Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Γ' Γυμνασίου - Σχεδιαγράμματα των μαθημάτων

Επιμέλεια Νίκος Θεοτοκάτος, kpagog

ΜΑΘΗΜΑ 1^ο (σελ. 7-8)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ (σελ. 7)

• Στη σύγχρονη πραγματικότητα, ένα γεγονός (π.χ. καταστροφή δάσους Αμαζονίου) έχει συνέπειες σε πολλούς τομείς (οικονομία, υγεία κλπ.)
• Για την αντιμετώπισή του θα πρέπει:

α) Οι επιστήμες να συνεργάζονται (διεπιστημονικότητα)

β) Οι πολίτες να έχουν γνώσεις πολλών επιστημών (διαθεματική προσέγγιση)

• Παράδειγμα:

ΓΕΓΟΝΟΣ: Εκτεταμένη χρήση ενός φυτοφαρμάκου

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ:

-Χημεία (πόσο επικίνδυνες είναι οι χημικές ουσίες του φαρμάκου)

-Φυσική (πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος από τη διάδοση του φαρμάκου)

-Βιολογία (επίδραση φαρμάκου στον ανθρώπινο οργανισμό)

-Πολιτική (ποιοι είναι φορείς της Πολιτείας που επέτρεψαν τη χρήση του φαρμάκου)

-Νομική (με ποια νομικά μέσα μπορώ να προασπίσω τα δικαιώματά μου)

-Ιστορία (γνώση τοπικών αναγκών, πώς αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα στο παρελθόν)

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ (σελ. 8)

• Η Κοινωνική και Πολιτική αγωγή σχετίζεται με τις εξής επιστήμες:

-Κοινωνιολογία (μελετά την οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων)

-Πολιτική επιστήμη (μελετά την οργάνωση της Πολιτείας)

-Νομική επιστήμη (μελετά τους νόμους σε επίπεδο τοπικό, ευρωπαϊκό και διεθνές)

ΜΑΘΗΜΑ 2^ο (σελ. 12-13)

ΑΤΟΜΟ: ΦΥΣΕΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ OΝ (σελ. 12)

• Κοινωνικότητα:

-Τι είναι:  η ανάγκη του ανθρώπου να συμβιώνει με το συνάνθρωπό του

-Τι αποτέλεσμα έχει: δημιουργία πολιτισμού

• Τι χαρακτηριστικά διαθέτει ο κάθε άνθρωπος:

-Κοινά με όλους τους ανθρώπους (π.χ. επικοινωνία, ένταξη σε ομάδες)

-Κοινά με ορισμένους ανθρώπους (π.χ. γλώσσα, θρησκεία)

-Μοναδικά χαρακτηριστικά (ο χαρακτήρας του κάθε ανθρώπου)

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (σελ. 12)

• Κοινωνία

Σύνολο ανθρώπων μεγάλο και οργανωμένο που:

-διαρκεί στο χρόνο

-διακρίνεται με βάση τον πολιτισμό του (υλικό, π.χ. τεχνολογία, και πνευματικό, π.χ. γλώσσα, θρησκεία, νόμοι)

• Κοινωνία ≠ Άθροισμα ατόμων

(Κοινωνία: οργανωμένο σύνολο ατόμων που δημιουργεί πολιτισμό

Άθροισμα ατόμων: απλή συγκέντρωση ατόμων, χωρίς οργάνωση

• Μία Κοινωνία είναι:

-Αυτόνομη, γιατί έχει δικό της πολιτισμό

-Μεταβαλλόμενη, γιατί επηρεάζεται από άλλες κοινωνίες και αλλάζει

• Η κοινωνία οργανώνεται και λειτουργεί με:

-Κοινωνικές ομάδες (π.χ. φοιτητές, σύλλογοι)

-Κοινωνικές τάξεις (π.χ. εργατική, αστική)

-Κοινωνικούς κανόνες (π.χ. νόμοι)

-Κοινωνικούς θεσμούς (π.χ. οικογένεια, σχολείο)

-Τήρηση των Κοινωνικών κανόνων (π.χ. αστυνομία, δικαστήρια)

-Αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων (π.χ. φτώχεια)

ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ (σελ. 13)

• Κάθε άτομο έχει  χαρακτηριστικά:

-ατομικά, που προέρχονται από τη γέννησή του (π.χ. σώμα, πρόσωπο)

-κοινωνικά, που προέρχονται από την κοινωνία που ζει (π.χ. γλώσσα, θρησκεία κλπ.)

• Κάθε άτομο έχει  προσωπικότητα μοναδική, γιατί:

-διαθέτει διαφορετικά βιολογικά χαρακτηριστικά, σε σχέση με τα άλλα άτομα

-δέχεται διαφορετικά από τα άλλα άτομα τις επιδράσεις της κοινωνίας

• Αλληλεπίδραση σχέσεων ατόμου-κοινωνίας

-Το ΑΤΟΜΟ μεταβιβάζει στην κοινωνία τα ατομικά χαρακτηριστικά του και την διαμορφώνει

-Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ μεταβιβάζει στο άτομο τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και το διαμορφώνει

ΜΑΘΗΜΑ 3^ο (σελ. 15-18)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ (σελ. 15)  (π.χ. μαθητές)

-Οργανωμένο σύνολο ατόμων (υπάρχουν μορφές οργάνωσης, π.χ. τάξη)

-που επικοινωνούν μεταξύ τους (υπάρχουν κοινές δραστηριότητες, π.χ. μάθημα, διάλειμμα)

-έχουν κοινούς σκοπούς(επιδιώκεται κάτι κοινό, π.χ. μάθηση)

-και αποκτούν αίσθηση της ομάδας (πραγματοποιείται με απόκτηση «ταυτότητας», π.χ. μαθητής)

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ (σελ. 16)

• Πρωτογενείς: δημιουργούνται εκ φύσεως, στα πρώτα βήματα της ζωής του ατόμου (π.χ. οικογένεια, παρέα)

Δευτερογενείς: δημιουργούνται με επιλογή του ατόμου στην πορεία της ζωής του (π.χ. επαγγελματικοί σύλλογοι)

• Ανοιχτές: Συμμετοχή με συμπλήρωση κάποιας προϋπόθεσης (π.χ. επαγγελματικοί σύλλογοι. Προϋπόθεση: κατοχή τίτλου επαγγέλματος)

Κλειστές: Συμμετοχή με συμφωνία της ομάδας (π.χ. Φιλική Εταιρεία, συμμορίες)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ (σελ. 16)

• Πολυπολιτισμός: συμβίωση πολλών και διαφορετικών κοινωνικών ομάδων (παράδειγμα: ξένοι μετανάστες)

Παγκοσμιότητα: ομοιόμορφος χαρακτήρας τρόπου ζωής (παράδειγμα: ξένη μουσική και τρόπος διασκέδασης κοινός σε πολλές χώρες) και επέκταση ανθρώπινης δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο (π.χ. πολυεθνικές εταιρείες)

• Προκατάληψη: η αρνητική αντίληψη για άτομα διαφορετικών κοινωνικών ομάδων

Ρατσισμός: η αρνητική στάση απέναντι σε άλλες κοινωνικές ομάδες (ως προς το φύλο, την ηλικία, τη φυλή, τη χώρα, την κοινωνική τάξη, τη θρησκεία, την υγεία κλπ.)

ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ-ΛΟΓΟΙ (σελ. 18)

α) κοινωνικότητα

β) κοινά ενδιαφέροντα

γ) ανάγκη μίμησης και απόκτησης ταυτότητας

δ) ανάγκη ανάδειξης

ΔΙΑΛΥΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ (σελ. 18)

Με παύση κοινού σκοπού λόγω:

α) διαφωνίας (π.χ. Φιλική Εταιρεία)

β) αλλαγής συμφερόντων (π.χ. αγροτικές ομάδες)

γ) κοινωνικών συνθηκών (π.χ. αντιδικτατορικές ομάδες)

ΜΑΘΗΜΑ 4^ο (σελ. 21-24)

3.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ (σελ. 21)

·         Η θέση που καταλαμβάνει το άτομο στις κοινωνικές ομάδες όπου συμμετέχει.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ	ΘΕΣΕΙΣ
Οικογένεια Σχολείο Επιχείρηση Πολιτικό κόμμα	γονιός, παιδί δάσκαλος, μαθητής εργοδότης, εργαζόμενος στέλεχος, μέλος

·         Εξουσία που έχει το άτομο: ανάλογη της κοινωνικής του θέσης

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ	ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ-ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ	ΕΞΟΥΣΙΑ
μεγάλη μικρή	πολλά λίγα	μεγάλη μικρή

3.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ (σελ. 21)

·         Τρόπος κατάληψης κοινωνικής θέσης: ανάλογα με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του ατόμου

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ	ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
εκ γενετής ηλικία φύλο εθνότητα	δοτές μαθητής στρατιώτης Έλληνας
επίκτητα μόρφωση εισόδημα	κεκτημένες φοιτητής, καθηγητής επιχειρηματίας

Η σημασία των εκ γενετής ή επίκτητων χαρακτηριστικών διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία.

(παλαιότερες κοινωνίες ð δινόταν βάρος στα εκ γενετής χαρακτηριστικά, π.χ. η γυναίκα αποκλειόταν από θέσεις εξουσίας

 σύγχρονες κοινωνίες ð δίνεται βάρος στα επίκτητα χαρακτηριστικά π.χ. η μόρφωση και οι δεξιότητες οδηγούν σε κεκτημένες κοινωνικές θέσεις, εφόσον υπάρχει ισότητα)

3.2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ (σ.22)

• ΕΙΝΑΙ η συμπεριφορά που οφείλει να έχει το άτομο που κατέχει μια κοινωνική θέση απέναντι στα άλλα άτομα
• ΑΠΟΡΡΕΕΙ από δικαιώματα / υποχρεώσεις που πηγάζουν από την κοινωνική του θέση
• ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ από κοινωνικούς κανόνες

(π.χ. σχολικοί κανόνες ð προσδιορίζουν το ρόλο του μαθητή

   νόμοι ð προσδιορίζουν το ρόλο του πολίτη)

• ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΕΤΑΙ με βάση την προσωπικότητα του καθενός.

Η ελευθερία στην προσαρμογή του κοινωνικού ρόλου στην προσωπικότητά μας, εξαρτάται από την κάθε κοινωνία.

(παλαιότερες κοινωνίες ð λιγότερη ελευθερία επιλογής συμπεριφοράς

 σύγχρονες κοινωνίες ð περισσότερη ελευθερία επιλογής συμπεριφοράς)

ΣΥΓΡΟΥΣΗ ΡΟΛΩΝ (π.χ. γονέας - εργαζόμενος)
Συμμετοχή σε πολλές κοινωνικές ομάδες -> Πολλοί κοινωνικοί ρόλοι -> Πολλές υποχρεώσεις -> Σύγκρουση ρόλων

3.3 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ (σ.23-24)

• ΕΙΝΑΙ πρότυπα συμπεριφοράς (π.χ. ισομερής κατανομή οικογενειακών βαρών)
• ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ από κοινωνικές αξίες (π.χ. αξία ισότητας)
• ΕΙΔΗ:  τυπικοί – άτυποι (γραπτοί – άγραφοι)

αυστηροί – ελαστικοί (προβλέπουν ή όχι ποινές)

γενικοί – ειδικοί (αφορούν όλο ή μέρος του κοινωνικού συνόλου)

.4 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ (σελ. 25)

·         Ο τρόπος που η κοινωνία  κατατάσσει τα άτομα σε κοινωνικές θέσεις,  με βάση τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά.

·         Κλειστό σύστημα διαστρωμάτωσης: η  κοινωνική θέση του ατόμου παραμένει  σταθερή (π.χ. δούλοι αρχαίας εποχής)

Ανοιχτό σύστημα διαστρωμάτωσης: η  κοινωνική θέση του ατόμου

αλλάζει (π.χ. οικονομική ανέλιξη του ατόμου στις σύγχρονες κοινωνίες)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ

·         Η ανισότητα που δημιουργείται ανάμεσα σε άτομα μιας κοινωνίας που διαθέτουν  διαφορετικά κοινωνικά χαρακτηριστικά.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ	ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ	ΚΑΤΑΤΑΞΗ (ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ)	ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ
Κτηνοτροφική	φύλο	εργάτης / οικογενειάρχης	ανδρικά / γυναικεία επαγγέλματα,ή ασχολίες
Παραδοσιακή	αριστοκρατική προέλευση	διάδοχος θρόνου / απλός πολίτης	μεγάλη / μικρή εξουσία
Σύγχρονη	εισόδημα	εργατική / αστική τάξη	μεγάλη / μικρή εξουσία

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (σελ. 26)

·         Η αλλαγή κοινωνικής διαστρωμάτωσης με μετακίνηση του ατόμου σε άλλη κοινωνική τάξη. Παρατηρείται εφόσον υπάρχει για όλους  ισότητα ευκαιριών (π.χ. δωρεάν παιδεία)

·         ΑΝΟΔΙΚΗ: μετακίνηση σε ανώτερη κοινωνική τάξη (π.χ. από φοιτητής ð εργαζόμενος)

ΚΑΘΟΔΙΚΗ: μετακίνηση σε κατώτερη κοινωνική τάξη (π.χ. απώλεια εργασίας)

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: μετακίνηση στην ίδια κοινωνική τάξη (π.χ. αλλαγή εργασίας)

ΔΙΑΓΕΝΕΑΚΗ: σύγκριση κοινωνικής κινητικότητας διαφορετικών γενεών

3.5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ (σελ. 27-28)

·         Η μεταβολή που παρατηρείται στην  οργάνωση της κοινωνίας

·         ΑΙΤΙΕΣ

φυσικές (π.χ. αλλαγή κλίματος. Συνέπειες: υποσιτισμόςðμετακινήσεις πληθυσμών)

τεχνολογικές (π.χ. κινητά, Internet. Συνέπειες: ταχύτερη επικοινωνία)

κοινωνικές (π.χ. επαναστάσεις)

• ΤΡΟΠΟΙ

-αργά (π.χ. νοοτροπίες) / γρήγορα (π.χ. τεχνολογία)

-ειρηνικά (π.χ. εκλογές) / επαναστατικά (π.χ. εξεγέρσεις)

• ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

-ατομικές (βελτίωση ζωής / ατομικά προβλήματα, π.χ. αλλοτρίωση)

-κοινωνικές (εκσυγχρονισμός κοινωνίας / κοινωνικά προβλήματα, π.χ. μόλυνση

 περιβάλλοντος)

ΜΑΘΗΜΑ 6^ο (σελ. 31-33)

4.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ (σελ. 31)

• ΕΙΝΑΙ: ανθρώπινες σχέσεις (π.χ. γονείς-παιδιά, δάσκαλοι-μαθητές, ιερέας-πιστοί) και δραστηριότητες (π.χ. οικογένεια, εκπαίδευση, εκκλησία)

-          οργανωμένες (αποτελούνται από διάφορα όργανα, διαμορφώνουν κοινωνικές θέσεις – κοινωνικούς ρόλους – κοινωνικούς κανόνες)

-          σταθερές (οι σχέσεις μεταξύ των οργάνων τους διατηρούνται)

• ΕΧΟΥΝ ΣΚΟΠΟ: την ικανοποίηση σημαντικών κοινωνικών αναγκών (βιολογική αναπαραγωγή, μόρφωση, λατρεία του Θεού)

ΑΝΑΓΚΗ	ΘΕΣΜΟΙ	ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ	ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
βιολογική αναπαραγωγή	οικογενειακοί	οικογένεια	παιδί – γονιός
παραγωγή αγαθών	οικονομικοί	επιχειρήσεις	εργάτης - εργαζόμενος
μόρφωση	εκπαιδευτικοί	σχολείο	μαθητής - καθηγητής
διακυβέρνηση	πολιτικοί	Βουλή	κυβερνήτης - πολίτης
λατρεία Θεού	θρησκευτικοί	εκκλησία	ιερέας – πιστοί

4.2 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ (σελ. 31-32)

Η κοινωνία είναι ένα σύνολο ατόμων οργανωμένο και με διάρκεια στο χρόνο. Με τους κοινωνικούς θεσμούς η κοινωνία:

• Οργανώνεται

Οι θεσμοί διαμορφώνουν κοινωνικούς κανόνες ð τα άτομα αναλαμβάνουν κοινωνικές θέσεις ð ασκούν κοινωνικούς ρόλους

(Παράδειγμα στους θρησκευτικούς θεσμούς: Οι θρησκευτικοί θεσμοί διαμορφώνουν την εκκλησιαστική παράδοση ð αναλαμβάνεται από κάποια άτομα η θέση του ιερέα ð ασκείται ο κοινωνικός ρόλος της βοήθειας στη λατρεία του Θεού και τη θρησκευτική διάπλαση του ατόμου)

• Αποκτά διάρκεια στο χρόνο

Τα  άτομα συμπεριφέρονται με βάση πρότυπα συμπεριφοράς, δηλ. κοινωνικούς κανόνες ð μαθαίνουν τις κοινωνικές αξίες που τους διαμόρφωσαν ð εξασφαλίζεται η συνέχεια της κοινωνικής ζωής

(Παράδειγμα στους θρησκευτικούς θεσμούς: Τα άτομα συνηθίζουν να εκδηλώνονται με βάση πρότυπα από την εκκλησιαστική παράδοση, π.χ. τελούν το μυστήριο του γάμου ð μαθαίνουν τις αξίες που τα διαμόρφωσαν, π.χ. την αγάπη των συζύγων ð εξασφαλίζεται η συνέχεια του θεσμού του γάμου ως σημαντικού θεσμού για την κοινωνία)

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΘΕΣΜΩΝ (σελ. 32)

Γίνεται με την εξέλιξη της κοινωνίας.

Παράδειγμα: η δημιουργία του θεσμού του ολοήμερου σχολείου. Βήματα εξέλιξης:

εργασία γυναικών ð ανάγκη φύλαξης μαθητών ð φύλαξη με ιδιωτική πρωτοβουλία γονέων (θεσμός ανεπίσημος, δηλ. άτυπος – δημιουργείται με πρωτοβουλία ατόμων – θεσμοποίηση)

ð ολοήμερο σχολείο (θεσμός επίσημος, δηλ. τυπικός – δημιουργείται με νόμο – θεσμοθέτηση)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΘΕΣΜΩΝ (σελ. 33)

• Λίγες / Πολλές

Λίγοι θεσμοί ð πολλές λειτουργίες ανά θεσμό

Πολλοί θεσμοί ð λίγες λειτουργίες ανά θεσμό

(π.χ. 19^ος αιώνας: λίγοι θεσμοί στην ελληνική κοινωνία

Ρόλος εκκλησίας: καλλιέργεια πίστης, μετάδοση γνώσεων κλπ.

        20^ος αιώνας: λίγοι θεσμοί στην ελληνική κοινωνία

Ρόλος εκκλησίας: κυρίως καλλιέργεια πίστης)

• Κύριες / Δευτερεύουσες

Κύρια λειτουργία σχολείου: μετάδοση γνώσεων

Δευτερεύουσα λειτουργία σχολείου: κοινωνικοποίηση, επαγγ.προσανατολισμός, πνευματική καλλιέργεια

• Φανερές / Κρυφές

Φανερή λειτουργία ΜΜΕ: ενημέρωση, ψυχαγωγία

Κρυφή λειτουργία ΜΜΕ: καλλιέργεια προτύπων συμπεριφοράς (καταναλωτικά, βίας κλπ.)

ΜΑΘΗΜΑ 7^ο (σελ. 33-35)

4.4 ΑΛΛΑΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ (σελ. 33)

·         ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΜΕ την κοινωνική μεταβολή

      (δηλ. τη μεταβολή στην οργάνωση της κοινωνίας)

ΘΕΣΜΟΙ	ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΗΚΑΝ
εκπαιδευτικοί	Ανοιχτό πανεπιστήμιο
οικογενειακοί	Συναινετικό διαζύγιο
οικονομικοί	Μερική απασχόληση
πολιτικοί	Προεδρευόμενη δημοκρατία

·         ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΘΕΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Αλλαγή θεσμών ð Αλλαγή κοινωνικών θέσεων ð Αλλαγή εξουσίας ατόμων ð Αλλαγή κοινωνικών ρόλων ð Αλλαγή κοινωνικών κανόνων

Παράδειγμα:

Ισοτιμία συζύγων ð Αλλαγή θέσης γυναίκας ð Αλλαγή εξουσίας γυναίκας ð Ρόλος γυναίκας ως εργαζόμενη ð Αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο

·         ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΘΕΣΜΩΝ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ

Οι αλλαγές σε έναν θεσμό επηρεάζουν και άλλους θεσμούς.

Παράδειγμα:

Αλλαγή θεσμού οικογένειας με τη μητέρα ως εργαζόμενη ð Επιφέρει αλλαγές και στον εκπαιδευτικό

θεσμό (π.χ. ολοήμερο σχολείο).

·         ΑΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΘΕΣΜΩΝ (ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝ. ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ)

Όταν δεν ικανοποιούν τις ανάγκες για τις οποίες δημιουργήθηκαν

Παράδειγμα:

Θεσμός: Πανελλαδικές εξετάσεις

Αιτία αλλαγής: Μη ικανοποιητικές γνώσεις μαθητών για εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

·         ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΘΕΣΜΩΝ

Όταν έρχονται σε αντίθεση με κοινωνικές αξίες

Παράδειγμα:

Θεσμός που καταργήθηκε: προίκα

Αιτία κατάργησης: αντίθεση με κοινωνική αξία ισότητας

4.4 Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ (σελ. 34-35)

·         ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΘΕΣΜΟΥ: α) δημιουργία οικογένειας  β) ανατροφή παιδιών γ) ένταξη στην κοινωνική ζωή

·         ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΜΟΥ: με γάμο (είδη: πολιτικός - θρησκευτικός)

Ο θεσμός του γάμου προσδιορίζεται από: α) νόμο β) θρησκεία γ) θρησκευτικές παραδόσεις

·         ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ

α) περιβάλλον β) παράδοση γ) οικονομία δ) κοινωνία

·         ΜΟΡΦΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

α) Πατριαρχική. Συναντάται σε κοινωνίες παλαιότερες.

Χαρακτηριστικά: ο άντρας αρχηγός της οικογένειας

β) Εκτεταμένη. Συναντάται σε κοινωνίες παλαιότερες και σύγχρονες

Χαρακτηριστικά: περιλαμβάνει μικρότερες οικογένειες ενωμένες (από τα αδέρφια της οικογένειας) / Η εργασία γίνεται σε μορφή οικογενειακής επιχείρησης / έντονη παρουσία και ρόλος ηλικιωμένων μελών

γ) Πυρηνική. Συναντάται σε κοινωνίες σύγχρονες.

Χαρακτηριστικά: αποτελείται μόνο από τον πυρήνα της οικογένειας (γονείς και παιδιά) / Η εργασία είναι αυτόνομη για το κάθε μέλος / Δεν υπάρχει έντονη παρουσία και ρόλος ηλικιωμένων μελών

δ) Μονογονεϊκή. Συναντάται σε κοινωνίες σύγχρονες

Χαρακτηριστικά: ένας γονέας (λόγω διαζυγίου / χηρείας / προσωπικής επιλογής)

·         ΥΠΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Λόγοι: α) υψηλό κόστος ανατροφής παιδιών

β) επαγγελματική καριέρα συζύγων  γ) καλλιέργεια προτύπου ολιγομελούς οικογένειας από ΜΜΕ

Κίνδυνοι: α) μετατροπή κοινωνίας σε κοινωνία γερόντων

     β) κίνδυνος αφανισμού εθνικής οντότητας (π.χ. Κοσσυφοπέδιο)

ΜΑΘΗΜΑ 8^ο (σελ. 38-39)

5.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ (σελ. 38)

Α. ΕΝΝΟΙΑ

·         ΕΙΝΑΙ η αφομοίωση από το άτομο των κοινωνικών κανόνων και των κοινωνικών αξιών (δηλ. των προτύπων συμπεριφοράς που θεωρούνται αποδεκτά από την κοινωνία).

·         Με την κοινωνικοποίηση ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΣΕ:

α) κοινωνικές ομάδες (π.χ. αθλητική ομάδα)

β) κοινωνικούς θεσμούς (π.χ. σχολείο)

·         Με την κοινωνικοποίηση ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΜΑΘΑΙΝΕΙ:

α) κοινωνικούς κανόνες (π.χ. απαγόρευση βίας)

β) κοινωνικές αξίες (π.χ. σεβασμός συνανθρώπου)

·         Με την κοινωνικοποίηση ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΠΕΤΥΧΑΙΝΕΙ:

α) να δημιουργεί πολιτισμό (διαδικασία μάθησης)

β) να μεταβιβάζει σε άλλους τον πολιτισμό (διαδικασία μεταβίβασης)

Β. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ (σελ. 38-39)

·         Διαδικασία δυναμική (δηλ. μεταβάλλεται συνεχώς)

-Μεταβολή από κοινωνία σε κοινωνία

(π.χ. Αθηναϊκή κοινωνίαð κοινωνικοποίηση με στόχο να γίνει το άτομο αυτόνομο

        Σπαρτιατική κοινωνίαð κοινωνικοποίηση με στόχο το άτομο να πειθαρχεί στο κράτος)

- Μεταβολή από εποχή σε εποχή

(π.χ. Τουρκοκρατούμενη Ελλάδαð κοινωνικοποίηση με στόχο τον γάμο σε μικρή ηλικία, ώστε να αποφευχθεί το παιδομάζωμα ή να επιτευχθεί συνένωση περιουσιών

        Σύγχρονη Ελλάδαð κοινωνικοποίηση με στόχο τον γάμο σε ώριμη ηλικία, ώστε να δημιουργούνται προϋποθέσεις για καλύτερη οικογένεια)

- Μεταβολή από κοινωνική ομάδα σε κοινωνική ομάδα

(π.χ. κοινωνικοποίηση Ελλήνωνð με βάση τα ελληνικά ήθη και έθιμα

        κοινωνικοποίηση αλλοδαπώνð με βάση τα ήθη και έθιμα του τόπου τους)

·         Διαδικασία διαρκής (δηλ. λαμβάνει χώρα καθ’όλη τη διάρκεια ζωής του ατόμου)

(π.χ. κοινωνικός ρόλος:

-Μαθητήςð στόχος κοινωνικοποίησης: κατάκτηση γνώσης

-Οικογενειάρχηςð στόχος κοινωνικοποίησης: συντήρηση οικογένειας – διαπαιδαγώγηση παιδιών

-Συνταξιούχοςð στόχος κοινωνικοποίησης: βοήθεια στους νεώτερους με την πείρα του)

·         Διαδικασία αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε άτομο-κοινωνία

-Η κοινωνία επιδρά στο άτομο: διδάσκει στο άτομο τη γλώσσα, την ιστορία, την παράδοση του τόπου του, τη θρησκευτική του πίστη.

-Το άτομο επιδρά στην κοινωνία: έχει περιθώρια ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του, διαμορφώνοντας έτσι την κοινή γνώμη (όμως οι προσωπικές επιθυμίες του ατόμου περιορίζονται από την κοινωνική πραγματικότητα).

ΜΑΘΗΜΑ 9^ο (σελ. 40-41)

5.2 ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ (σελ. 40)

·         κοινωνικοί θεσμοί ή κοινωνικές ομάδες

·         τυπικοί (δηλ. που δημιουργούνται και ρυθμίζονται με νόμο, όπως η εκπαίδευση) ή άτυποι (δηλ. δημιουργούνται και ρυθμίζονται με έθιμο)

·         επηρεάζουν τη διαδικασία κοινωνικοποίησης

Α. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Λειτουργία φορέα: Στην οικογένεια το άτομο

·         μαθαίνει κοινωνικούς κανόνες

·         δημιουργεί κοινωνικές σχέσεις

·         συγκροτεί την προσωπικότητά του

Ρόλος φορέα: Στις αγροτικές κοινωνίες είχε την αποκλειστική ευθύνη της κοινωνικοποίησης. Στις σύγχρονες όχι, γιατί έχουν αναλάβει και άλλοι φορείς τον ρόλο αυτό (όπως το σχολείο)

Β. ΣΧΟΛΕΙΟ

Λειτουργία φορέα: Στο σχολείο το άτομο

·         αναλαμβάνει ευθύνες (π.χ. μελέτη μαθημάτων)

·         καλείται να εφαρμόσει όσα έμαθε στην οικογένειά του (πρότυπα, συμπεριφορές)

Ρόλος φορέα: Στις αγροτικές κοινωνίες δεν ήταν υποχρεωτική η μακρόχρονη παραμονή στο σχολείο και υπήρχαν λίγοι εκπαιδευτικοί θεσμό (σχολείο, πανεπιστήμιο). Στις σύγχρονες είναι (9χρονη υποχρεωτικά), γιατί, λόγω της εκβιομηχάνισης και του εκσυγχρονισμού της κοινωνίας, το άτομο πρέπει να έχει περισσότερες γνώσεις απ’ ότι παλαιότερα. Επίσης σήμερα υπάρχουν περισσότεροι εκπαιδευτικοί θεσμοί (ΙΕΚ, ΚΕΚ, μεταπτυχιακά, επιμόρφωση κλπ.)

Γ. ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Λειτουργία φορέα:

·         επιδρά στον τρόπο που το άτομο βλέπει τη ζωή του

·         επηρεάζει το άτομο στην καθημερινή του συμπεριφορά (στην ενδυμασία, τις κοινωνικές συναναστροφές κλπ.)

Ρόλος φορέα: Και στις αγροτικές και στις σύγχρονες κοινωνίες είναι μεγάλος ο ρόλος της στην κοινωνικοποίηση του ατόμου, γιατί καθορίζει τις κοινωνικές αξίες, με την αφομοίωση των οποίων γίνεται η κοινωνικοποίηση (καθορίζει τόσο καθημερινά κοινωνικά ζητήματα όσο και πολύπλοκα ζητήματα κοινωνικής οργάνωσης και αποτελεί στοιχείο πολιτισμού).

ΜΑΘΗΜΑ 10^ο (σελ. 41)

5.2 ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ (σελ. 41)

Δ. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ

Λειτουργία φορέα: Το κράτος επηρεάζει ολόκληρη τη ζωή μιας κοινωνίας μέσω της νομοθεσίας. Συγκεκριμένα, επηρεάζει την:

·         οικογένεια (π.χ. με νόμους που προβλέπουν το διαζύγιο)

·         εκπαίδευση (π.χ. με τη θεσμοθέτηση των 15μελών)

·         εκκλησία (π.χ. με το χωρισμός ή τους διακριτούς ρόλους εκκλησίας-κράτους)

·         οικονομία (π.χ. με τις φορολογικές ελαφρύνσεις σε κάποιες κατηγορίες ατόμων)

Ρόλος φορέα: Σε κάθε είδους κοινωνία επεμβαίνει στην κοινωνικοποίηση που ασκούν όλοι οι υπόλοιποι φορείς.

Ε. ΠΑΡΕΕΣ

Λειτουργία φορέα: Στις παρέες το άτομο

·         προσπαθεί να δημιουργήσει έναν κόσμο χωρίς έλεγχο από μεγαλυτέρους

·         δραστηριοποιείται με πρότυπα διαφορετικά από αυτά της οικογένειας ή του σχολείου

·         με το παιχνίδι και τις συναναστροφές αποκτά αίσθηση της ομάδας

Ρόλος φορέα: Μαθαίνει στο άτομο κοινωνικούς ρόλους (μερικά άτομα έχουν στην παρέα το ρόλο του αρχηγού) και κοινωνικούς κανόνες (αν δεν τηρήσει τους όρους μιας παρέας, έχει προβλήματα), που θα του είναι χρήσιμοι στις κοινωνικές του σχέσεις, όταν μεγαλώσει.

ΣΤ. ΜΜΕ

Είδη: Τηλεόραση, Κινηματογράφος, Βιβλία, Τύπος, Ραδιόφωνο, Διαδίκτυο

Λειτουργία φορέα:

·         είναι ΜΕΣΑ (δηλ. κάποια άτομα μεταδίδουν το μήνυμά τους σε άλλα όχι άμεσα, αλλά έμμεσα, με την παρεμβολή ενός τεχνικού μέσου)

·         είναι ΜΑΖΙΚΑ (δηλ. κάποια άτομα μεταδίδουν το μήνυμά τους σε όλη την υπόλοιπη κοινωνία, ανεξαρτήτως φύλου, μόρφωσης, ηλικίας).

·         προσφέρουν ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ. Άρα η κοινωνικοποίηση είναι κρυφή λειτουργία των ΜΜΕ.

Ρόλος φορέα: Ο ρόλος τους αναπτύχθηκε κυρίως στις σύγχρονες κοινωνίες, με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Έχουν μεγάλη εξουσία, γιατί κατευθύνουν τα άτομα μέσω της εικόνας ή του ήχου (π.χ. διαφήμιση), που ασκούν μεγάλη επιρροή. Η επιρροή τους είναι εμφανής ιδιαίτερα στην περίπτωση της παραπληροφόρησης.

ΜΑΘΗΜΑ 11^ο (σελ. 42-44)

5.3 ΤΡΟΠΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ (σελ. 42)

Τρόποι κοινωνικοποίησης = οι τρόποι που χρησιμοποιούν οι φορείς κοινωνικοποίησης (ðδηλ. οι κοινωνικοί θεσμοί και οι κοινωνικές ομάδες) για να μεταβιβάσουν στα νέα μέλη της κοινωνίας τα πρότυπα συμπεριφοράς (ðδηλ. κοινωνικούς κανόνες και κοινωνικές αξίες).

α) Εντολές και συστάσεις

     -από το θεσμό της οικογένειας: επίπληξη ή έπαινος του γονέα προς το παιδί

-από το θεσμό του σχολείου: εντολές καθηγητή ή διευθυντή που αφορούν τη σχολική οργάνωση

-από το θεσμό της παρέας: εκδηλώσεις και νεύματα επιδοκιμασίας ή αποδοκιμασίας

β) Ταύτιση με κοινωνικά πρότυπα

·    Στόχος κοινωνίας που προβάλλει τα πρότυπα: οι ομοιόμορφες συμπεριφορές

·    Τα κοινωνικά πρότυπα είναι πολλές φορές αντιφατικά μεταξύ τους

(π.χ. ΜΜΕð καταναλωτικά, Σχολείοð αντικαταναλωτικά)

·    Επιλογή προτύπου =  έκφραση ιδιαιτερότητας ατόμου

γ) Κοινωνική κριτική.  Ο όρος μπορεί να σημαίνει:

     -κριτική που ασκεί το άτομο στην κοινωνία ή

     -κριτική που ασκεί η κοινωνία στο άτομο (ως τρόπος κοινωνικοποίησης του ατόμου).

·    τυπική (π.χ. ποινές)

   άτυπη (π.χ. σχόλια, κουτσομπολιό)

·    Στόχος: Παρότρυνση ή αποθάρρυνση για μια πράξη

·    Επηρεάζει τη συμπεριφορά μας αν είναι: δημόσια και σημαντική

5.4 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ: ΜΟΡΦΕΣ (σελ. 43)

α) ποινή με ΣΤΟΧΟ την πρόληψη ή τη διόρθωση συμπεριφοράς αντίθετης με κοινωνικούς κανόνες και αξίες  β) επιβράβευση με ΣΤΟΧΟ την ανάδειξη συμπεριφοράς σύμφωνης με κοινωνικούς κανόνες και αξίες  Παραδείγματα: -από το θεσμό του σχολείου:  ποινήð παρατήρηση καθηγητή, εγγραφή στο ποινολόγιο, επιβράβευσηð αριστείο

5.5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ: ΕΙΔΗ (σελ. 43-44)

α) ΤΥΠΙΚΟΣ/ΑΤΥΠΟΣ

Ο  τυπικός κοινωνικός έλεγχος: Fεπιβάλλεται από κρατικούς φορείς (π.χ. αστυνομία, δικαστήρια) Fαφορά την παράβαση των νόμων Fείναι γραπτός

Ο  άτυπος κοινωνικός έλεγχος: F επιβάλλεται από το περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται το άτομο (κυρίως οικογένεια, παρέες, εργασιακό περιβάλλον) Fαφορά την παράβαση προτύπων συμπεριφοράς Fείναι προφορικός

β) ΘΕΤΙΚΟΣ/ΑΡΝΗΤΙΚΟΣ

Θετικός κοινωνικός έλεγχος = επιβραβεύσεις, ανταμοιβές

Αρνητικός κοινωνικός έλεγχος = κυρώσεις, ποινές

γ) ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ/ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΣ

Προληπτικός κοινωνικός έλεγχος: επιβάλλεται πριν την παραβίαση ενός κοινωνικού κανόνα. Στόχος η πρόληψη.

Κατασταλτικός κοινωνικός έλεγχος: επιβάλλεται μετά την παραβίαση ενός κοινωνικού κανόνα. Στόχος η τιμωρία.

ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΣ: ο ψυχικός έλεγχος που νοιώθει το άτομο για την παράβαση κάποιου κοινωνικού κανόνα.

-Είναι αποτέλεσμα της πετυχημένης κοινωνικοποίησης

-Είναι στόχος του σωφρονιστικού συστήματος

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ: από τις κοινωνικές μεταβολές (παραδείγματα: κατάργηση ξυλοδαρμού, κατάργηση θανατικής ποινής)

ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ:

- Στόχος: πρόληψη / καταστολή εγκληματικότητας (ð γίνεται με εγγύηση της δικαιοσύνης και με σεβασμό στα δικαιώματα του πολίτη).

- Μέσα: ανεξάρτητη δικαιοσύνη / σωφρονιστικό σύστημα (σταδιακή κατάργηση σκληρών μέσων καταστολής, όπως η θανατική ποινή, και αντικατάστασή τους με προγράμματα επανένταξης, κοινωνικής εργασίας κλπ.)

ΜΑΘΗΜΑ 12^ο (σελ. 47-49)

5.3 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ (σελ. 47-48)

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

●      Τα προβλήματα χαρακτηρίζεται κοινωνικά όταν:

α) επηρεάζουν μεγάλο μέρος του κοινωνικού συνόλου (π.χ. ανεργία) και όχι  μεμονωμένα άτομα

β) παραβιάζουν κοινωνικές αξίες (π.χ. ρατσισμόςðαξία ισότητας) και όχι ατομικές ιδεολογίες

γ) η αιτία τους είναι κοινωνική (π.χ. εισαγωγή τεχνολογίας) και όχι ατομική (π.χ. επιλογή επαγγέλματος)

δ) τα μέτρα για την αντιμετώπισή τους είναι κοινωνικά (π.χ. επιδότηση ανέργων) και όχι ατομικά

●      Σημαντικά κοινωνικά προβλήματα είναι: ανεργία, φτώχεια, καταναλωτισμός, τροχαία ατυχήματα, υπογεννητικότητα, βία στα γήπεδα

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

α) στο άτομο (π.χ. ανεργίαðμειωμένη ατομική ποιότητα ζωής)

β) στην κοινωνία (π.χ. ανεργίαðεπιπτώσεις στην κρατική οικονομία)

5.4 ΑΙΤΙΕΣ -ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ (σελ. 48-49)

ΑΙΤΙΕΣ

α) κοινωνική ανισότητα

Π.χ. Όταν δεν υπάρχει ισότητα ευκαιριών, μεγάλο μέρος του κοινωνικού συνόλου δεν απολαμβάνει τα ίδια αγαθά και υπηρεσίες που απολαμβάνουν οι υπόλοιποι και οδηγείται στη φτώχεια.

β) κοινωνική μεταβολή

Π.χ. Λόγω της εκβιομηχάνισης πολλά επαγγέλματα οδηγήθηκαν σε κρίση, με συνέπεια την ανεργία.

γ) κοινωνικές αντιλήψεις

Π.χ. Ο ρατσισμός (φυλετικός και κοινωνικός) οφείλεται σε κοινωνικές αντιλήψεις διαφορετικότητας σχετικά με το το φύλο, την εθνικότητα, τη θρησκεία κλπ.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

●      Μπορεί να γίνει με δύο διαφορετικές προσεγγίσεις:

α) με αλλαγή νοοτροπίας των ατόμων (ατομοκεντρική προσέγγιση)

Π.χ. η ενημέρωση και η παιδεία στο θέμα της καταπολέμησης των ναρκωτικών μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του κοινωνικού προβλήματος

β) με αλλαγή στην κοινωνική οργάνωση (κοινωνιοκεντρική προσέγγιση)

Π.χ. η επαγγελματική κατάρτιση των ανέργων μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ανεργίας

●      Για να υπάρξει σωστή αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων, απαιτείται:

α) Συνδυασμός ατομοκεντρικής και κοινωνιοκεντρικής προσέγγισης

Π.χ. Για να υπάρχουν λιγότερα τροχαία ατυχήματα απαιτείται και το κράτος να παρέχει καλύτερες συνθήκες οδικής κυκλοφορίας αλλά και να είναι περισσότερο υπεύθυνοι οι πολίτες.

β) Συνεργασία επιστημόνων διαφορετικών κλάδων

Π.χ. για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της βίας χρειάζεται συνδρομή των κοινωνιολόγων, για να οργανωθεί καλύτερα η κοινωνία, και των αρχιτεκτόνων, για να σχεδιαστούν καλύτερα οι μεγαλουπόλεις.

γ) Συντονισμός ενεργειών κρατικών και ιδιωτικών φορέων

Π.χ. για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της φτώχειας στον Τρίτο Κόσμο χρειάζεται τόσο η συνδρομή κρατικών φορέων και διεθνών οργανισμών (π.χ. Unicef) όσο και η συνεργασία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, που μπορεί να συνεισφέρουν σε τομείς που κρατικοί φορείς αδυνατούν.

ΜΑΘΗΜΑ 13^ο (σελ. 49-53)

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ (σελ. 49-52)

ΕΙΔΗ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

α. Σχετική

-Ορισμός: Η κατάσταση κατά την οποία τα άτομα στερούνται των στοιχειωδών αγαθών επιβίωσης (δηλ. τροφή, νερό κλπ.)

-Παραδείγματα: πληθυσμός στις αναπτυσσόμενες χώρες (οι χώρες του Τρίτου Κόσμου), οι άστεγοι στις ανεπτυγμένες χώρες

β. Απόλυτη

-Ορισμός: Η κατάσταση κατά την οποία τα άτομα δεν στερούνται των στοιχειωδών αγαθών επιβίωσης, αλλά το εισόδημά τους δεν φτάνει τα καταναλωτικά πρότυπα της κοινωνίας που ζουν (π.χ. κατοχή τηλεφώνου ή τηλεόρασης).

-Παραδείγματα: μέρος του πληθυσμού στις αναπτυγμένες χώρες

ΑΙΤΙΕΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

α. άνιση κατανομή εισοδήματος

β. αλλαγές στην τεχνολογία

γ. προκαταλήψεις – ρατσισμός

δ. παραοικονομία (=οικονομικές δραστηριότητες που δεν δηλώνονται στο κράτος)

ε. ανεργία

στ. καταναλωτισμός δυτικών χωρών (2 επίπεδα: 1. υπερβολική κατανάλωση αγαθών – 2. υπερεκμετάλλευση φυσικού περιβάλλοντος για την παραγωγή περισσότερων αγαθών)

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

α. Στα άτομα (δεν απολαμβάνουν αγαθά και δραστηριότητες)

β. Στην κοινωνία (αιτία κοινωνικών προβλημάτων: μετανάστευση, εγκληματικότητα, ρατσισμός)

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

α. με ισότητα ευκαιριών (κατάρτιση ανέργων, δωρεάν παιδεία): με αυτήν αποκτούν όλοι δικαίωμα σε βασικά αγαθά, ανεξάρτητα από το οικονομικό τους επίπεδο

β. με αγωγή καταναλωτή: με αυτήν ο πολίτης ενημερώνεται ώστε να καταναλώνει με βάση τις πραγματικές ανάγκες του και όχι με βάση τις τεχνητές ανάγκες, που προέρχονται από τη διαφήμιση.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΤΡΟΧΑΙΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ (σελ. 52-53)

ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

α. εξέλιξη τεχνολογίας

β. ανάπτυξη πόλεων

γ. ανάπτυξη τουρισμού

ΕΚΤΑΣΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

➢     Στην Ευρώπη: σκοτώνονται 120 άτομα ημερησίως / τάση μείωσης, λόγω χρήσης ζώνης ασφαλείας και αυστηρών ελέγχων και ποινών

➢     Στην Ελλάδα: σκοτώνονται 6 άτομα ημερησίως (1η θέση στην Ευρώπη) – 2000 ετησίως

ΑΙΤΙΕΣ - ΕΥΘΥΝΕΣ

α. κράτος (μη επαρκή μέτρα για: κατασκευή οδοστρώματος, σήμανση, έλεγχο οχημάτων, εκπαίδευση οδηγών, επιβολή ποινών)

β. οδηγοί (παραβίαση ΚΟΚ, μη ασφαλής οδήγηση)

γ. πεζοί (επικίνδυνη κυκλοφορία στους δρόμους)

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

α. ατομικές (τραυματισμοί σωματικά και ψυχικά)

β. κοινωνικές (μείωση πληθυσμού -ιδιαίτερα νεανικού-, οικονομική επιβάρυνση τομέα υγείας)

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Με κυκλοφοριακή αγωγή. Γίνεται σε 2 άξονες:

α. γνωστοποίηση κανόνων (π.χ. χρήση κράνους και ζώνης, όρια ταχύτητας κλπ.)

β. γνωστοποίηση ποινών

ΜΑΘΗΜΑ 14^ο (σελ. 54-55)

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ

Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ

• Στις πρωτόγονες κοινωνίες: το παιχνίδι υπάρχει ως απλό μέσο ψυχαγωγίας
• Στην αρχαία Ελλάδα:

- Διαμορφώνεται το αθλητικό ιδεώδες, που έχει δύο αρχές:

α) εκγύμναση του σώματος

β)συναγωνισμός των αθλητών ως μέσο άμιλας και αρετής

- Διαμορφώνονται οι Ολυμπιακοί αγώνες. Έτσι ο αθλητισμός:

α) Επεκτάθηκε και εκτός των συνόρων των κρατών

β) Συνδέθηκε με την ειρήνη και τη συμφιλίωση των λαών (ολυμπιακή εκεχειρία)

• Στις σύγχρονες κοινωνίες: ο αθλητισμός

-          είναι οργανωμένος κοινωνικός θεσμός

-          εκφράζει τις αξίες και τα πρότυπα που επικρατούν σε κάθε κοινωνία (π.χ. ο συναγωνισμός έχει εξελιχθεί σε ανταγωνισμό)

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

• Υγεία σωματική και πνευματική (μέσα από την άθληση γενικά)
• Ψυχαγωγία (μέσα από την άθληση ειδικά, σε άθλημα που εκφράζει τον αθλητή)
• Κοινωνικοποίηση (μέσα από τη συνεργασία στην ομάδα)
• Συμφιλίωση λαών (με διοργάνωση διεθνών αγώνων)

Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

α) ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ του αθλητισμού:

• Μαζικός, ώστε να έχουν όλοι οι πολίτες δυνατότητα να αθληθούν.
• Εμπορευματοποιημένος, γιατί συνδέεται με την αγορά και συμφέροντα εταιριών (ΜΜΕ, εταιρίες αθλητικών ειδών, εταιρίες πληροφορικής κλπ.)

β) ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ που συνδέονται με τον σύγχρονο χαρακτήρα του αθλητισμού:

Πρωταθλητισμός

- Σημαίνει: την αναγόρευση του ανταγωνισμού σε υπέρτατη αξία, δηλ. ο αθλητής πρέπει να νικήσει με κάθε μέσο.

- Αποτελέσματα:

α) ένταξη στην προπόνηση από μικρές ηλικίες. Έχει συνέπειες στην υγεία των αθλητών

β) επέμβαση τεχνολογίας και επιστήμης στην προσπάθεια για τη νίκη. Έχεις συνέπειες στην υγεία των αθλητών (π.χ. με χρήση αναβολικών ουσιών)

γ) καλλιέργεια φανατισμού στους φιλάθλους μέσω των ΜΜΕ, επειδή υπάρχουν συμφέροντα:

Βία

• Συναντάται κυρίως σε συγκεκριμένα αθλήματα (ποδόσφαιρο και μπάσκετ)
• Αιτίες:

α) εμπορευματοποίηση αθλητισμού, μέσω της εξάρτησης των αθλημάτων αυτών από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα

β) υπερπροβολή συγκεκριμένων αθλημάτων από τα ΜΜΕ

γ) καλλιέργεια φανατισμού από ομάδες φιλάθλων. Οφείλεται:

- στα κοινωνικά προβλήματα (αποξένωση, ανεργία), γιατί ο πολίτης στρέφεται στο φανατισμό για να τα αντιμετωπίσει

- στην κοινωνικοποίηση του πολίτη μέσω κοινωνικών ομάδων φανατισμένων οπαδών

γ) καλλιέργεια φανατισμού από αθλητικούς παράγοντες.

• Αντιμετώπιση:

α) αυστηρότερα κατασταλτικά μέσα από την πολιτεία

β) συνεργασία φιλάθλων και αθλητικών φορέων

γ) κοινωνική πολιτική, για αν αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που προκαλούν τον φανατισμό

ΜΑΘΗΜΑ 15^ο (σελ. 60-64)

7.1 ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ (σελ. 60-61)

1.      Πότε μια κοινωνία έχει πολιτική οργάνωση (δηλ. είναι πολιτική);

Όταν συγκεκριμένα άτομα έχουν την εξουσία να επιβάλλουν στην κοινωνία κανόνες (νόμους)

2.      Ποια άτομα είχαν πολιτική εξουσία:

α) Την πρωτόγονη εποχή: ο φύλαρχος

β) Στην αρχαία Αίγυπτο: οι ιερείς

γ) Στην αρχαία Αθήνα: ο λαός άμεσα

δ) Στις μεγάλες αυτοκρατορίες: πολιτικοί και στρατιωτικοί (αυτοκράτορες, ηγεμόνες, βασιλείς)

ε) Στη σύγχρονη δημοκρατία: ο λαός έμμεσα

3.      Ποια είναι η έννοια της Πολιτείας

α) Στην αρχαία Ελλάδα: υπάρχει πολιτεία όταν ο λαός αποφασίζει ο ίδιος για τους κανόνες που ρυθμίζουν την κοινωνική ζωή

β) Κατά τη Γαλλική επανάσταση: υπάρχει πολιτεία όταν υπάρχει ισότητα μεταξύ των πολιτών και ο λαός απελευθερώνεται από την εξουσία του μονάρχη

γ) Σήμερα: υπάρχει πολιτεία όταν ο λαός εκλέγει εκπροσώπους, που αποφασίζουν οι ίδιοι για τους κανόνες που ρυθμίζουν την κοινωνική τους ζωή.

4.      Ποιους κανόνες καθορίζει μια σύγχρονη Πολιτεία;

α) Κανόνες που ρυθμίζουν τη λειτουργία των κοινωνικών θεσμών (εκπαίδευση, οικογένεια, οικονομία κλπ.)

β) Κανόνες που ρυθμίζουν δικαιώματα και υποχρεώσεις των ατόμων (κανόνες για μαθητές – καθηγητές, γονείς – παιδιά κλπ.)

γ) Κανόνες που ρυθμίζουν τις ποινές και τις κυρώσεις σε περίπτωσης παράβασης των κανόνων (δικαστήρια, σωφρονιστικό σύστημα, ποινικός κώδικας)

7.2 ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΑ

1.      Τι είναι η πατρίδα; (αναφορά ιστορικού παραδείγματος)

Ο τόπος στον οποίο γεννιέται και ζει το άτομο. Στην Οδύσσεια γίνεται λόγος για το «νόστο», δηλ. την επιστροφή στην πατρίδα

2.      Τι συνέπειες έχει η μόνιμη εγκατάσταση των πληθυσμών σε έναν τόπο; Τι συνείδηση δημιουργούν στα άτομα οι συνέπειες αυτές;

Με τη μόνιμη εγκατάσταση πληθυσμών σε έναν τόπο δημιουργούνται κοινά στοιχεία μεταξύ των ανθρώπων και, κατ’ επέκταση, πολιτισμός (γλώσσα, θρησκεία, ήθη και έθιμα).

Με τα κοινά αυτά στοιχεία δημιουργείται στα άτομα η συνείδηση ότι ανήκουν στην ίδαι πατρίδα (αφού κατοικούν στον ίδιο τόπο) και στην ίδια ομάδα (αφού μοιράζονται την ίδια γλώσσα, θρησκεία, άρα τον ίδιο πολιτισμό) . Η ομάδα αυτή είναι το έθνος.

3.      Η ανθρώπινη ομάδα που αποτελεί ένα έθνος:

α) Τι χαρακτηριστικό έχει; Ότι συνδέεται με ορισμένο τόπο (χωρίς απαραίτητα να κατοικεί σ’ αυτόν)

β) Τι κοινό έχουν τα άτομα της ομάδας μεταξύ τους; Ότι μοιράζονται κοινό πολιτισμό και ιστορία

γ) Ποια συνείδηση δημιουργείται στην ομάδα; Ότι τα άτομα που την αποτελούν έχουν κοινά συμφέροντα και κοινές επιδιώξεις.

4.      Τι χαρακτηριστικά έχει η ανθρώπινη ομάδα που αποτελεί ένα κράτος; Ποια η διαφορά έθνους και κράτους;

Ότι συνδέεται με συγκεκριμένο έδαφος (τα σύνορα), συγκεκριμένο λαό (τους μόνιμους κατοίκους) και συγκεκριμένη πολιτική εξουσία (τους πολιτικούς άρχοντες του τόπου). Αντίθετα, το έθνος δεν περιορίζεται εδαφικά, αλλά έχει κριτήριο τον κοινό πολιτισμό.

5.      Είναι δυνατό ένα έθνος να εκτείνεται σε πολλά κράτη; Είναι δυνατό ένα κράτος να αποτελείται από πολλά έθνη; Αιτιολογείστε και αναφέρατε παραδείγματα.

α) Ναι, γιατί ο κοινός πολιτισμός, που είναι κριτήριο του έθνους, μπορεί να υπάρχει σε περισσότερα κράτη. Π.χ. ελληνικό έθνος υπάρχει τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Αυστραλία, τις ΗΠΑ κλπ.

β) Ναι, γιατί τα κριτήρια χαρακτηρισμού ενός κράτους (συγκεκριμένο έδαφος – λαός – εξουσία) δεν είναι υποχρεωτικό να ανήκουν σε ένα μόνο έθνος (π.χ. ΗΠΑ, πρώην Σοβιετική Ένωση, που είναι κράτη που αποτελούνται από πολλές εθνότητες)

6.      Ποια άλλη ταυτότητα έχει σήμερα ένας Έλληνας πολίτης, εκτός από την εθνική; Τι συνέπειες έχει το γεγονός αυτό, τόσο για το έθνος όσο και για τους πολίτες;

Την ευρωπαϊκή. Αυτό σημαίνει για το έθνος ότι αποτελεί κομμάτι μιας Ενιαίας Ευρώπης και για τους πολίτες ότι η διεκδίκηση των συμφερόντων τους θα πρέπει να γίνεται μέσα από διάλογο και συνεργασία με τα υπόλοιπα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

7.3 ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1.      Πότε μία δραστηριότητα είναι πολιτική; Δώστε παραδείγματα πολιτικών δραστηριοτήτων.

Όταν συνδέεται όχι μόνο με προσωπικές επιλογές του ατόμου, αλλά με τη συλλογική ζωή των πολιτών, με όλο το κοινωνικό σύνολο. Δηλ. είτε οι δραστηριότητες που αφορούν τους πολιτικούς (π.χ. εκλογές) είτε καθημερινές δραστηριότητες (π.χ. φοίτηση στο Πανεπιστήμιο: συνδέεται με την προετοιμασία, τον τρόπο εισαγωγής, το επίπεδο σπουδών, την επαγγελματική αποκατάσταση, πράγματα που ρυθμίζονται από την Πολιτεία).

2.      Τι προκαλούν σε μια σύγχρονη κοινωνία οι πολιτικές δραστηριότητες διαφορετικών ομάδων πολιτών; Δώστε παραδείγματα.

Συγκρούσεις (π.χ. εργοδότες – εργαζόμενοι, καταναλωτές – παραγωγοί)

3.      Τι ευθύνες δημιουργούν στον πολίτη οι πολιτικές του δραστηριότητες;

α) ευθύνη ενημέρωσης για την κοινωνική ζωή (σε τοπικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο), γιατί αποτελεί προϋπόθεση λήψης των σωστών αποφάσεων. Επίσης, πολλά προβλήματα αποκτούν διεθνή χαρακτήρα (περιβάλλον, ειρήνη κλπ.)

β) ευθύνη συμμετοχής στην κοινωνική ζωή, γιατί έτσι το άτομο προωθεί τις επιδιώξεις του.

ΜΑΘΗΜΑ 16^ο (σελ. 67-71)

8.1 ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ (σελ. 67-68)

1.      Με ποια έννοια συνδέεται ο όρος πολίτευμα και ποια η χρησιμότητά του;

Με την έννοια της κρατικής εξουσίας. Το πολίτευμα:

α) προσδιορίζει την κρατική εξουσία (τον τρόπο οργάνωσης και τον τρόπο άσκησής της)

β) Μέσα από την εξουσία του κράτους, που προσδιορίζεται από το πολίτευμα, θεσπίζονται και εφαρμόζονται οι νόμοι, δηλ. οι υποχρεωτικοί κοινωνικοί κανόνες, οι οποίοι είναι αναγκαίοι για τη διατήρηση της συνοχής και της βιωσιμότητας της κοινωνίας.

2.      Ποιο κριτήριο χρησιμοποιείται για τη διάκριση των πολιτευμάτων; Ποια τα είδη πολιτευμάτων;

Το κριτήριο για να διακρίνουμε τα πολιτεύματα είναι ποιος ασκεί την εξουσία.

α) Μοναρχικά: Την εξουσία ασκεί η μονάρχης. Η μοναρχία διακρίνεται σε απόλυτη μοναρχία (η εξουσία συγκεντρώνεται στο πρόσωπο του μονάρχη) και συνταγματική μοναρχία (η εξουσία του μονάρχη περιορίζεται από γραπτό νόμο, το Σύνταγμα)

β) Ολιγαρχικά: Την εξουσία ασκούν λίγα πρόσωπα. Στη σύγχρονη εποχή ονομάζονται δικτατορικά.

γ) Δημοκρατικά: Την εξουσία ασκεί ο λαός.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

1.      Τι εννοούμε όταν κάνουμε λόγο για δημοκρατικές διαδικασίες;

Εννοούμε τη διαδικασία συμμετοχής και λήψης αποφάσεων σε μια ομαδική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, σε μια ομαδική δραστηριότητα:

α) συμμετέχουν όλοι

β) η απόφαση που λαμβάνεται είναι σύμφωνη με τη γνώμη των περισσοτέρων.

2.      Ποια είναι η έννοια της Δημοκρατίας;

Δημοκρατία είναι ο πολίτευμα στο οποίο την εξουσία ασκεί ο λαός είτε άμεσα (ο ίδιος) είτε έμμεσα (μέσω των αντιπροσώπων του). Συγκεκριμένα:

α) Συμμετέχει όλος ο λαός (είτε έμμεσα είτε άμεσα) στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων

β) Η απόφαση που λαμβάνεται είναι σύμφωνη με τη γνώμη της πλειοψηφίας.

3.      Τι απαιτείται για να λειτουργήσει σωστά μια Δημοκρατία;

Συμμετοχή και ενεργοποίηση όλων των πολιτών, αφού αυτοί αποτελούν την πηγή εξουσίας.

4.      Ποιες είναι οι κατηγορίες των Δημοκρατικών Πολιτευμάτων;

Α. Άμεση Δημοκρατία: Ο λαός ασκεί απευθείας την εξουσία.

Β. Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία: Ο λαός ασκεί την εξουσία μέσω των αντιπροσώπων του.

5.      Δώστε παραδείγματα και από τις 2 κατηγορίες Δημοκρατικών Πολιτευμάτων.

α) Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ είναι ο τύπος δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα. Σήμερα δεν είναι εφικτή σήμερα, λόγω των πολυπληθών πόλεων και κρατών και του τρόπου οργάνωσής τους. Υπάρχουν όμως θεσμοί άμεσης δημοκρατίας, όπως οι εκλογές, τα δημοψηφίσματα και η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία.

β)Η ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ είναι ο τύπος δημοκρατίας στα σύγχρονα δημοκρατικά πολιτεύματα.

6.      Ποια είναι τα κριτήρια διάκρισης του πολιτεύματος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας; Ποια τα είδη αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, σύμφωνα με τα κριτήρια αυτά; Αναφέρατε χώρες με το κάθε πολίτευμα.

Τα κριτήρια είναι τα πολιτειακά όργανα (δηλ. τα όργανα που είναι υπεύθυνα για την άσκηση της εξουσίας) και ο αρχηγός του κράτους.

ΕΙΔΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ:       

●      ΒΑΣΙΛΕΥΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΗ

            α) Πολιτειακό όργανο λήψης αποφάσεων: Κυβέρνηση (εκλέγεται από το λαό)

            β) Αρχηγός του Κράτους: Βασιλιάς.

               Αρμοδιότητες: χωρίς ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες / κληρονομικός

              (Αγγλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Νορβηγία, Ισπανία)

●      ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

            α) Πολιτειακό όργανο λήψης αποφάσεων: Κυβέρνηση (εκλέγεται από το λαό)

            β) Αρχηγός του Κράτους: Πρόεδρος

               Αρμοδιότητες: χωρίς ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες / αιρετός έμμεσα (από τη Βουλή)

              (Ελλάδα, Ιταλία, Γερμανία)

●      ΠΡΟΕΔΡΙΚΗ

            α) Πολιτειακά όργανα λήψης αποφάσεων: Κυβέρνηση (σχηματίζεται από τον Πρόεδρο), Πρόεδρος

            β) Αρχηγός του Κράτους: Πρόεδρος

               Αρμοδιότητες: με ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες / αιρετός άμεσα (από το λαό)

              (ΗΠΑ, Ρωσία, Κύπρος)

8.2 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (σελ. 69-70)

            Ποιο είναι το πολίτευμα της Ελλάδας και πώς προέκυψε ιστορικά στους νεώτερους χρόνους;

            Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία

           

            ΙΣΤΟΡΙΑ:

1822: Εθνικό Σύνταγμα Επιδαύρου (αντιπροσωπευτική αρχή, διάκριση εξουσιών)
1827: Εθνικό Σύνταγμα Τροιζήνας (Καποδίστριας, λαϊκή κυριαρχία)
1832: Απόλυτη μοναρχία (Όθωνας)
1844: Συνταγματική μοναρχία (3η Σεπτεμβρίου 1843)
1864: Πρώτο Σύνταγμα (Βασιλευόμενη Δημοκρατία: Γεώργιος Α’)
1875: Αρχή δεδηλωμένης (Τρικούπης)
1911: Αναθεώρηση (καθαρεύουσα, δωρεάν παιδεία)
1927: Προεδρευόμενη Δημοκρατία – Αιρετός ανώτατος άρχοντας – Εμπιστοσύνη Βουλής
1936: Δικτατορία Μεταξά (4^η Αυγούστου)
1952: Βασιλευόμενη Δημοκρατία (δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι για τις γυναίκες)
1967: Δικτατορία Παπαδόπουλου (21^η Απριλίου)
1974: Κατάργηση Βασιλείας
1975: Νέο Σύνταγμα (αυτό που ισχύει σήμερα) Χαρακτηριστικά: Προεδρευόμενη Δημοκρατία, διατάξεις για ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, συμμετοχή στην ΕΟΚ.

1986: 1η Αναθεώρηση (κατάργηση αυξημένων αρμοδιοτήτων Προέδρου, θέσπιση μη αναθεωρητέων διατάξεων, δημοτική)
2001: 2η Αναθεώρηση: η μεγαλύτερη αναθεώρηση, όχι όμως σε μείζονα θέματα: νέα ατομικά δικαιώματα (ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία κλπ.), κανόνες διαφάνειας πολιτικών.

Περισσότερα: http://www.parliament.gr/syntagma στις ενότητες «Χρονολόγιο» και «Πολυμέσα»

ΕΝΝΟΙΑ:

Δημοκρατία σημαίνει ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό (αρχή λαϊκής κυριαρχίας)

Προεδρευόμενη σημαίνει ότι αρχηγός του Κράτους είναι ο Πρόεδρος

Κοινοβουλευτική σημαίνει ότι ο λαός ασκεί την εξουσία έμμεσα, από το Κοινοβούλιο, από το οποίο προέρχεται η Κυβέρνηση και εκλέγεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

ΜΑΘΗΜΑ 17^ο (σελ. 70-74)

            8.3 ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

1.    Γιατί η θέσπιση συντάγματος είναι απαίτηση των πολιτών κάθε κράτους; Δώστε ιστορικά παραδείγματα.

Γιατί το Σύνταγμα προσφέρει ασφάλεια στον πολίτη, επειδή τον προστατεύει από τις αυθαιρεσίες της κρατικής εξουσίας, αφού αποτελεί νόμο που η κρατική εξουσία δεν μπορεί να παρακάμψει. Έτσι, την 3^η Σεπτεμβρίου 1843, όπως και στη Γαλλική Επανάσταση, ο λαός απαιτούσε Σύνταγμα.

2.    Ποια η έννοια του Συντάγματος; Τι πρακτικές συνέπειες έχει;

Είναι ο ανώτερος από όλους τους νόμους, δηλ. ο θεμελιώδης νόμος της Πολιτείας.

Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι νόμοι πρέπει να στηρίζονται στο Σύνταγμα. Π.χ., η αλλαγή του Οικογενειακού Δικαίου στην Ελλάδα στηρίχθηκε στο δικαίωμα της ισότητας, που κατοχυρώθηκε στο Σύνταγμα του 1975.

3.    Ποια η σημασία του Συντάγματος για την κρατική εξουσία;

α) Ρυθμίζει τη λειτουργία της

β) Θέτει τα όριά της, ώστε να παρεμποδίζονται αυθαιρεσίες εις βάρος των Πολιτών

4.    Ποια η σημασία του Συντάγματος για τους πολίτες;

α) Κατοχυρώνει τα δικαιώματά τους

β) Καθορίζει τις υποχρεώσεις τους

5.      Ποιες κατηγορίες Συνταγμάτων υπάρχουν; Σε ποια ανήκει το Σύνταγμα της Ελλάδας και γιατί;

α) Ήπια: αναθεωρούνται εύκολα

β) Αυστηρά: αναθεωρούνται δύσκολα

Το ελληνικό Σύνταγμα είναι αυστηρό, γιατί: α)απαγορεύει την αναθεώρηση διατάξεων για τη μορφή του πολιτεύματος και για τα ατομικά δικαιώματα. και β) αναθεωρείται με δύσκολη διαδικασίας(ευρύτερη συναίνεση, χρονοβόρα διαδικασία).

Έως σήμερα έχει αναθεωρηθεί 2 φορές (1986 και 2001).

8.4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Ποιες είναι οι αρχές στις οποίες στηρίζονται τα σύγχρονα συντάγματα και πώς προέκυψαν αυτές ιστορικά;

Αρχή λαϊκής κυριαρχίας, αρχή κράτους δικαίου, αρχή κοινωνικού κράτους, αρχή διάκρισης των λειτουργιών. Διαμορφώθηκαν αρχικά στην Αρχαία Ελλάδα, με την εμφάνιση της δημοκρατίας, αλλά για να φτάσουν στη σημερινή τους μορφή χρειάστηκε να διεκδικηθούν με επαναστάσεις στον 18ο και 19ο αιώνα (Γαλλική, Αγγλική).

8.4.1 ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ

1.      Ποια είναι η έννοια της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας και πότε καθιερώθηκε ιστορικά;

Λαϊκή κυριαρχία σημαίνει την κυριαρχία του λαού ως προς την εξουσία. Η εξουσία δηλ. ασκείται από όσους έχουν δικαίωμα ψήφου (εκλογικό σώμα). Συνέπεια αυτού είναι η εφαρμογή της θέλησης της πλειοψηφίας, η οποία εκλέγει τα όργανα του κράτους (αντιπροσωπευτικό σύστημα).

Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας καθιερώθηκε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα της Τροιζήνας το 1827.

2.      Πώς κατοχυρώνεται η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας στο Σύνταγμα;

Κατοχυρώνεται ρητά στο άρθρο 1 του Συντάγματος (δεν αναθεωρείται), καθώς και σε άλλα άρθρα που προβλέπουν:

-την εκλογή των αντιπροσώπων (βουλευτές, δήμαρχοι, νομάρχες)

-τη δυνατότητα κάθε πολίτη (που συμπληρώνει τις προϋποθέσεις) να είναι υποψήφιος Πρόεδρος, βουλευτής, δήμαρχος ή νομάρχης

-τη δυνατότητα να εκφράζει ο λαός τη γνώμη του με δημοψήφισμα

-το δικαίωμα του συνέρχεσθαι (δηλ. της συλλογικής δράσης των πολιτών μέσα από σωματεία)

-την υποχρέωση σεβασμού της αρχής, που έχουν όλα τα όργανα του κράτους, με το να ασκούν τις αρμοδιότητές του όπως ορίζει το Σύνταγμα και οι νόμοι.

8.4.2 ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

1.      Ποιες ιστορικές συγκυρίες επέβαλαν την αρχή του κράτους δικαίου;

Η αστική τάξη τον 19ο αιώνα προσπάθησε, μέσω του γραπτού τύπου του Συντάγματος, να περιορίσει την αυθαιρεσία του μονάρχη και να διασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών.

2.      Ποια είναι η έννοια του κράτους δικαίου, όπως αποτυπώνεται στο σύγχρονο Σύνταγμα;

-Ότι κάθε πράξη οργάνων της εξουσίας πρέπει να προβλέπεται στο νόμο (αρχή νομιμότητας).

-Ότι όλοι οι πολίτες έχουν θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα (π.χ. ισότητα, δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας, θρησκευτικής ελευθερίας κλπ.)

-Ότι η δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη από άλλα κρατικά όργανα

8.4.3 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

1.      Πώς προέκυψε ιστορικά η ανάγκη για κοινωνικό κράτος και ποιος είναι ο σκοπός του;

-Μετά τη βιομηχανική επανάσταση προέκυψαν μεγάλες οικονομικές ανισότητες ð

-Το βιοτικό επίπεδο των πολιτών παρουσίαζε μεγάλες διαφορές μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών τάξεων ð

-Αποτέλεσμα: να μην μπορούν πολλά άτομα χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων να έχουν πρόσβαση σε απολύτως απαραίτητα αγαθά ð

-Για να μπορούν να απολαμβάνουν όλοι τα αγαθά αυτά και να αμβλυνθούν οι κοινωνικές ανισότητες, κατοχυρώθηκε μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο το κοινωνικό κράτος.

2.      Πώς προβλέπεται το κοινωνικό κράτος στο Σύνταγμα;

α) Με υποχρεώσεις του κράτους (για δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, δωρεάν εκπαίδευση, προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, ενίσχυση οικογένειας κλπ.)

β) Με κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών (π.χ. για δημόσια δωρεάν παιδεία, για προστασία της υγείας, προστασία του περιβάλλοντος)

8.4.4 ΑΡΧΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ

1.      Ποιες είναι οι τρεις διαφορετικές λειτουργίες που επιτελούν τα όργανα του κράτους; Γιατί αυτές πρέπει να ασκούνται από διαφορετικά όργανα;

α) θέσπιση νόμων (νομοθετική λειτουργία)

            β) εφαρμογή νόμων (εκτελεστική λειτουργία)

            γ) επίλυση διαφορών από την εφαρμογή των νόμων (δικαστική λειτουργία)

            Εάν αυτές συγκεντρωθούν σε ένα όργανο, αυτό θα οδηγούσε στην αυθαιρεσία.

2.      Ποια όργανα ασκούν την κάθε λειτουργία;

α) Νομοθετική λειτουργία: Βουλή (συμπληρωματικά: Πρόεδρος Δημοκρατίας)

β) Εκτελεστική λειτουργία: Κυβέρνηση (συμπληρωματικά:  Πρόεδρος Δημοκρατίας)

γ) Δικαστική λειτουργία: Δικαστήρια

3.      Τι σημαίνει “σχετική” διάκριση των λειτουργιών και γιατί εφαρμόζεται;

Ότι το όργανο που ασκεί μια λειτουργία μπορεί να συμμετέχει στην άσκηση άλλης (π.χ. η Βουλή να ασκεί δικαστική λειτουργία, όταν δικάζει Υπουργούς, ή η Κυβέρνηση να ασκεί νομοθετική εξουσία, με τις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου).

Εφαρμόζεται για λόγους ταχύτερης και αποτελεσματικότερης άσκησης της κρατικής εξουσίας.

ΜΑΘΗΜΑ 18^ο (σελ. 77-78)

9.1 ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΩΜΑ

Α. ΣΥΝΘΕΣΗ

·      Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ο λαός που έχει την εξουσία ταυτίζεται με το εκλογικό σώμα.

·      Το εκλογικό σώμα είναι οι πολίτες που έχουν δικαίωμα ψήφου.

Β. ΠΡΟΣΟΝΤΑ

·      Ελληνική ιθαγένεια: ψηφίζουν μόνο όσοι είναι Έλληνες πολίτες. Εξαίρεση: στις δημοτικές εκλογές, που ψηφίζουν και οι πολίτες της Ε.Ε.

·      Ηλικία: ψηφίζουν όσοι είναι από 18 ετών και άνω (ημ/νία γέννησης θεωρείται η 1/1).

·      Ικανότητα διενέργειας νομικών πράξεων (δικαιοπραξιών)

·      Μη καταδίκη για ορισμένα εγκλήματα

·      Εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους

Γ. ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

·      Στις βουλευτικές εκλογές: ψηφίζει αντιπροσώπους για τη βουλή (βουλευτές) / κάθε 4 χρόνια

·      Στις δημοτικές-νομαρχιακές εκλογές: ψηφίζει όργανα Τοπικής Αυτοδιοίκησης (δημάρχους-νομάρχες) /κάθε 4 χρόνια

·      Στις ευρωεκλογές: ψηφίζει αντιπροσώπους για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ευρωβουλευτές) / κάθε 5 χρόνια

·      Στα δημοψηφίσματα: ψηφίζει για σημαντικά ζητήματα / προκηρύσσονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

9.2 ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ-ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Α. ΑΜΕΣΟΤΗΤΑ

Σημαίνει ότι ο λαός εκλέγει απευθείας τους αντιπροσώπους του, χωρίς παρεμβολή τρίτων (π.χ. εκλεκτόρων)

Β. ΜΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Σημαίνει ότι η εκλογική βούληση δεν γίνεται γνωστή σε τρίτους.

Επιτυγχάνεται: α) Με ειδικούς χώρους τέλεσης του εκλογικού δικαιώματος (παραβάν, κάλπη)

β) Με ομοιόμορφα ψηφοδέλτια

Γ. ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΤΗΤΑ

Σημαίνει ότι όλοι όσοι έχουν τις προϋποθέσεις είναι υποχρεωμένοι να ψηφίσουν. Εάν δεν το κάνουν όμως, δεν υπάρχουν ποινικές κυρώσεις (από το 2001).

Δ. ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΣΚΗΣΗ

Σημαίνει τη φυσική παρουσία του ψηφοφόρου κατά την τέλεση του εκλογικού δικαιώματος. Εξαίρεση: εάν είναι κάτοικος εξωτερικού μπορεί να ψηφίσει με επιστολή.

Ε. ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΨΗΦΟΥ

Σημαίνει ότι α) κάθε πολίτης ψηφίζει μία μόνο φορά και β) όλες οι ψήφοι είναι νομικά ισοδύναμες

ΣΤ. ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑ

Σημαίνει ότι δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις που θέτει το Σύνταγμα. Επομένως, δεν μπορεί με νόμο να θεσπιστούν άλλοι λόγοι στέρησης του εκλογικού δικαιώματος, εκτός από αυτούς που θέτει το Σύνταγμα.

Καθιερώθηκε: γενικά το 1864, για τις γυναίκες: 1952

ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Άρθρο 51

1. …

2. …

3. Οι βουλευτές εκλέγονται με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία από τους πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα, όπως νόμος ορίζει. Ο νόμος δεν μπορεί να περιορίσει το εκλογικό δικαίωμα παρά μόνο αν δεν έχει συμπληρωθεί κατώτατο όριο ηλικίας ή για ανικανότητα δικαιοπραξίας ή ως συνέπεια αμετάκλητης ποινικής καταδίκης για ορισμένα εγκλήματα.

** 4. Οι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια.

Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την επικράτεια.

** 5. Η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι υποχρεωτική.

Άρθρο 52

Η ελεύθερη και ανόθευτη εκδήλωση της λαϊκής θέλησης, ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, τελεί υπό την εγγύηση όλων των λειτουργών της Πολιτείας, που έχουν υποχρέωση να τη διασφαλίζουν σε κάθε περίπτωση. Νόμος ορίζει τις ποινικές κυρώσεις κατά των παραβατών της διάταξης αυτής.

ΜΑΘΗΜΑ 19^ο (σελ. 79-81)

9.3 ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΤΡΟΠΟΣ ΤΕΛΕΣΗΣ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ

α) Διαίρεση της χώρας σε  εκλογικές περιφέρειες (56).

β) Αντιστοιχία βουλευτικών εδρών ανά περιφέρεια, ανάλογα με πληθυσμό

γ) Κατανομή εδρών στους βουλευτές

ΕΝΝΟΙΑ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Εκλογικό σύστημα είναι ο τρόπος μετατροπής των ψήφων σε έδρες.

ΕΙΔΗ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

α) Πλειοψηφικά

Οι έδρες της περιφέρειας δίνονται όλες στο κόμμα που συγκεντρώνει τις περισσότερες ψήφους.

Είδη: απόλυτα (δηλ. 50%+1) ή σχετικά (σε σύγκριση με τους υπολοίπους).

Πλεονέκτημα: δημιουργία σταθερών μονοκομματικών Κυβερνήσεων

Μειονέκτημα: αποκλεισμός εκπροσώπων μικρών κομμάτων

β) Αναλογικά

Οι έδρες της περιφέρειας κατανέμονται σε όλα τα κόμματα, ανάλογα με τις ψήφους που πήραν (η αναλογία ορίζεται από το εκλογικό μέτρο που είναι ψηφοδέλτια περιφέρειας : έδρες περιφέρειας).

Πλεονέκτημα: απόλυτα αντιπροσωπευτικό αποτέλεσμα της βούλησης του λαού

Μειονέκτημα: όχι σταθερές Κυβερνήσεις, αφού προκύπτουν από συνεργασίες

γ) Μικτά

Συνδυασμός πλειοψηφικών και αναλογικών. Παράδειγμα: ενισχυμένη αναλογική (εφαρμόζεται στην Ελλάδα και σημαίνει αναλογικό σύστημα με  ενίσχυση των μεγαλυτέρων κομμάτων, είτε με πριμοδότηση στην κατανομή των εδρών είτε με πλαφόν εισόδου στη βουλή ð σήμερα 3%).

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Άρθρο 54

** 1. Το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών.

** 2. Ο αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση το νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευτεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της.

3. Μέρος της Βουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών, μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογή δύναμη του κάθε κόμματος στην Επικράτεια, όπως νόμος ορίζει.

Άρθρο 29

1.Έλληνες πολίτες που έχουν το εκλογικό δικαίωμα μπορούν ελεύθερα να ιδρύουν και να συμμετέχουν σε πολιτικά κόμματα, που η οργάνωση και η δράση τους οφείλει να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Πολίτες που δεν απέκτησαν ακόμη δικαίωμα να εκλέγουν μπορούν να συμμετέχουν στα τμήματα νέων των κομμάτων.

** 2.  Τα κόμματα έχουν δικαίωμα στην οικονομική τους ενίσχυση από το Κράτος για τις εκλογικές και τις λειτουργικές τους δαπάνες, όπως νόμος ορίζει. Νόμος ορίζει τις εγγυήσεις διαφάνειας ως προς τις εκλογικές δαπάνες και γενικά την οικονομική διαχείριση των κομμάτων, των βουλευτών, των υποψήφιων βουλευτών και των υποψηφίων στην τοπική αυτοδιοίκηση όλων των βαθμών. Με νόμο επιβάλλεται ανώτατο όριο εκλογικών δαπανών, μπορεί να απαγορεύονται ορισμένες μορφές προεκλογικής προβολής και καθορίζονται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες η παράβαση των σχετικών διατάξεων συνιστά λόγο έκπτωσης από το βουλευτικό αξίωμα με πρωτοβουλία του ειδικού οργάνου του επόμενου εδαφίου. Ο έλεγχος των εκλογικών δαπανών των κομμάτων και των υποψήφιων βουλευτών διενεργείται από ειδικό όργανο που συγκροτείται και με τη συμμετοχή ανώτατων δικαστικών λειτουργών, όπως νόμος ορίζει. Με νόμο μπορούν να επεκταθούν οι ρυθμίσεις αυτές και στους υποψήφιους για άλλες αιρετές θέσεις.

** 3.  Απαγορεύονται απολύτως οι οποιασδήποτε μορφής εκδηλώσεις υπέρ ή κατά πολιτικού κόμματος στους δικαστικούς λειτουργούς και σε όσους υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις και στα σώματα ασφαλείας. Απαγορεύονται απολύτως οι οποιασδήποτε μορφής εκδηλώσεις υπέρ ή κατά πολιτικού κόμματος, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, στους υπαλλήλους του Δημοσίου, οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή δημόσιων επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή επιχειρήσεων η διοίκηση των οποίων ορίζεται άμεσα ή έμμεσα από το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχο.

www.in.gr, 10-12-2007 *

Το νομοσχέδιο για τις αλλαγές στον εκλογικό νόμο κατέθεσε τη Δευτέρα στη Βουλή ο υπουργός Εσωτερικών, Προκόπης Παυλόπουλος.

Στο νομοσχέδιο προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η πριμοδότηση του πρώτου κόμματος με επιπλέον 10 έδρες σε σχέση με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, δηλαδή από 40 σε 50 τις έδρες.

Το πρώτο κόμμα παίρνει τέσσερις έδρες από το δεύτερο και δύο από τα υπόλοιπα, ενώ όπως αναφέρεται στις διατάξεις του εκλογικού νόμου, η πριμοδότηση δεν ισχύει σε περίπτωση συνασπισμού κομμάτων.

Η πριμοδότηση θα δίνεται μόνο στη περίπτωση που ο μέσος όρος της εκλογικής τους δύναμης υπερβαίνει το ποσοστό του αυτοτελούς κόμματος.

Ο μέσος όρος υπολογίζεται από τη διαίρεση του ποσοστού του συνασπισμού με τον αριθμό των κομμάτων που το απαρτίζουν. Έτσι, για παράδειγμα, αν δύο κόμματα πήραν 60%, ο μέσος όρος θα είναι 30%. Αν είναι μεγαλύτερο αυτό το ποσοστό από το μεγαλύτερο κόμμα, τότε μόνο παίρνει την πριμοδότηση.

Ο Αρειος Πάγος είναι αυτός που θα κρίνει τελεσίδικα, το χαρακτηρισμό κάθε κόμματος κατατάσσοντάς το στα συνεργαζόμενα ή τα αυτοτελή κόμματα.

Από τις διατάξεις του νομοσχεδίου, σημαντική είναι αυτή που προβλέπει την υποχρεωτική ποσόστωση κατά το 1/3 της εκπροσώπησης των γυναικών, καθώς είναι η πρώτη φορά που θεσπίζεται κάτι τέτοιο.

Για να ισχύσει ο νέος εκλογικός νόμος στις προσεχείς εκλογές θα πρέπει να ψηφιστεί από τα 2/3 της Ολομέλειας, δηλαδή από 200 βουλευτές.

Σε διαφορετική περίπτωση θα ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές, ενώ στις επόμενες θα εφαρμοστεί ο ισχύων εκλογικός νόμος.

Ο εκλογικός νόμος θα συζητηθεί μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων.

·          (Ο νόμος ψηφίστηκε στις 22-1-2008)

ΜΑΘΗΜΑ 20^ο (σελ. 88-91)

10.1 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ

·   Προϋποθέσεις εκλογής: α) νόμιμη ικανότητα εκλέγειν β) 25^ο έτος

·   Σύνολο: 300 (μπορεί να αλλάξει, αλλά πάντα θα κυμαίνεται μεταξύ 200 και 300).

·   Δικαιώματα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους: ελευθερίας γνώμης και ψήφου κατά συνείδησης.

ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

·   Ονομάζεται το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο εκλογών

ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ

·   Ονομάζεται η ετήσια λειτουργία της βουλής και ξεκινάει την 1^η Δευτέρα κάθε Οκτωβρίου

ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ

Είναι πάντα δημόσιες. Η δημοσιότητα εξασφαλίζεται:

α) Με τη μετάδοση από τα ΜΜΕ

β) Με την ελευθερία παρακολούθησής της από οποιονδήποτε πολίτη

·   Σε ολομέλεια

·   Σε τμήματα

·   Σε τμήματα θερινών διακοπών

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

α) ΘΕΣΠΙΣΗ ΝΟΜΩΝ

Η διαδικασία έχει ως εξής:

·   Κατάθεση νομοσχεδίου (βουλευτές ενός ή περισσοτέρων κομμάτων)

·   Παραπομπή του για επεξεργασία από κοινοβουλευτική επιτροπή (βουλευτές όλων των κομμάτων)

·   Ψήφιση επεξεργασμένου νομοσχεδίου (νόμου)

·   Έκδοση νόμου (υπογραφή) από Πρόεδρο της Δημοκρατίας

·   Δημοσίευση νόμου στο ΦΕΚ

β) ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

·   Από Αντιπολίτευση: διατυπώνοντας επερωτήσεις ή άλλα μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου (πρόταση μομφής κλπ.)

·   Από Κυβερνητικά στελέχη: παρέχοντας πληροφορίες και απαντώντας σε επερωτήσεις και αναφορές

γ) ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

·   Κυβέρνηση = η πλειοψηφία που προέκυψε από τις εκλογές. Πρέπει να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης σε 15 ημέρες από το διορισμό του Πρωθυπουργού. Άρση ψήφου εμπιστοσύνης: με πρόταση δυσπιστίας από την αντιπολίτευση.

·   Πρωθυπουργός = ο αρχηγός του κόμματος της πλειοψηφίας. Διορίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

δ) ΑΛΛΕΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

·   Ψήφιση προϋπολογισμού

·   Επικύρωση διεθνών συμβάσεων

·   Αναθεώρηση του Συντάγματος

·   Ποινική δίωξη Υπουργούς, Πρόεδρο της Δημοκρατίας

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Άρθρο 51

1. Ο αριθμός των βουλευτών ορίζεται με νόμο, δεν μπορεί όμως να είναι μικρότερος από διακόσιους ούτε μεγαλύτερος από τριακόσιους.

2. Οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το Έθνος.

…

Άρθρο 53

1. Οι βουλευτές εκλέγονται για τέσσερα συνεχή έτη που αρχίζουν από την ημέρα των γενικών εκλογών. Μόλις λήξει η βουλευτική περίοδος, με προεδρικό διάταγμα, που προσυπογράφεται από το Υπουργικό Συμβούλιο, διατάσσεται η διενέργεια γενικών βουλευτικών εκλογών μέσα σε τριάντα ημέρες και η σύγκληση της νέας Βουλής σε τακτική σύνοδο μέσα σε άλλες τριάντα ημέρες από αυτές.

2. Βουλευτική έδρα που κενώθηκε μέσα στο τελευταίο έτος της περιόδου δεν συμπληρώνεται με αναπληρωματική εκλογή, όταν απαιτείται κατά το νόμο, εφόσον οι κενές έδρες δεν είναι περισσότερες από το ένα πέμπτο του όλου αριθμού των βουλευτών.

3.Σε περίπτωση πολέμου η βουλευτική περίοδος παρατείνεται σε όλη τη διάρκειά του. Αν η Βουλή έχει διαλυθεί, η διενέργεια των εκλογών αναστέλλεται εωσότου τελειώσει ο πόλεμος, ανακαλείται δε αυτοδικαίως η Βουλή που έχει διαλυθεί έως το τέλος του.

Άρθρο 54

** 1. Το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών.

** 2. Ο αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση το νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευτεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της.

3. Μέρος της Βουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών, μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογή δύναμη του κάθε κόμματος στην Επικράτεια, όπως νόμος ορίζει.

ΜΑΘΗΜΑ 21^ο (σελ. 92-94)

10.2 ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

10.2.1 ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΡΟΛΟΣ: Αρχηγός Κράτους

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ:

·   Νόμοι (έκδοση-δημοσίευση)

·   Δημοψηφίσματα (για κρίσιμο εθνικό θέμα ή για ψηφισμένο νόμο, κατόπιν αιτήματος της Βουλής)

·   Εκπροσώπηση Κράτους

·   Κήρυξη πολέμου / ειρήνης

·   Προεδρικά Διατάγματα:

- Ορίζουν πώς θα εφαρμοστεί ένας συγκεκριμένος νόμος

- Υπογράφονται από κοινού με τον αρμόδιο Υπουργό

·   Διορισμός Πρωθυπουργού-Κυβέρνησης:

- Εάν υπάρχει κόμμα απόλυτης πλειοψηφίας (με 151 έδρες):Διορίζεται ο αρχηγός του

- Εάν δεν υπάρχει: ο Πρόεδρος δίνει διερευνητικές εντολές σχηματισμού Κυβέρνησης

  σε καθένα από τα 3 πρώτα κόμματα, ωσότου σχηματιστεί Κυβέρνηση.

- Εάν δεν σχηματιστεί: σχηματίζεται οικουμενική ή υπηρεσιακή Κυβέρνηση και ξανά εκλογές

ΕΚΛΟΓΗ: Από τη Βουλή. Διαρκεί 5 χρόνια. Επανεκλογή επιτρέπεται μόνο για μία φορά.

Προϋποθέσεις:

α) Έλληνας πολίτης

β) Μητέρα ή πατέρας ελληνικής καταγωγής

γ) Συμπλήρωση 40ού έτους ηλικίας

δ) Νόμιμη ικανότητα εκλέγειν

Διαδικασία:

α) Απαιτείται πλειοψηφία 2/3 (200 βουλευτές)

β) Αν δεν υπάρχει σε 2 συνεχόμενες ψηφοφορίες: αρκεί πλειοψηφία 3/5 (180 βουλευτές)

γ) Αν δεν υπάρχει και αυτή: διαλύεται η Βουλή και προκηρύσσονται εκλογές

δ) Μετά τις εκλογές: απαιτείται πλειοψηφία 3/5 (180 βουλευτές)

ε) Αν δεν υπάρχει σε 2 συνεχόμενες ψηφοφορίες: αρκεί απόλυτη πλειοψηφία (151 βουλευτές)

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Άρθρο 30

1. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ρυθμιστής του Πολιτεύματος. Εκλέγεται από τη Βουλή για περίοδο πέντε ετών, όπως ορίζεται στα άρθρα 32 και 33.

2. Το αξίωμα του Προέδρου είναι ασυμβίβαστο με οποιοδήποτε άλλο αξίωμα, θέση ή έργο.

3. Η προεδρική περίοδος αρχίζει από την ορκωμοσία του Προέδρου.

4. Σε περίπτωση πολέμου, η προεδρική θητεία παρατείνεται έως τη λήξη του.

5. Επανεκλογή του ιδίου προσώπου επιτρέπεται μία φορά μόνο.

** Άρθρο 31

Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να εκλεγεί όποιος είναι Έλληνας πολίτης πριν από πέντε τουλάχιστον έτη, έχει από πατέρα ή μητέρα ελληνική καταγωγή, έχει συμπληρώσει το τεσσαρακοστό έτος της ηλικίας του και έχει τη νόμιμη ικανότητα του εκλέγειν.

Άρθρο 32

* 1. Η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τη Βουλή γίνεται με ονομαστική ψηφοφορία και σε ειδική συνεδρίαση, που συγκαλείται από τον Πρόεδρο της Βουλής έναν τουλάχιστον μήνα πριν λήξει η θητεία του εν ενεργεία Προέδρου της Δημοκρατίας, κατά τα οριζόμενα στον κανονισμό της Βουλής

Άρθρο 40

1. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συγκαλεί τη Βουλή τακτικά μία φορά κάθε χρόνο, όπως ορίζει το άρθρο 64 παράγραφος 1, και εκτάκτως κάθε φορά που το κρίνει εύλογο. Κηρύσσει αυτοπροσώπως ή δια του Πρωθυπουργού την έναρξη και τη λήξη κάθε βουλευτικής περιόδου.

 Άρθρο 42

* 1. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκδίδει και δημοσιεύει τους νόμους που έχουν ψηφιστεί από τη Βουλή μέσα σε ένα μήνα από την ψήφισή τους. Μέσα στην προθεσμία που προβλέπεται στο προηγούμενο εδάφιο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να αναπέμψει στη Βουλή νομοσχέδιο που έχει ψηφιστεί από αυτή, εκθέτοντας και τους λόγους της αναπομπής.

ΜΑΘΗΜΑ 22^ο

10.2 ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

10.2.1 ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

ΡΟΛΟΣ: Ασκεί την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας

ΣΥΝΘΕΣΗ: Υπουργικό Συμβούλιο (Πρωθυπουργός + Υπουργοί)

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ:

Πρωθυπουργός:

α) Διορίζεται από τον Πρόεδρο και είναι ο αρχηγός της παράταξης της πλειοψηφίας

β) Είναι υπεύθυνος για τη γενική εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής

γ) Ορίζει τα πρόσωπα που απαρτίζουν την Κυβέρνηση (δηλ. τους Υπουργούς)

δ) Αντικαθιστά τους Υπουργούς

Υπουργοί:

α) Διορίζονται από τον Πρωθυπουργό και είναι είτε βουλευτές είτε εξωκοινοβουλευτικοί

β) Είναι υπεύθυνοι για έναν συγκεκριμένο τομέα της κυβερνητικής πολιτικής (Υπουργείο)

    Εάν είναι υφυπουργοί: υπεύθυνοι για έναν συγκεκριμένο τομέα ενός Υπουργείου

γ) Ορισμένες φορές ασκούν συγκεκριμένα καθήκοντα, χωρίς να έχουν υπουργείο

    (ονομάζονται: Υπουργοί άνευ χαρτοφυλακίου)

δ) Υποβάλλουν στη Βουλή νομοσχέδια για ψήφιση νόμων

10.3 ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

l Επίλυση διαφορών μεταξύ των πολιτών μεταξύ τους

l Επίλυση διαφορών μεταξύ κράτους και πολιτών

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΩΝ

l Ανεξαρτησία από το κράτος

l Ισοβιότητα

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

l Εφαρμογή των νόμων, εκτός αν έρχονται σε αντίθεση με το Σύνταγμα

l Υποχρέωση αιτιολόγησης δικαστικών αποφάσεων

l Διάκριση σε διοικητικά, πολιτικά και ποινικά

Διοικητικά δικαστήρια: δικάζουν διοικητικές υποθέσεις, δηλ. διαφορές μεταξύ κράτους και πολιτών, που προκύπτουν από παράνομες πράξεις κρατικών οργάνων. Π.χ. υποθέσεις συνταξιοδοτικές, φορολογικές, υπηρεσιακής κατάστασης δημοσίων υπαλλήλων κλπ.

- Βασικοί νόμοι:

Για διοικητικές υποθέσεις: Διοικητικός κώδικας

Για εκδίκαση διοικητικών υποθέσεων: Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας

Πολιτικά δικαστήρια: δικάζουν πολιτικές (ή αστικές) υποθέσεις, δηλ. διαφορές μεταξύ πολιτών (ιδιωτικές), π.χ. διαφορές ενοχικές (δηλ. που προέρχονται από έννομες σχέσεις, με βάση τις οποίες ένα πρόσωπο οφείλει να προβεί σε μια πράξη ή σε μια παροχή προς ένα άλλο, όπως διαφορές από πώληση ή μίσθωση πράγματος, εργατικές, εμπορικές, διαφορές από ακίνητα ή κινητά (εμπράγματες), οικογενειακές, κληρονομικές κλπ.

- Βασικοί νόμοι:

Για αστικές υποθέσεις: αστικός κώδικας

Για εκδίκαση αστικών υποθέσεων: Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας

Ποινικά δικαστήρια: δικάζουν ποινικές υποθέσεις, δηλ. πράξεις που χαρακτηρίζονται από το νόμο ως εγκλήματα (π.χ. εγκλήματα κατά της ζωής, όπως ανθρωποκτονία ή σωματική βλάβη, κατά της περιουσίας, όπως κλοπή, ληστεία, φθορά ξένης ιδιοκτησίας κλπ.)

- Βασικοί νόμοι:

Για ποινικές υποθέσεις: Ποινικός κώδικας

Για εκδίκαση ποινικών υποθέσεων: Κώδικας Ποινικής Δικονομίας

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Άρθρο 81

1. Την Κυβέρνηση αποτελεί το Υπουργικό Συμβούλιο που απαρτίζεται από τον Πρωθυπουργό και τους Υπουργούς. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη σύνθεση και τη λειτουργία του Υπουργικού Συμβουλίου. (…) Νόμος ρυθμίζει τη θέση των αναπληρωτών Υπουργών και των Υπουργών χωρίς χαρτοφυλάκιο, των Υφυπουργών, που μπορεί να αποτελούν μέλη της Κυβέρνησης, καθώς και των μόνιμων υπηρεσιακών Υφυπουργών. 2.Κανένας δεν μπορεί να διοριστεί μέλος της Κυβέρνησης ή Υφυπουργός, αν δεν συγκεντρώνει τα προσόντα που ορίζει το άρθρο 55 για το βουλευτή. 3. Οποιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα των μελών της Κυβέρνησης, των Υφυπουργών και του Προέδρου της Βουλής αναστέλλεται κατά τη διάρκεια της άσκησης των καθηκόντων τους.

Άρθρο 82
1. Η Κυβέρνηση καθορίζει και κατευθύνει τη γενική πολιτική της Χώρας, σύμφωνα με τους Συντάγματος και των νόμων.
2. Ο Πρωθυπουργός εξασφαλίζει την ενότητα της Κυβέρνησης και κατευθύνει τις ενέργειες της, καθώς και των δημόσιων γενικά υπηρεσιών για την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής μέσα στο πλαίσιο των νόμων

Άρθρο 83
1. Κάθε Υπουργός ασκεί τις αρμοδιότητες που ορίζει ο νόμος. Οι Υπουργοί χωρίς χαρτοφυλάκιο ασκούν όσες αρμοδιότητες τους αναθέτει ο Πρωθυπουργός με απόφασή του.
2.Οι Υφυπουργοί ασκούν τις αρμοδιότητες που τους αναθέτουν με κοινή απόφαση ο Πρωθυπουργός και ο οικείος Υπουργός.

Άρθρο 84
1. Η Κυβέρνηση οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την ορκωμοσία του πρωθυπουργού, η Κυβέρνηση υποχρεούται να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής και μπορεί να τη ζητεί και οποτεδήποτε άλλοτε. Η Βουλή, αν έχουν διακοπεί οι εργασίες της κατά το σχηματισμό της Κυβέρνησης, καλείται μέσα σε δεκαπέντε ημέρες να αποφανθεί για την πρόταση εμπιστοσύνης.
2. Η Βουλή μπορεί με απόφασή της να αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την Κυβέρνηση ή από μέλος της. Πρόταση δυσπιστίας μπορεί να υποβληθεί μόνο μετά την πάροδο εξαμήνου αφότου η Βουλή απέρριψε πρόταση δυσπιστίας.
Η πρόταση δυσπιστίας πρέπει να είναι υπογραμμένη από το ένα έκτο τουλάχιστον των βουλευτών

Άρθρο 87
1. Η δικαιοσύνη απονέμεται από δικαστήρια συγκροτούμενα από τακτικούς δικαστές, που απολαμβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία.
2. Οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και στους νόμους και σε καμία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με διατάξεις που έχουν τεθεί κατά κατάλυση του Συντάγματος.

Άρθρο 87
1. Η δικαιοσύνη απονέμεται από δικαστήρια συγκροτούμενα από τακτικούς δικαστές, που απολαμβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία.
2. Οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και στους νόμους και σε καμία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με διατάξεις που έχουν τεθεί κατά κατάλυση του Συντάγματος.

Άρθρο 88

1. Οι δικαστικοί λειτουργοί διορίζονται με προεδρικό διάταγμα, σύμφωνα με νόμο που ορίζει τα προσόντα και τη διαδικασία της επιλογής τους, και είναι ισόβιοι.

ΜΑΘΗΜΑ 23^ο

11.1 Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

ΑΣΚΕΙΤΑΙ:

α) από κρατικούς οργανισμούς => Κρατική διοίκηση (Υπουργεία, Δημόσιες Υπηρεσίες)

β) από αυτοδιοικούμενους οργανισμούς => αυτοδιοίκηση (ΟΤΑ, Πανεπιστήμια)

ΚΡΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

Ασκείται με το αποκεντρωτικό σύστημα, δηλ. από κρατικά και περιφερειακά όργανα.

α) Κρατικά όργανα

Πρωθυπουργός => Υπουργοί => Υφυπουργοί => Γενικός Γραμματέας Υπουργείου=> Γενική Διεύθυνση Υπουργείου (π.χ. Δ/νση Β΄βάθμιας Εκπ/σης)=> Επιμέρους Διευθύνσεις (π.χ. Δ/νση διδακτικών βιβλίων).

β) Περιφερειακά όργανα

Όργανα: Περιφέρεια (13) – Περιφερειάρχης.

Αρμοδιότητα: Εφαρμογή κυβερνητικής πολιτικής στη συγκεκριμένη περιφέρεια

Έλεγχος: Από Υπουργεία

ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

α) Τοπική αυτοδιοίκηση: Νομαρχίες=> Δήμοι, Κοινότητες (ΟΤΑ)

Είναι: νομικά πρόσωπα που ασκούν δημόσια εξουσία, την οποία τους παραχωρεί το κράτος

Χρησιμότητα: συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, αποφόρτιση του κράτους από τοπικές υποθέσεις

β) Αυτοδιοίκηση ΑΕΙ – Αγίου Όρους

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Άρθρο 101
1. Η διοίκηση του Κράτους οργανώνεται σύμφωνα με το αποκεντρωτικό σύστημα.
2. Η διοικητική διαίρεση της Χώρας διαμορφώνεται με βάση τις γεωοικονομικές, κοινωνικές και συγκοινωνιακές συνθήκες.
**3. Τα περιφερειακά όργανα του Κράτους έχουν γενική αποφασιστική αρμοδιότητα για τις υποθέσεις της περιφέρειάς τους. Οι κεντρικές υπηρεσίες, εκτός από ειδικές αρμοδιότητες, έχουν τη γενική κατεύθυνση, το συντονισμό και τον έλεγχο των περιφερειακών οργάνων, όπως νόμος ορίζει.

** Ερμηνευτική δήλωση:                                                                                                                                                   Ο κοινός νομοθέτης και η διοίκηση όταν δρα κανονιστικά έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών περιοχών.

Άρθρο 16
…

5. Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Κράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους. Συγχώνευση ή κατάτμηση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μπορεί να γίνει και κατά παρέκκλιση από κάθε αντίθετη διάταξη, όπως νόμος ορίζει. Ειδικός νόμος ορίζει όσα αφορούν τους φοιτητικούς συλλόγους και τη συμμετοχή των σπουδαστών σε αυτούς.

Άρθρο 105
1. Η χερσόνησος του Άθω, από τη Μεγάλη Βίγλα και πέρα, η οποία αποτελεί την περιοχή του Αγίου Όρους, είναι, σύμφωνα με το αρχαίο προνομιακό καθεστώς του, αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους, του οποίου η κυριαρχία πάνω σ' αυτό παραμένει άθικτη. Από πνευματική άποψη το Άγιο Όρος διατελεί υπό την άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όλοι όσοι μονάζουν σ' αυτό αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια μόλις προσληφθούν ως δόκιμοι ή μοναχοί, χωρίς άλλη διατύπωση.
2. Το Άγιο Όρος διοικείται, σύμφωνα με το καθεστώς του, από τις είκοσι Ιερές Μονές του, μεταξύ των οποίων είναι κατανεμημένη ολόκληρη η χερσόνησος του Άθω, το έδαφος της οποίας είναι αναπαλλοτρίωτο.
Η διοίκησή του ασκείται από αντιπροσώπους των Ιερών Μονών, οι οποίοι αποτελούν την Ιερή Κοινότητα. Δεν επιτρέπεται καμία απολύτως μεταβολή στο διοικητικό σύστημα ή στον αριθμό των Μονών του Αγίου Όρους, ούτε στην ιεραρχική τάξη και τη θέση τους προς τα υποτελή τους εξαρτήματα. Απαγορεύεται να εγκαταβιώνουν στο Άγιο Όρος ετερόδοξοι ή σχισματικοί.
3. Ο λεπτομερή καθορισμός των αγιορειτικών καθεστώτων και του τρόπου της λειτουργίας τους γίνεται από τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους, τον οποίο, με σύμπραξη του αντιπροσώπου του Κράτους, συντάσσουν και ψηφίζουν οι είκοσι Ιερές Μονές και τον επικυρώνουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Βουλή των Ελλήνων.
4. Η ακριβής τήρηση των αγιορειτικών καθεστώτων τελεί ως προς το πνευματικό μέρος υπό την ανώτατη εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και ως προς το διοικητικό μέρος υπό την εποπτεία του Κράτους, στο οποίο ανήκει αποκλειστικά και η διαφύλαξη της δημόσιας τάξης και ασφάλειας.
5. Οι πιο πάνω εξουσίες του Κράτους ασκούνται από διοικητή, του οποίου τα δικαιώματα και καθήκοντα καθορίζονται με νόμο.

Με νόμο επίσης καθορίζονται η δικαστική εξουσία που ασκούν οι μοναστηριακές αρχές και η Ιερή Κοινότητα, καθώς και τα τελωνειακά και φορολογικά πλεονεκτήματα του Αγίου Όρους.

ΜΑΘΗΜΑ 24^ο

11.2 ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ: με την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας («Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό»)

ΣΗΜΑΙΝΕΙ: Ότι όλες οι υποθέσεις τοπικής σημασίας ανήκουν αποκλειστικά στην αρμοδιότητα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ)

·         Υποθέσεις τοπικής σημασίας: κατασκευή πεζοδρομίων, καθαριότητα κλπ.

·         Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης:

-          κατοχυρώνονται στο άρ. 102 του Συντάγματος, για να διοικούν τις τοπικές υποθέσεις.

-          έχουν αυτοτέλεια (δηλ.: δικά τους έσοδα, δικούς τους υπαλλήλους)

-          Χρηματοδοτούνται από την Περιφέρεια, μέσω του κρατικού προϋπολογισμού.

11.2.1 Α΄ ΒΑΘΜΟΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: ΔΗΜΟΙ

·         Πληθυσμός άνω των 10.000 ή πρωτεύουσα = Δήμος

·         Πληθυσμός άνω των 150.000 =Δήμος με δημοτικά διαμερίσματα

·         Πληθυσμός κάτω των 10.000 και άνω των 1.500 = Κοινότητα (με συνοικίες=> προαιρετικά)

·         Διακυβέρνηση: Δήμαρχος+Δημοτικό Συμβούλιο ή Κοινοτάρχης+Δημοτικό Συμβούλιο

·         Εκλογές: κάθε 4ετία (δημοτικές εκλογές)

·         Υπηρεσίες-Τοπικές υποθέσεις:

-          Κοινωνικές-προσωπικές (ΑΜΕΑ, ΚΑΠΗ, δημοτικά ιατρεία, οικονομική ενίσχυση απόρων)

-          Περιβαλλοντικές (καθαριότητα, φροντίδα πρασίνου)

-          Πολιτιστικές (βιβλιοθήκες, συναυλίες, λαϊκό πανεπιστήμιο)

-          Τεχνικές (κατασκευή δρόμων, πλατειών, συγκοινωνία)

-          Πολιτικής προστασίας (προστασία από έκτακτα καιρικά φαινόμενα: πυρκαγιές, πλημμύρες)

-          Παιδείας (παιδικοί σταθμοί, έργα σε σχολεία)

-          Ασφάλειας (δημοτική αστυνομία)

11.2.2 Β΄ ΒΑΘΜΟΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: ΝΟΜΑΡΧΙΕΣ

·         Κάθε νομός = Νομαρχία

·         Διακυβέρνηση: Νομάρχης+Νομαρχιακό Συμβούλιο

·         Εκλογές: κάθε 4ετία (νομαρχιακές εκλογές)

·         Υπηρεσίες-Τοπικές υποθέσεις: Τοπικά θέματα που ανήκουν στην αρμοδιότητα περισσότερων δήμων (π.χ. τεχνικά έργα που σχετίζονται με περισσότερους δήμους, πολεοδομικά θέματα κλπ.)

·         Σχέση με Δήμους: όχι ιεραρχική, αλλά σχέση συνεργασίας

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

** Άρθρο 102
1. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού. Υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Νόμος καθορίζει το εύρος και τις κατηγορίες των τοπικών υποθέσεων, καθώς και την κατανομή τους στους επιμέρους βαθμούς. Με νόμο μπορεί να ανατίθεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης η άσκηση αρμοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του Κράτους.
2. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Οι αρχές τους εκλέγονται με καθολική και μυστική ψηφοφορία, όπως νόμος ορίζει.
3. Με νόμο μπορεί να προβλέπονται για την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών ή την άσκηση αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης αναγκαστικοί ή εκούσιοι σύνδεσμοι οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, που διοικούνται από αιρετά όργανα.

4. Το κράτος ασκεί στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εποπτεία που συνίσταται αποκλειστικά σε έλεγχο νομιμότητας και δεν επιτρέπεται να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους. Ο έλεγχος νομιμότητας ασκείται, όπως νόμος ορίζει. Πειθαρχικές ποινές στα αιρετά όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης, εκτός από τις περιπτώσεις που συνεπάγονται αυτοδικαίως έκπτωση ή αργία, επιβάλλονται μόνο ύστερα από σύμφωνη γνώμη συμβουλίου που αποτελείται κατά πλειοψηφία από τακτικούς δικαστές, όπως νόμος ορίζει.                                                                                                                                                                       5. Το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων αυτών. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των φόρων ή τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών  και εισπράττονται από το Κράτος. Κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα του Κράτους προς την τοπική αυτοδιοίκηση συνεπάγεται και τη μεταφορά των αντίστοιχων  πόρων. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τον καθορισμό και την είσπραξη τοπικών εσόδων απευθείας από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης.

ΜΑΘΗΜΑ 25^ο

12.1 ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

·  Αρχαία Ελλάδα: άμεση δημοκρατία, ισονομία-ισηγορία, κοινωνικοί φιλόσοφοι

·  Μεσαίωνας: ανυπαρξία ατομικών ελευθεριών, Magna Carta (δικαιώματα Άγγλων ευγενών)

·  17ος-18ος αιώνας: αρχή κράτους δικαίου (προστασία από μονάρχη), ιδέες φιλοσόφων για πολιτικές ελευθερίες, Γαλλική επανάσταση, Αμερικανική ανεξαρτησία

·  19ος αιώνας: βιομηχανική επανάσταση, σοσιαλισμός, Ρήγας Φεραίος, Συντάγματα ελληνικής επανάστασης, ατομικά δικαιώματα

·  20ος αιώνας: ίδρυση Ο.Η.Ε., Οικουμενική διακήρυξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κοινωνικά δικαιώματα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΠΟΛΙΤΗ

·  Κοινωνικός ρόλος=> δικαιώματα και υποχρεώσεις ως μέλος της κοινωνίας (π.χ. ρόλος καθηγητή: δικαιώματα διαχείρισης σχολικής τάξης / υποχρέωση μετάδοσης γνώσεων και ήθους)

Από τον ρόλο αυτό απορρέουν τα κοινωνικά δικαιώματα

·  Ρόλος πολίτης=> δικαιώματα και υποχρεώσεις ως πολίτης του κράτους (π.χ. δικαίωμα οικογενειακού ασύλου / υποχρέωση σεβασμού δικαιωμάτων τρίτων)

Από τον ρόλο αυτό απορρέουν τα ατομικά δικαιώματα

·  Αν τηρηθούν τα δικαιώματα, αλλά όχι οι υποχρεώσεις: κατάχρηση δικαιώματος

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

·  Από υποχρέωση κοινωνικής ευθύνης (άρθρο 25 Συντάγματος)

δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας=> περιορίζεται από την υποχρέωση παραχώρησης της κατοικίας για κατασκευή δρόμου

δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας=> περιορίζεται από την υποχρέωση σεβασμού προς το περιβάλλον

·  Από υποχρέωση τήρησης του Συντάγματος και των νόμων (άρθρο 120§2 Συντάγματος)

δικαίωμα ελεύθερης οικονομικής ανάπτυξης=> περιορίζεται από την υποχρέωση φορολογίας

δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας=> περιορίζεται από διατάξεις του νόμου περί κοινής ησυχίας

·  Από υποχρέωση υπεράσπισης της δημοκρατίας (άρθρο 120§4 Συντάγματος)

δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας=> περιορίζεται από υποχρέωση αντίστασης στην προσπάθεια κατάλυσης της δημοκρατίας

12.2 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

·  Από Σύνταγμα:

- θεσπίζονται ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα

- θεωρούνται θεμελιώδη, γιατί όλοι οι νόμοι θα πρέπει να μην τα παραβιάζουν

- δεν μπορούν να καταργηθούν ή να περιοριστούν (μη αναθεωρητέες διατάξεις)

·  Από νομοθεσία Ευρωπαϊκής Ένωσης:

- Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων Ευρωπαϊκής Ένωσης

·  Από νομοθεσία Ο.Η.Ε.:

- Διακήρυξη δικαιωμάτων του ανθρώπου

- Διεθνείς συμβάσεις

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Άρθρο 25

** 1. Τα δικαιώματα του ανθρώπου, ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκησή τους. Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν. Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας.

2. Η αναγνώριση και η προστασία των θεμελιωδών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου από την Πολιτεία αποβλέπει στην πραγμάτωση της κοινωνικής προόδου μέσα σε ελευθερία και δικαιοσύνη.

3. Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος δεν επιτρέπεται.

4. Το Κράτος δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης.

Άρθρο 120

1. ...

2. Ο σεβασμός στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό και η αφοσίωση στην Πατρίδα και τη Δημοκρατία αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων.

3. ...
4. Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία.

 ΜΑΘΗΜΑ 26^ο - ΑΤΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Α΄

Η ΙΣΟΤΗΤΑ (άρ. 4)

ΕΝΝΟΙΑ:

α) Όλοι οι πολίτες αντιμετωπίζονται ισότιμα από τους νόμους, τη διοίκηση και τα δικαστήρια

β) Η ισότητα πολλές φορές είναι αναλογική, δηλ. ανάλογη με τα χαρακτηριστικά των ατόμων (π.χ. δικαίωμα ψήφου, δικαιώματα κοινωνικών παροχών πολυτέκνων)

ΜΟΡΦΕΣ:

α)  ΦΥΛΟ: Η ανισότητα εις βάρος της γυναίκας αντιμετωπίζεται:

- με μέτρα υπέρ των γυναικών (π.χ. υποχρεωτικό ποσοστό υποψηφίων γυναικών στις εκλογές)

- με κίνητρα για ίση αντιμετώπιση των 2 φύλων (π.χ. επιχορήγηση εργοδοτών για πρόσληψη γυναικών)

β) ΕΡΓΑΣΙΑ: ισχύει ισότητα αμοιβής για Έλληνες και αλλοδαπούς

γ) ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ: είναι ισότητα αναλογική, γιατί εξαρτάται από το εισόδημα του καθενός

δ) ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ: ισχύει για Έλληνες και πολίτες της Ε.Ε. που μιλούν ελληνικά

ε) ΣΤΡΑΤΕΥΣΗΣ: ισχύει μόνο για Έλληνες πολίτες. Εξαίρεση: εναλλακτική θητεία λόγω αντιλήψεων

στ) ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ: ισχύει για όλους, με ή χωρίς αναπηρίες.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (άρ. 5)

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

-  Σημαίνει:  ότι η προσωπική ελευθερία περιορίζεται μόνο από τον νόμο - Κατοχυρώνεται: άρ. 5 παρ. 3

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

-  Σημαίνει:  ότι η ζωή, η τιμή και η ελευθερία είναι δικαιώματα όλων όσων βρίσκονται στη χώρα

-  Κατοχυρώνεται: στο άρ. 5 παρ. 2

-  Ειδικότερες κατοχυρώσεις: απαγόρευση θανατικής ποινής, δικαίωμα στην υγεία, απαγόρευση μεταβολής γενετικής ταυτότητας (κλωνοποίηση).

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ (άρ. 5)

-  Σημαίνει:  ότι η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας περιορίζεται μόνο από τα δικαιώματα των άλλων

-  Κατοχυρώνεται: στο άρ. 5 παρ. 1

-  Ειδικότερες κατοχυρώσεις: Επιλογή επαγγέλματος, ελευθερία συλλογικής δράσης, προστασία έκφρασης και δημιουργίας, δικαίωμα πληροφόρησης

ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ (άρ. 17)

Το δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας περιορίζεται μόνο:

α) από την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (π.χ. απαγόρευση οικοδομικών εργασιών σε δάσος)

β) από την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος (π.χ. απαγόρευση σε αρχαιολογικούς χώρους)

γ) από την προστασία του γενικότερου συμφέροντος (π.χ. αναγκαστική απαλλοτρίωση)

ΑΣΥΛΟ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ (άρ. 9)

Σημαίνει το απαραβίαστο:

α) της οικογενειακής ζωής (π.χ. έρευνα στην κατοικία γίνεται μόνο με παρουσία δικαστικού λειτουργού)

β) της ιδιωτικής ζωής (περιλαμβάνει και την παραβίαση με ηλεκτρονικά μέσα)

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ (άρ. 10)

Γίνεται με: αιτήματα πολιτών στη Διοίκηση, κοινοβουλευτικό έλεγχο, Συνήγορο Πολίτη

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Άρθρο 4

1. Oι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.  2. Oι Έλληνες και οι Eλληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. 3. Έλληνες πολίτες είναι όσοι έχουν τα προσόντα που ορίζει ο νόμος. Eπιτρέπεται να αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια μόνο σε περίπτωση που κάποιος απέκτησε εκούσια άλλη ιθαγένεια ή που ανέλαβε σε ξένη χώρα υπηρεσία αντίθετη προς τα εθνικά συμφέροντα, με τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία που προβλέπει ειδικότερα ο νόμος. 4. Mόνο Έλληνες πολίτες είναι δεκτοί σε όλες τις δημόσιες λειτουργίες, εκτός από τις εξαιρέσεις που εισάγονται με ειδικούς νόμους. 5. Oι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους.  6. Kάθε Έλληνας που μπορεί να φέρει όπλα είναι υποχρεωμένος να συντελεί στην άμυνα της Πατρίδας, σύμφωνα με τους ορισμούς των νόμων. 7. Tίτλοι ευγένειας ή διάκρισης ούτε απονέμονται ούτε αναγνωρίζονται σε Έλληνες πολίτες.

** Ερμηνευτική δήλωση: Η διάταξη της παραγράφου 6 δεν αποκλείει να προβλέπεται με νόμο η υποχρεωτική προσφορά άλλων υπηρεσιών, εντός ή εκτός των ενόπλων δυνάμεων (εναλλακτική θητεία), από όσους έχουν τεκμηριωμένη αντίρρηση συνείδησης για την εκτέλεση ένοπλης ή γενικά στρατιωτικής υπηρεσίας.

Άρθρο 5

1. Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. 2. Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας.  3. Η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος.  ** 4. Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ' αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατό να επιβληθούν μόνο ως παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης, και μόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως  νόμος ορίζει. ** 5. Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών παρεμβάσεων.Ερμηνευτική δήλωση:

Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου με πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως νόμος ορίζει.

Άρθρο 6

1. Κανένας δε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται χωρίς αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα, που πρέπει να επιδοθεί τη στιγμή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση. Εξαιρούνται τα αυτόφωρα εγκλήματα.

Άρθρο 9

1. Η κατοικία του καθενός είναι άσυλο. Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη. Καμία έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος και πάντοτε με την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας.

2.Οι παραβάτες της προηγούμενης διάταξης τιμωρούνται για παραβίαση του οικιακού ασύλου και για κατάχρηση εξουσίας και υποχρεούνται σε πλήρη αποζημίωση του παθόντος, όπως νόμος ορίζει.

** Άρθρο 9Α

Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος ορίζει. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, που συγκροτείται και λειτουργεί, όπως νόμος ορίζει.

Άρθρο 10

1.Καθένας ή πολλοί μαζί έχουν το δικαίωμα, τηρώντας τους νόμους του Κράτους, να αναφέρονται εγγράφως στις αρχές, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να ενεργούν σύντομα κατά τις κείμενες διατάξεις και να απαντούν αιτιολογημένα σε εκείνον, που υπέβαλε την αναφορά, σύμφωνα με το νόμο.

2. Μόνο μετά την κοινοποίηση της τελικής απόφασης της αρχής στην οποία απευθύνεται η αναφορά, και με την άδειά της, επιτρέπεται η δίωξη εκείνου που την υπέβαλε για παραβάσεις που τυχόν υπάρχουν σε αυτή.

**3. Η αρμόδια υπηρεσία ή αρχή υποχρεούται να απαντά σε αιτήματα για παροχή πληροφοριών και χορήγηση εγγράφων , ιδίως πιστοποιητικών, δικαιολογητικών και βεβαιώσεων μέσα σε ορισμένη προθεσμία, όχι μεγαλύτερη των 60 ημερών, όπως νόμος ορίζει. Σε περίπτωση παρόδου άπρακτης της προθεσμίας αυτής ή παράνομης άρνησης, πέραν των άλλων τυχόν κυρώσεων και έννομων συνεπειών, καταβάλλεται και ειδική χρηματική ικανοποίηση στον αιτούντα, όπως νόμος ορίζει.

Άρθρο 17

1. Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος.

** 2. Κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση, που να ανταποκρίνεται στην αξία την οποία είχε το απαλλοτριούμενο κατά το χρόνο της συζήτησης στο δικαστήριο για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης. Αν ζητηθεί απευθείας ο οριστικός προσδιορισμός της αποζημίωσης, λαμβάνεται υπόψη η αξία κατά το χρόνο της σχετικής συζήτησης στο δικαστήριο.

 ΜΑΘΗΜΑ 27 - ΑΤΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Β΄

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (άρ. 13)

Σημαίνει: α) ανεξιθρησκία και β) θρησκευτική ισότητα

·   ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΙΑ=  ελευθερία θρησκευτικής συνείδησης. Κατοχυρώνεται στο άρ. 13§1α

·   ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ = αναγνώριση δικαιωμάτων ανεξάρτητα από θρησκευτικές πεποιθήσεις. Κατοχυρώνεται στο άρ. 13§1β.

·   ΠΡΟΣΗΛΥΤΙΣΜΟΣ = διάδοση ιδεών με μη πρόσφορα μέσα. Απαγορεύεται στο άρ. 13§2.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ (άρ. 14, 15)

Σημαίνει: α) ελευθερία έκφρασης και β) απαγόρευση λογοκρισίας

·   ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ: Είναι σημαντική, γιατί διαμορφώνει την κοινή γνώμη, που αποτελεί μέσο ελέγχου της πολιτικής εξουσίας και άρα εφαρμογής του κράτους δικαίου. Κατοχυρώνεται στο άρ. 14§1.

·   ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ: Σημαίνει τον προληπτικό έλεγχο ενός δημοσιεύματος από το κράτος. Απαγορεύεται στο άρ. 14§2. Εξαίρεση: ραδιοτηλεοπτικά μέσα (άρ. 15§1).

·   ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ: Σημαίνει την παρακράτηση του εντύπου και την απαγόρευση κυκλοφορίας. Απαγορεύεται στο άρ. άρ. 14§3. Εξαίρεση: Προσβολή χριστιανικής ή άλλης θρησκείας, Προέδρου της Δημοκρατίας, εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, δημοσίας αιδούς.

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΣΗΜΑΣΙΑ: Είναι σημαντικά γιατί εξασφαλίζουν την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: δικαίωμα εκλέγειν / εκλέγεσθαι, ίδρυση πολιτικών κομμάτων, διορισμός στο δημόσιο, διορισμός ενόρκων σε δίκη, πολιτικό άσυλο.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Άρθρο 3

1. Επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού.

Άρθρο 13

1. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. Η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός.

2. Κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων. Η άσκηση της λατρείας δεν επιτρέπεται να προσβάλλει τη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη. Ο προσηλυτισμός απαγορεύεται.

3. Οι λειτουργοί όλων των γνωστών θρησκειών υπόκεινται στην ίδια εποπτεία της Πολιτείας και στις ίδιες υποχρεώσεις απέναντί της, όπως και οι λειτουργοί της επικρατούσας θρησκείας.

4. Κανένας δεν μπορεί, εξαιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, να απαλλαγεί από την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς το Κράτος ή να αρνηθεί να συμμορφωθεί προς τους νόμους.

5. Κανένας όρκος δεν επιβάλλεται χωρίς νόμο, που ορίζει και τον τύπο του.

Άρθρο 16

2. Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

Άρθρο 14

1. Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Κράτους.

2. Ο τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται.

3. Η κατάσχεση εφημερίδων και άλλων εντύπων, είτε πριν από την κυκλοφορία είτε ύστερα από αυτή, απαγορεύεται.

Κατ' εξαίρεση επιτρέπεται η κατάσχεση, με παραγγελία του εισαγγελέα, μετά την κυκλοφορία:

α) για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας,

β) για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας,

γ) για δημοσίευμα που αποκαλύπτει πληροφορίες για τη σύνθεση, τον εξοπλισμό και τη διάταξη των ενόπλων δυνάμεων ή την οχύρωση της Χώρας ή που έχει σκοπό τη βίαιη ανατροπή του πολιτεύματος ή στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας του Κράτους,

δ) για άσεμνα δημοσιεύματα που προσβάλλουν ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ, στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος.

Άρθρο 15

1. Οι προστατευτικές για τον τύπο διατάξεις του προηγούμενου άρθρου δεν εφαρμόζονται στον κινηματογράφο, τη φωνογραφία, τη ραδιοφωνία, την τηλεόραση και κάθε άλλο παρεμφερές μέσο μετάδοσης λόγου ή παράστασης.

** 2. Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρτητη αρχή, όπως νόμος ορίζει. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους, που λαμβάνει και τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας.

 ΜΑΘΗΜΑ 28 - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ (άρ. 16)

Το κοινωνικό δικαίωμα της παιδείας περιλαμβάνει:

·   Εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση (άρ. 16§3)

·   Δωρεάν κρατική εκπαίδευση (άρ. 16§3)

·   Μέριμνα κράτους για επαγγελματική εκπαίδευση, ανάπτυξη της έρευνας κλπ.

ΕΡΓΑΣΙΑ (άρ. 22)

Το κοινωνικό δικαίωμα της παιδείας περιλαμβάνει:

·   Υποχρέωση κράτους για δημιουργία συνθηκών απασχόλησης

·   Παροχή ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας

·   Απαγόρευση αναγκαστικής εργασίας

·   Υποχρεωτική ασφάλιση όλων των εργαζομένων

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ-ΓΑΜΟΥ-ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ-ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ (άρ. 21)

Οι υποχρεώσεις του Κράτους περιλαμβάνουν:

·   Υποχρέωση γενικής φροντίδας για οικογένεια – γάμο – μητρότητα – παιδική ηλικία

·   Υποχρέωση ειδικής φροντίδας για και ειδικής φροντίδας για α) πολύτεκνες οικογένειες (π.χ. σχεδιασμός δημογραφικής πολιτικής) β) ΑΜΕΑ (π.χ. επαγγελματική ένταξη) και γ) απόρους (π.χ. απόκτηση κατοικίας).

ΥΓΕΙΑ (άρ. 21)

Το κοινωνικό δικαίωμα της παιδείας περιλαμβάνει:

·   Υποχρέωση πολιτείας να παρέχει ιατρικές φροντίδες ανεξαρτήτως εισοδήματος του πολίτη (άρ. 21§3), δηλ. φροντίδες α) πρόληψης, β) περίθαλψης και γ) αποκατάστασης.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (άρ. 24)

·   Υποχρέωση πολιτείας να διαφυλάττει  α) το φυσικό και β) το πολιτιστικό περιβάλλον με μέτρα προληπτικά και κατασταλτικά. (άρ. 24§1)

·   ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (Sustainable development): Η οικονομική ανάπτυξη που εγγυάται την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Προωθείται από την ευρωπαϊκή ένωση και παγκόσμιους οργανισμούς ως λύση του προβλήματος της μόλυνσης του περιβάλλοντος.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Άρθρο 16

2. Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.

3.Τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν μπορεί να είναι λιγότερα από εννέα.

4. Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια. Το Κράτος ενισχύει τους σπουδαστές που διακρίνονται, καθώς και αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική προστασία, ανάλογα με τις ικανότητές τους.

5. Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση (…).

Άρθρο 21

1. Η οικογένεια ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους.

2. Πολύτεκνες οικογένειες, ανάπηροι πολέμου και ειρηνικής περιόδου, θύματα πολέμου, χήρες και ορφανά εκείνων που έπεσαν στον πόλεμο, καθώς και όσοι πάσχουν από ανίατη σωματική ή πνευματική νόσο έχουν δικαίωμα ειδικής φροντίδας από το Κράτος.

Άρθρο 22

1. Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού.

Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας.

4. Οποιαδήποτε μορφή αναγκαστικής εργασίας απαγορεύεται

Άρθρο 24

** 1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και γενικά των δασικών εκτάσεων. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον.

ΜΑΘΗΜΑ 29^ο 

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

1) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

●      Αρχαία Ελλάδα: διαμόρφωσε τη δημοκρατία

●      Χριστιανισμός: διαμόρφωσε τον ανθρωπισμό

●      Αρχαία Ρώμη: διαμόρφωσε το δίκαιο

●      Διαφωτισμός: διαμόρφωσε τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα

2) ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΙΔΡΥΣΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

●      1961: Συνθήκη Παρισίων: ίδρυση ΕΚΑΧ μεταξύ 6 κρατών

●      1957: Συνθήκη Ρώμης: ίδρυση ΕΟΚ μεταξύ των ίδιων κρατών

●      1973: 9 κράτη

●      1981: 10 κράτη

●      1986: 12 κράτη

●      1992: Συνθήκη Μάαστριχτ: ίδρυση Ε.Ε.

●      1996: 15 κράτη

●      2004: 25 κράτη

●      2007: 27 κράτη

3) ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΗΣ

●      1961: Συμφωνία Αθηνών: εναρμόνιση ελληνικής πολιτικής με πολιτική ΕΟΚ

●      1979: Συνθήκη ένταξης στην ΕΟΚ

●      1981: Οριστική ένταξη

4) ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΟΙΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ – ΓΕΝΙΚΑ

Έννοια κοινής πολιτικής Ε.Ε. για κάθε κράτος-μέλος: μεταβίβαση εξουσιών (νομοθετικής, εκτελεστικής, δικαστικής) σε αντίστοιχους θεσμούς της Ε.Ε.

Κοινές πολιτικές: ΟΝΕ, Κοινωνική Πολιτικά, Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), Παιδεία, Περιβάλλον, Υγεία, Ανθρώπινα δικαιώματα

5) ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

-         Μέλη: 1 επίτροπος από κάθε κράτος

-         Κύριες αρμοδιότητες: Πρόταση νομοθεσίας στο Συμβούλιο, Τήρηση νομοθεσίας από κράτη-μέλη, Διαχείριση προϋπολογισμού, Διεθνής εκπροσώπηση

Συμβούλιο Υπουργών

-         Μέλη: 1 Υπουργός από κάθε κράτος, με έδρες που αναλογούν στον πληθυσμό του κράτους

-   Κύριες αρμοδιότητες: αποφάσεις για κοινή οικονομική πολιτική και κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

-         Μέλη: Ευρωβουλευτές από ευρωεκλογές (γίνονται κάθε 5 χρόνια), από κάθε κράτος-μέλος ανάλογα με την πληθυσμό του, οι οποίοι ανήκουν σε ευρωπαϊκά κόμματα

-         Κύριες αρμοδιότητες: Άσκηση νομοθετικής εξουσίας, Έλεγχος στα υπόλοιπα όργανα, Μελέτη και έγκριση ευρωπαϊκού προϋπολογισμού

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

-         Μέλη: Αρχηγοί των κρατών της Ε.Ε.

-         Κύριες αρμοδιότητες: Αποφάσεις για τους γενικούς προσανατολισμούς της ευρωπαϊκής πολιτικής

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

-         Μέλη: 1 δικαστής από κάθε κράτος

-         Κύριες αρμοδιότητες: Δικαστική επίλυση διαφορών μεταξύ α) κρατών μελών β) οργάνων της Ε.Ε. γ) ευρωπαϊκών επιχειρήσεων

Ευρωπαίος διαμεσολαβητής: ένας από κάθε χώρα. Ασχολείται με καταγγελίες πολιτών για κακοδιοίκηση.

6) ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΟΙΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ – ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ

●      Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ)

Διαμόρφωση: με συνθήκη Μάαστριχτ (1992) Δεν συμμετείχαν: Σουηδία, Δανία, Βρεττανία

Έννοια: Εκτός από το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, η ΟΝΕ έχει στόχους: α) Ετήσια εφαρμογή οικονομικών προσανατολισμών β) Έλεγχος εφαρμογής για κάθε κράτος-μέλος γ) Συστάσεις-πρόστιμα

●      Κοινωνική Πολιτική

Διαμόρφωση: με συνθήκη Άμστερνταμ (1997) – Χάρτη θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων

Έννοια: Ευρωπαϊκές δράσεις για α) Επιμόρφωση β) Απασχόληση γυναικών και ΑΜΕΑ

γ) Εθελοντισμός δ) Περίθαλψη παιδιών και ηλικιωμένων

●      Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ)

Τομείς: α) κοινή αμυντική πολιτική β) Συνεργασία αστυνομικών αρχών (Europol) γ) Συνεργασία δικαστικών αρχών (Eurojust)

Επιμέλεια Νίκος Θεοτοκάτος, kpagog