθησης των γραμμάτων για παιδιά Νηπιαγωγείου και Α’ Δημοτικού. Μπορεί να γίνει από γονείς, εκπαιδευτικούς, θεραπευτές.

1ος τρόπος

Γέμισμα του γράμματος με χρωματιστούς κύκλους

Το παιδί γεμίζει το περίγραμμα του γράμματος με κύκλους από μαρκαδόρους, ξυλομπογιές, κραγιόν, κηρομπογιές.

Εξασκείται στην ορθή φορά και προσανατολισμό της γραφής, στη λεπτή κινητικότητα, στο γέμισμα μέσα σε πλαίσιο (εσωτερικό γράμματος) και στη σωστή λαβή του μολυβιού.

2ος τρόπος

Γέμισμα γράμματος με αυτοκόλλητα

           

Το παιδί γεμίζει το εσωτερικό του γράμματος με αυτοκόλλητα.

Εξασκείται στην ορθή φορά και προσανατολισμό της γραφής, καθώς και στη λεπτή κινητικότητα μέσα από την κίνηση «ξεκολλά και κολλαώ το αυτοκόλλητο».

Σιγά, σιγά μπορείτε το παιδί προσχολικής ηλικίας να το βοηθήσετε να σχεδιάζει:

·         Οριζόντιες και κάθετες γραμμές πχ. ο δρόμος που ξεκινά από το σπιτάκι

·         Ημικύκλιο, κύκλο, τετράγωνο πχ. ο ήλιος, το σύννεφο, ένα κουτί δώρου

·         Κύματα πχ. θάλασσα ταραγμένη

·         Ελατήρια (UUUUUUU) πχ. στρογγυλεμένα βάζα 

·         Κορυφές ( VVVVVVVV, ΛΛΛΛΛΛΛΛΛ) πχ. βουνά, καπέλα για πάρτι

·         Σπίτι με σχηματισμό αρχικά ενός τετραγώνου και έπειτα μιας κορυφής.

·         Τρίγωνο

(Βασισμένο σε κείμενο της Βιργινίας Πολυμεροπούλου, Εργοθεραπεύτρια.)

Πριν προχωρήσετε στην εκπ/ση γραφής,

·         σιγουρευτείτε ότι οι λεπτές κινήσεις του παιδιού είναι οργανωμένες και ότι είναι ικανό σε κάποιες δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης που απαιτούν λεπτή οπτικοκινητική επιδεξιότητα (πχ κουμπώματα)

·         ενθαρρύνετε την κατάλληλη σύλληψη, την κατάλληλη στάση σώματος και κατάλληλη τοποθέτηση του χαρτιού για το γράψιμο. Είναι πολύ σημαντικό να διδαχθούν αυτά από την πρώτη ηλικία εκπ/σης γραφής γιατί είναι πολύ δύσκολο για τα παιδιά να «ξεμάθουν» αργότερα κακές ή λανθασμένες συνήθειες γραφής που ανέπτυξαν.

·         Πρέπει να χρησιμοποιούνται πολυαισθητηριακές τεχνικές για την εκμάθηση στα παιδιά γραμμάτων, φορμών και αριθμών και για την διδασκαλία τόσο της γραφής όσο και της ροής της. Για παράδειγμα μιλήστε κατά την σειρά κίνησης, όπως πχ για το «ρ» λέμε «κάνω τον κύκλο στο χαρτί και κατεβάζω την γραμμούλα προς το άλλο μου χεράκι (για δεξιόχειρες)». Ουσιαστικά τα παιδιά πρέπει να εξασκηθούν πολύ στην ροή των γραμμάτων και κατόπιν των λέξεων ώστε να τα αυτοματοποιήσουν πριν να μπουν στην γραφή σκέψεων ή επικοινωνιακού στόχου.

·         Χρειάζονται και διορθωτικές στρατηγικές για τα παιδιά με δυσκολίες της γραπτής έκφρασης. Οι στρατηγικές αυτές περιλαμβάνουν ασκήσεις γραφοκινητικής ετοιμότητας, καθοδήγηση και εξάσκηση με χρήση κατάλληλων βοηθημάτων σύλληψης (grippers), φορμάρισμα των δεξιοτήτων συμβολοποίησης, εξάσκηση για την αύξηση της ροής και άνεσης γραφής και καθοδήγηση αύξησης γραφικής οργάνωσης. Υπάρχουν πολλά εξειδικευμένα συστήματα εκπ/σης γραφής που μπορεί να προτείνει ο Εργοθεραπευτής (πχ «Handwriting Without Tears.», “Write From The Start” κλπ)

·         Εξασκήστε το «γράψιμο στον αέρα» γραμμάτων και αριθμών (μεγάλες κινήσεις των χεριών) για να ενισχύσετε την βιωμένη μάθηση και την μνήμη αυτών των σχημάτων. Δοκιμάστε το ίδιο με μικρότερες κινήσεις των χεριών ή των δακτύλων

Εάν το παιδί κουράζεται κατά τις γραφοκινητικές ασκήσεις δοκιμάστε κάποια από τα παρακάτω:

·         κάντε γρήγορη χειραψία αλλά όχι με δύναμη ζητείστε του να τρίψει τα χέρια του και να δώσει προσοχή στην αίσθηση της ζεστασιάς στις παλάμες του

·         ζητείστε του να τρίψει τα χέρια του σε χαλάκι ή –εάν φοράει ρούχα με τραχιές επιφάνειες- να τρίψει τα χέρια στα ρούχα στο ύψος των γονάτων στην καθιστή θέση

·         ζητείστε του να παίξει με το επάνω μέρος του στυλό με τον αντίχειρα του χεριού με το οποίο γράφει. Κατόπιν να κάνει το ίδιο με τον δείκτη

·         ζητείστε του να κάνει «καθιστά push-ups» με το να βάλει τα χέρια στα πλάγια του καθίσματος και εκτείνοντας τους αγκώνες να ανασηκώνει ελάχιστα τον κορμό του από το κάθισμα

·         Δοκιμάστε διαφορετικά μολύβια και μαρκαδόρους για να βρείτε ποιος είναι το πιο βολικό για το παιδί γραφικό εργαλείο το οποίο και θα πρέπει αρχικά να χρησιμοποιεί

·         Επιτρέψτε στο παιδί να χρησιμοποιήσει χαρτιά ή γραφικά εργαλεία διαφορετικών χρωμάτων

·         Επιμείνετε στο να βάζετε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του παιδιού με δυσγραφία επιπρόσθετες οδηγίες γραφής, ανάλογες με το δυναμικό του. Πολλοί μαθητές θα ήθελαν να γράφουν καλύτερα και είναι θετικοί να προσπαθήσουν σε αυτές τις ασκήσεις

·         Μην ξεχνάτε ότι οι συνήθειες της γραφής εγκαθιδρύονται σε πολύ μικρή ηλικία. Πριν λοιπόν θυμώσετε και παρατηρήσετε έντονα στον μαθητή για τον τρόπο που κρατάει το μολύβι ή γράφει, σκεφτείτε την πιθανότητα ενίσχυσης του με γραφοκινητικές ασκήσεις. Σκεφτείτε επίσης ότι ο μαθητής έχει μάθει λάθος την σύλληψη ή την γραφή και κάποιες στιγμές θα πρέπει να επιτρέψουμε το προσωπικό του στυλ και να μην μπαίνουμε σε αυξημένες γραφοκινητικές απαιτήσεις. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι μάθηση δεν είναι μόνο το γράψιμο.

·         Δώστε στον μικρό μαθητή να χρησιμοποιεί χαρτί με ανάγλυφες γραμμές ως αισθητηριακό επιβοηθητή για να παραμένει μέσα στις γραμμές.

·         Επιτρέψτε την χρήση σελίδας με κουτάκια (εμπορίου ή ειδικά διαμορφωμένων από τον Εργοθεραπευτή). Επιπρόσθετα μπορείτε να γυρίσετε τη σελίδα στο πλάι ώστε να δημιουργηθούν κολώνες για να γράψει στήλες (πχ για τα μαθηματικά)

·         Δώστε λίγο παραπάνω χρόνο στον δυσγραφικό μαθητή για το γράψιμο, την τήρηση σημειώσεων και τα διαγωνίσματα (πχ δώστε την δυνατότητα στον μαθητή να ξεκινήσει την εργασία λίγο νωρίτερα)

·         Ξεκινήστε τις ασκήσεις που περιλαμβάνουν γράψιμο δημιουργικά με ζωγραφική πρώτα

·         Μειώστε όσο το δυνατόν περισσότερο τις δραστηριότητες αντιγραφής. Για παράδειγμα στα μαθηματικά δώστε τα προβλήματα φωτοτυπημένα αντί να ζητήσετε από τον μαθητή να τα αντιγράψει πχ από τον πίνακα

·         Εάν η αντιγραφή κουράζει τον μαθητή, επιτρέψτε του να κάνει κάποιες μικρές σημειώσεις σε ήδη τυπωμένη σελίδα, παρά να κάνει ολόκληρη την αντιγραφή

·         Σε κάποιες δοκιμασίες, ενημερώστε την Τάξη ότι έχετε αφαιρέσει από την βαθμολόγηση το κριτήριο της ευαναγνωστότητας και ορθογραφίας και θα βαθμολογήσετε μόνον το περιεχόμενο της σκέψης. 

·         Ενθαρρύνετε τον μαθητή να μιλάει χαμηλόφωνα (ή και φωναχτά στις κατ’οίκον εργασίες) την ώρα που γράφει. Αυτό θα του δώσει την -απαραίτητη για τον δυσγραφικό μαθητή- ακουστική επανατροφοδότηση.

·         Στις ασκήσεις υπογραμμίστε το ζητούμενο της εργασίας ώστε να είναι ευκολότερο να συγκρατηθεί το ζητούμενο.

·         Οι σχετιζόμενες με την γραφή μελέτες δείχνουν ότι οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες ωφελούνται περισσότερο από την εκπ/ση που δίνει έμφαση στην γραφή ως διαδικασία (Graham & Harris, 1989; Morrocco & Newman, 1986) και όχι ως μία «στεγνή απαίτηση». Αυτό το μοντέλο δίνει έμφαση στον επικοινωνιακό και κοινωνικό σκοπό της γραφής με την δημιουργία ενός κοινωνικού πλαισίου στο οποίο οι μαθητές γράφουν για πραγματικά ακροατήρια και πραγματικούς μη πιεστικούς στόχους (η γραφή ως επικοινωνία). Σε δεύτερο επίπεδο έρχεται η φάση της σύνθεσης ως διαδικασία επίλυσης προβλημάτων (σχεδιασμός – προσχέδιο – επανα-οπτικότητα – τελική γραφή).

·         Δώστε ρόλο στον μαθητή που να έχει σχέση με την γραφή. Για παράδειγμα περιλάβετε χρόνο στο πρόγραμμα του που θα γίνει ο «βοηθός βιβλιοθήκης» ή ο «βοηθός γραφείου» όπου θα χρησιμοποιήσει γραπτό λόγο ή θα κάνει εναλλακτικές δραστηριότητες σχετιζόμενες με το αντικείμενο διδασκαλίας

·         Ενισχύστε τα θετικά δεδομένα της προσπάθειας του μαθητή (μην επικεντρώνεστε συνεχώς στις δυσκολίες γραφής του)

·         Να είστε υπομονετικοί και θετικοί με τον δυσγραφικό μαθητή. Ενθαρρύνετε την προσπάθεια του και επιβραβεύετε την. Ενθαρρύνετέ τον να μάθει να είναι και ο ίδιος υπομονετικός με τον εαυτό του και να αντέχει την ματαίωσή του από το κακό αισθητικό αποτέλεσμα των γραφομένων του. Το να γράψει κανείς σωστά θέλει χρόνο και εξάσκηση.

·         Προωθείστε από μικρή ακόμα ηλικία το γράψιμο σε Η/Υ χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα μειώσετε το γράψιμο. Η καθαρότητα όμως των γραφομένων στον Η/Υ με την ταυτόχρονη μείωση των αρνητικών συναισθημάτων που εμφανίζει το δυσγραφικό παιδί κατά το γράψιμο, το βοηθάει να λειτουργεί καλύτερα με το περιβάλλον του

        Για παιδιά που αντιμετωπίζουν Δυσγραφία και δυσκολίες στη γραφή μπορείτε να εκτελέσετε τα παραπάνω αλλά να δουλέψετε όπως και με την άσκηση στην άμμο:

·         Να σχεδιάσει γραμμές: ίσιες, ζικ-ζακ, κάθετες, οριζόντιες, διαγώνιες, σπιράλ κτλ.

·         Να σχεδιάσει σχήματα: τετράγωνο, κύκλο, τρίγωνο κτλ.

·         Να συνεχίσει τα σχήματα που εσείς ξεκινήσατε να σχηματίζετε στον πίνακα

·         Να σχεδιάσει μόνο του γράμματα

·         Να συνεχίσει τα γράμματα που εσείς αρχίσατε πχ. κάνετε ένα /ο/ και ζητάτε να σας το κάνει /α/ κα.

·         Να δουλέψετε την σωστή φορά των γραμμάτων με το δάχτυλο του πχ. το /ε/ κοιτάει προς τα δεξιά

·         Να γράψει λέξεις και προτάσεις.

·         Να ζωγραφίσει ότι θέλει.

Προγνωστικοί Παράγοντες Αντιμετώπισης

•  Ηλικία διάγνωσης και έναρξης παρέμβασης
•  Δευτερογενή συμπτώματα (ΔΕΠ-Υ, παράλληλες δυσκολίες μνήμης, μάθησης, ικανότητας αυτοματοποίησης κλπ)
•  Συνεργασία με γονείς, εκπαιδευτικούς
•  Συναισθηματική σταθερότητα του παιδιού

Όσο νωρίτερα ξεκινά η θεραπευτική παρέμβαση, τόσο θεαματικότερα είναι τα αποτελέσματα.

Όμως με τις κατάλληλες συνθήκες και το αίτημα του ασθενούς, η δυσγραφία μπορεί να βελτιωθεί –ή και να αποκατασταθεί- ακόμα και σε μεγαλύτερη ηλικία.

Αν το παιδί δε μπορεί να μάθει με τον τρόπο που διδάσκουμε τότε πρέπει να το διδάξουμε με τον τρόπο που μπορεί να μάθει.

(Maria Montessori)

Βιβλιογραφικές αναφορές:

1. Μάνου, Ν., 2008. Διαταραχές Μάθησης. Πανεπιστημιακές σημειώσεις. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.

2. Μαριδάκη – Κασσωτάκη, Α., 2005. Δυσκολίες Μάθησης: ψυχοπαιδαγωγική

προσέγγιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

3. Πολυμεροπούλου, Β., 2008. Η γραφή και η σημασία της. [Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο]. Διαθέσιμο από:

http://blogs.sch.gr/emiliaraki/files/2009/01/i_grafi_kai_i_simasia_tis.pdf

[Προσβάσιμο στις 28/05/2011].

4. Σπαντιδάκης, Ι., 2004. Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου παιδιών σχολικής ηλικίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Περισσότερα θέματα για μαθησιακές δυσκολίες εδώ.