Άξονας Βερολίνου - Ρώμης είναι η επίσημη ονομασία της αρχικά μυστικής συμμαχίας που συνάφθηκε, με διμερές μυστικό σύμφωνο, μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας στις 25 Σεπτεμβρίου του 1936. Η πρώτη δημόσια αναφορά περί της ύπαρξής της έγινε μόλις λίγες ημέρες μετά, την 1 Νοεμβρίου από τον Μουσολίνι σε διακήρυξή του στο Μιλάνο όπου αναφέρθηκε σε "κάθετο άξονα της Ευρώπης" που διερχόταν από το Βερολίνο και την Ρώμη. Η συμμαχία αυτή αποτέλεσε τον έναν από τους δύο μεγάλους συνασπισμούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (τον άλλο αποτελούσαν οι Σύμμαχοι). Αν και οι δυνάμεις που τον αποτελούσαν είχαν αναλάβει συντονισμένη πολεμική δράση από το 1939, με το Χαλύβδινο Σύμφωνο, στις 27 Σεπτεμβρίου 1940 συνομολογήθηκε η «Τριμερής Συνθήκη του Βερολίνου» με την είσοδο και της ιμπεριαλιστικής Ιαπωνίας.
Αιτία δημιουργίας
Οι ρίζες της δημιουργίας της συμμαχίας αυτής εντοπίζονται στην οργή του Μουσολίνι από την αγγλική και γαλλική αντίδραση στην εισβολή που επιχείρησε στην Αιθιοπία. Το ξέσπασμα αυτής της οργής δεν άφηνε πλέον περιθώρια διατήρησης της συμμαχίας του με τις άλλες δύο χώρες, αλλά και αντίστροφα είχε μειωθεί η εμπιστοσύνη εκείνων απέναντί του ως συμμάχου. Ουσιώδες θετικό γεγονός της δημιουργίας του Άξονα αναμφίβολα υπήρξε ο Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, που ξέσπασε στις 18 Ιουλίου του 1936, δύο μήνες πριν τη συνομολόγηση της συμμαχίας αυτής. Στη σύναψη της συμμαχίας συνέβαλαν και πολιτικοί καθώς και κοινωνικοί παράγοντες (δεδομένου ότι ο πόλεμος αυτός συνεχίστηκε μέχρι και το 1939).
Τέλος, η γερμανοϊταλική αυτή φιλία θεωρείται ότι επισφραγίσθηκε με τη στάση συναίνεσης που κράτησε ο Μουσολίνι στην εισβολή του Χίτλερ στην Αυστρία, (Άνσλους), την κατεξοχήν πρώην σύμμαχο της Ιταλίας που μόνο αυτός θα μπορούσε να την αποτρέψει. Με τη στάση του αυτή ο Μουσολίνι κατέστησε τον Χίτλερ θριαμβευτή των οραμάτων του στο εσωτερικό του Γ΄ Ράιχ. Η δε ακόμη παρουσία του στη Συμφωνία του Μονάχου, με τα επακόλουθα αυτής, κραταίωσε ακόμα περισσότερο αυτόν τούτο τον "Άξονα" όπου και ακολούθησε, εύλογα πλέον και χωρίς απορίες, το λεγόμενο Χαλύβδινο Σύμφωνο.
Τέλος, η γερμανοϊταλική αυτή φιλία θεωρείται ότι επισφραγίσθηκε με τη στάση συναίνεσης που κράτησε ο Μουσολίνι στην εισβολή του Χίτλερ στην Αυστρία, (Άνσλους), την κατεξοχήν πρώην σύμμαχο της Ιταλίας που μόνο αυτός θα μπορούσε να την αποτρέψει. Με τη στάση του αυτή ο Μουσολίνι κατέστησε τον Χίτλερ θριαμβευτή των οραμάτων του στο εσωτερικό του Γ΄ Ράιχ. Η δε ακόμη παρουσία του στη Συμφωνία του Μονάχου, με τα επακόλουθα αυτής, κραταίωσε ακόμα περισσότερο αυτόν τούτο τον "Άξονα" όπου και ακολούθησε, εύλογα πλέον και χωρίς απορίες, το λεγόμενο Χαλύβδινο Σύμφωνο.
Σχέσεις Βερολίνου - Ρώμης
Στην ουσία οι σχέσεις μεταξύ Βερολίνου - Ρώμης ήταν αυτές μεταξύ Χίτλερ και Μουσολίνι. Ο Χίτλερ φαινόταν πάντα να θαυμάζει τον Μουσολίνι, περισσότερο για τον πολιτικό του προσανατολισμό, (φασισμό) και να τον θεωρεί ακόμα και ισότιμο με αυτόν ηγέτη τρέφοντας αισθήματα αφοσίωσης. Ειδικότερα το 1937 το Γ΄ Ράιχ επεφύλαξε στον Ντούτσε μια ιδιαίτερα μεγαλοπρεπή υποδοχή που ασφαλώς και κολάκευσε σε μεγάλο βαθμό τη ματαιοδοξία του. Κατά την επίσκεψη αυτή ο Χίτλερ κατάφερε να δημιουργήσει μαζί του μια ιδιαίτερη προσωπική σχέση που με το χρόνο γινόταν ακόμα βαθύτερη. Γενικά όμως ο Μουσολίνι είχε περιοριστεί στο ρόλο του ακροατή, ίσως επειδή διαπίστωνε ότι στερούσε κατά πολύ και οικονομικά και σε εξοπλισμούς. Μάλιστα μετά από κάποιες συναντήσεις του με τον Χίτλερ είχε αποφανθεί ότι " οι Γερμανοί είναι ανυπόφοροι".
Καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου, κάθε φορά που οι σχέσεις των δύο ηγετών για διάφορους λόγους δοκιμάζονταν, ο Χίτλερ πρώτος κατάφερνε την αποκατάστασή τους με προσωπικές συναντήσεις, ξανακερδίζοντας έτσι ασφαλώς την υπεροχή του. Αντίθετα όμως, το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο δεν έδειχνε ιδιαίτερη εκτίμηση στις ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν επί κατοχής της Ελλάδας, όπου οι Ιταλοί στρατιώτες ασκούσαν περισσότερο αστυνομικά χρέη. Τούτο το γνώριζε βέβαια ο Χίτλερ, ο οποίος όμως ήθελε να διατηρεί τον Μουσολίνι ως μεγάλο σύμμαχο προσφέροντάς του συνεχείς υποσχέσεις για οικονομική και στρατιωτική βοήθεια, ιδιαίτερα χαρακτηριστικό σημείο για το πόσο υστερούσε τότε η Ιταλία έναντι του Γ΄ Ράιχ.
Δυνάμεις του Άξονα
Με τον όρο Δυνάμεις του Άξονα χαρακτηρίζονταν, εκτός των παραπάνω δυνάμεων (χωρών), και άλλες χώρες, που κατά τον Πόλεμο εκείνο έλαβαν μέρος στο πλευρό τους. Πέρα όμως από το στρατιωτικό χαρακτήρα της, η Συμμαχία αυτή διέθετε και ένα κοινό ακραίο εθνικιστικό ιδεολογικό υπόβαθρο, αφού τα παραπάνω κράτη κυβερνούνταν από ολοκληρωτικά και απροκάλυπτα εθνικιστικά καθεστώτα, τα οποία θεωρούσαν την παγκόσμια κυριαρχία επί «κατωτέρων λαών» ως ιστορικό τους πεπρωμένο.
Κατά τη διάρκεια του Πολέμου εντάχθηκαν στον Άξονα διάφορα κράτη, είτε στη βάση της ιδεολογικής συγγένειας και βεβαίως του συμφέροντος είτε διότι κατακτήθηκαν από τις δυνάμεις του.
- Οικειοθελώς προσχώρησαν οι Ουγγαρία, Σλοβακία, Κροατία, Ρουμανία, Βουλγαρία.
- Μέσω κατάκτησης και εγκατάστασης δοσίλογων κυβερνήσεων εντάχθηκαν και αρκετά άλλα κράτη, με σπουδαιότερα την Νορβηγία (Βίντκουν Κουίσλιγκ), τη Δανία(καταλήφθηκε υπό την απειλή βομβαρδισμού της Κοπεγχάγης, χωρίς μάχες) και την Γαλλία (Κυβέρνηση του Βισύ). Επίσης, σε πολλές κατεχόμενες περιοχές δημιουργήθηκαν κράτη-μαριονέτες, όπως αυτά στα εδάφη της τότε Γιουγκοσλαβίας.
- Η Ισπανία δεν συμμετείχε, υποστήριξε όμως την δημιουργία εθελοντικών σωμάτων που πολέμησαν στο πλευρό των Γερμανών, με κύριο σώμα την Μεραρχία Αθούλ (Azul). Η Φινλανδία επίσης δεν συμμετείχε, αλλά βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Σοβιετική Ένωση και συνεργάστηκε με τη Γερμανική Βόρεια Στρατιά στο Ανατολικό Μέτωπο.
Στο απόγειο της δύναμής του ο Άξονας έλεγχε το μεγαλύτερο κομμάτι της Ευρώπης, ολόκληρη τη Δυτική Αφρική καθώς και εκτεταμένα εδάφη στην Ανατολική Ασία (κυρίως στην Κίνα και τη χερσόνησο της Ινδοκίνας). Παρ' όλα αυτά, ο πόλεμος έληξε με την ολοκληρωτική ήττα του και την απώλεια όλων των κατακτημένων εδαφών.
Περισσότερα ιστορικά αφιερώματα εδώ.