Τρίτη ηλικία
Η «τρίτη ηλικία» ή τα γηρατειά είναι μια συνεχιζόμενη και εξελισσόμενη διαδικασία, που αρχίζει σε διαφορετική στιγμή και εξελίσσεται με διαφορετικό ρυθμό. Ακόμη, συνοδεύεται από διαφορετικές για τον κάθε άνθρωπο βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Εύλογα, λοιπόν, ο ορισμός της τρίτης ηλικίας είναι πολυσύνθετος και κάθε επιστήμη προσεγγίζει την ηλικία αυτή από τη δική της σκοπιά.
Σύμφωνα με τη βιολογία, γηρατειά είναι το βιολογικό φαινόμενο κατά το οποίο οι ζωντανοί οργανισμοί παρουσιάζουν προοδευτική κάμψη των φυσιολογικών λειτουργιών τους. Έτσι, μειώνεται βαθμιαία η δύναμη στα ηλικιωμένα άτομα. Παράλληλα, αρχίζουν να εμφανίζονται χρόνιες ασθένειες. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μείωση της δραστηριότητας του ατόμου, η ελάττωση του αποθέματος ενέργειάς του και μια ποικιλία άλλων εξωτερικών (φυσιογνωμικών και αισθητικών) αλλαγών.
Η ψυχολογία από την πλευρά της υπογραμμίζει κυρίως τις μεταβολές του κεντρικού νευρικού συστήματος, που έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας της αντίληψης. Επίσης, ενδιαφέρεται για την άμβλυνση των αισθήσεων, καθώς και την ελάττωση της ικανότητας για τη σωστή χρήση πληροφοριών.
Η κοινωνιολογία, και ιδιαίτερα η κοινωνική ψυχολογία ενδιαφέρεται για τις αλλαγές που υφίσταται η κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων στις σχέσεις της με τις άλλες κοινωνικές ομάδες. Ειδικότερα, παρατηρεί ότι αλλάζει ο ρόλος των ηλικιωμένων μέσα στην οικογένεια και η σχέση τους με τον χώρο της εργασίας τους, εφόσον μετά τη συνταξιοδότηση απομακρύνονται από αυτόν και συχνά ζουν στο περιθώριο. Ακόμη, μελετά το πώς μεταβάλλεται η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στους ηλικιωμένους και αυτών απέναντι στην κοινωνία, γεγονός που οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των δραστηριοτήτων τους.
Τέλος, οι οικονομικές επιστήμες προσεγγίζουν την τρίτη ηλικία από οικονομική άποψη. Μελετούν, δηλαδή, πόσα άτομα είναι οικονομικά ενεργά, πόσα συνταξιοδοτούνται, πόσα είναι άπορα και πόσα έχουν πρόσθετες οικονομικές ανάγκες λόγω προβλημάτων υγείας και στέγης.
Από όλες αυτές τις προσεγγίσεις στην τρίτη ηλικία γίνεται σαφές πως είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ορίσει κανείς αυτήν την ομάδα. Για λόγους καθαρά πρακτικούς έχει οριστεί το 60ο ή το 65ο έτος της ηλικίας των ανθρώπων ως ενδεικτικό της έναρξης της γεροντικής ηλικίας, γιατί στις περισσότερες χώρες το άτομο συνταξιοδοτείται, όταν φθάσει σ’ αυτή την ηλικία. Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες κάνουν τον διαχωρισμό μεταξύ «τρίτης» και «τέταρτης ηλικίας» και χρησιμοποιούν ως κριτήριο διάκρισης των δύο αυτών ηλικιακών ομάδων τη δυνατότητα του ατόμου για αυτοεξυπηρέτηση.
Μ. Μαλικιώση – Λοΐζου. (2000). «Τρίτη ηλικία». Στο: Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό, τ. 8ος, 4838. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα (διασκευή).
ΘΕΜΑΤΑ
Α1. Ποιες είναι οι κοινωνικές αλλαγές που υφίσταται η «τρίτη ηλικία», σύμφωνα με το κείμενο; (60-80 λέξεις)
Α2.α. Ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική ή επαγωγική) ακολουθεί η συγγραφέας στην τέταρτη παράγραφο (Η κοινωνιολογία... δραστηριοτήτων τους) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Α2.β. Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή στην πρώτη παράγραφο (Η «τρίτη ηλικία»...σκοπιά) του κειμένου;
Α2.γ. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.
Α2.δ. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου (Η κοινωνιολογία...δραστηριοτήτων τους) του κειμένου;
Β1. «Η τρίτη ηλικία ή τα “γηρατειά” είναι μια συνεχιζόμενη και εξελισσόμενη διαδικασία».
Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο λόγου, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων.
Β2. Να επισημάνετε σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις/φράσεις του κειμένου η γλώσσα χρησιμοποιείται κυριολεκτικά / δηλωτικά και σε ποιες μεταφορικά / συνυποδηλωτικά:
1. «Κάθε επιστήμη προσεγγίζει την ηλικία αυτή»
2. «ο ρόλος των ηλικιωμένων»
3. «το άτομο συνταξιοδοτείται»
1. «Κάθε επιστήμη προσεγγίζει την ηλικία αυτή»
2. «ο ρόλος των ηλικιωμένων»
3. «το άτομο συνταξιοδοτείται»
Γ. Σε ένα άρθρο (400-500 λέξεων) να αναφέρετε τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας και να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισής τους
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1. Ποιες είναι οι κοινωνικές αλλαγές που υφίσταται η «τρίτη ηλικία», σύμφωνα με το κείμενο; (60-80 λέξεις)
Σε κοινωνικό επίπεδο τα άτομα της τρίτης ηλικίας βιώνουν μια σειρά σημαντικών αλλαγών, διότι αλλάζει ο ρόλος τους τόσο μέσα στην οικογένεια, όσο και στο χώρο της εργασίας. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τη σχέση των ηλικιωμένων με την εργασία, επειδή κατά την ηλικία αυτή τα άτομα συνταξιοδοτούνται, παρατηρείται συχνά και μια ιδιότυπη περιθωριοποίησή τους, αφού απομακρύνονται πια πλήρως από τη μέχρι τότε εργασία τους και απ’ όσα σχετίζονται με αυτή. Αντιστοίχως, λόγω του γενικότερου περιορισμού των δραστηριοτήτων τους, διαπιστώνεται αλλαγή στη σχέση τους απέναντι στην κοινωνία, αλλά και στη συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι σε αυτούς.
Α2.α. Ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική ή επαγωγική) ακολουθεί η συγγραφέας στην τέταρτη παράγραφο (Η κοινωνιολογία... δραστηριοτήτων τους) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται στην 4η παράγραφο είναι παραγωγική. Η συγγραφέας ξεκινά από μια ευρύτερη -γενικότερη- θέση, το ενδιαφέρον για τις αλλαγές που παρατηρούνται στις σχέσεις των ηλικιωμένων με τις άλλες κοινωνικές ομάδες, και προχωρά στην παρουσίαση πιο συγκεκριμένων -ειδικότερων- περιπτώσεων, όπως υποδηλώνει και η χρήση της λέξης «ειδικότερα».
Α2.β. Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή στην πρώτη παράγραφο (Η «τρίτη ηλικία»...σκοπιά) του κειμένου;
- Ακόμη
- λοιπόν
Α2.γ. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.
Το επίρρημα ακόμη δηλώνει προσθήκη (επιπλέον), φανερώνοντας την πρόθεση του γράφοντος να προσθέσει επιπλέον πληροφορίες, σχετικές με όσα έχει ήδη αναφέρει.
Ο σύνδεσμος λοιπόν χρησιμοποιείται για να δηλωθεί συμπέρασμα.
Α2.δ. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου (Η κοινωνιολογία...δραστηριοτήτων τους) του κειμένου;
Θεματική περίοδος: Η κοινωνιολογία, και ιδιαίτερα η κοινωνική ψυχολογία ενδιαφέρεται για τις αλλαγές που υφίσταται η κοινωνική ομάδα των ηλικιωμένων στις σχέσεις της με τις άλλες κοινωνικές ομάδες.
Λεπτομέρειες / σχόλια: Ειδικότερα, παρατηρεί ότι αλλάζει ο ρόλος των ηλικιωμένων μέσα στην οικογένεια και η σχέση τους με τον χώρο της εργασίας τους, εφόσον μετά τη συνταξιοδότηση απομακρύνονται από αυτόν και συχνά ζουν στο περιθώριο. Ακόμη, μελετά το πώς μεταβάλλεται η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στους ηλικιωμένους και αυτών απέναντι στην κοινωνία, γεγονός που οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των δραστηριοτήτων τους.
Κατακλείδα: ---
Β1. «Η τρίτη ηλικία ή τα “γηρατειά” είναι μια συνεχιζόμενη και εξελισσόμενη διαδικασία».
Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο λόγου, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων.
Η τρίτη ηλικία ή τα “γηρατειά” είναι μια συνεχιζόμενη και εξελισσόμενη διαδικασία. Κάθε άνθρωπος εισέρχεται σε αυτή σε διαφορετική περίοδο της ζωής του και βιώνει την περίοδο γήρανσης με διαφορετικό τρόπο και με διαφορετικούς ρυθμούς. Έτσι, ενώ κάποιος μπορεί να είναι εξαιρετικά ενεργός και διαυγής ακόμη και μετά τα εβδομήντα του χρόνια, κάποιος άλλος μπορεί να έχει ήδη απωλέσει σημαντικό μέρος της ενεργητικότητάς τους.
Β2. Να επισημάνετε σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις/φράσεις του κειμένου η γλώσσα χρησιμοποιείται κυριολεκτικά / δηλωτικά και σε ποιες μεταφορικά / συνυποδηλωτικά:
1. «Κάθε επιστήμη προσεγγίζει την ηλικία αυτή» [Μεταφορικά]
2. «ο ρόλος των ηλικιωμένων» [Κυριολεκτικά]
3. «το άτομο συνταξιοδοτείται» [Κυριολεκτικά]
Γ. Σε ένα άρθρο (400-500 λέξεων) να αναφέρετε τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας και να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισής τους.
Τίτλος
Αφορμή από επικαιρότητα
1ο ζητούμενο - Προβλήματα τρίτης ηλικίας
Τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας : η τρίτη ηλικία συνοδεύεται από πολλές βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές, που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την ικανότητα προσαρμογής τους :
1) η απομόνωση (θάνατοι αγαπημένων προσώπων, χαλάρωση οικογενειακών θεσμών).
2) ο μαρασμός (απομάκρυνση από τον εργασιακό χώρο λόγω συνταξιοδότησης, μακροχρόνιες ασθένειες, σεξουαλική ανικανότητα, εγκατάλειψη από τα συγγενικά πρόσωπα, αισθάνονται βάρος για την κοινωνία).
3) η πλήρης κατάπτωση σωματικής, ψυχικής και πνευματικής (σημαντική μείωση όρασης και ακοής, γενική αδιαφορία του περιβάλλοντος).
4) διεκδικητικές τάσεις προς την οικογένεια, αλλά και προς την κοινωνία (αγανάκτηση των ηλικιωμένων απέναντι στο περιβάλλον που τους αναγκάζει να ζουν σε απομόνωση και αδράνεια και τους αρνείται να χρησιμοποιούν τις ικανότητές τους, όσο μπορούν).
5) δυσκολία προσαρμογής, κατάθλιψη (απομάκρυνση από την παραγωγική δραστηριότητα, οικονομικά προβλήματα)
2o ζητούμενο - Τρόποι αντιμετώπισης
Τρόποι με τους οποίους μπορεί να βοηθήσει η κοινωνία τους γέροντες :
1) παροχή υπηρεσιών ανακούφισης και περίθαλψη.
2) οικιακή φροντίδα σε πρακτική βοήθεια στο σπίτι(καθαριότητα, ψώνια…).
3) παροχή υπηρεσιών, όπως ψυχαγωγία, εργοθεραπεία, φυσικοθεραπεία, δυνατότητες εκπαίδευσης κ.α.
4) φροντίδα το Σαββατοκύριακο για την ανακούφιση των συγγενών.
5) διανομή φαγητού.
6) συστήματα συναγερμού (τηλεφωνικά κυκλώματα για τους μοναχικούς).
7) επόπτες γειτονιάς.
8) προγράμματα καλής γειτονιάς και φιλικών επισκέψεων.
9) πληροφόρηση – ενημέρωση για τις ιδιαίτερες ανάγκες των ηλικιωμένων.
Τα μέτρα από την πολιτεία, για να έχουν οι ηλικιωμένοι μια γεμάτη και ενδιαφέρουσα ζωή :
1ο. διεύρυνση και βελτίωση των κέντρων ανοιχτής προστασίας (Κ.Α.Π.Η.).
1ο. παροχή ικανοποιητικών συντάξεων που να εξασφαλίζουν μια αξιοπρεπή διαβίωση.
2ο. ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που να καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες αυτής της φάσης.
3ο. αναγνώριση της προσφοράς τους από την πολιτεία με κοινωνικές διακρίσεις, τιμές και εκδηλώσεις.
4ο. ψυχαγωγικά προγράμματα (από τα Μ.Μ.Ε. που εποπτεύονται από την πολιτεία ) κατάλληλα και συναφή προς τα ενδιαφέροντά τους.
5ο. αξιοποίηση, μέσα από θεσμούς, της πείρας των ηλικιωμένων και της γνώσης τους για σημαντικά θέματα.
6ο. επιστημονική μελέτη και ανάλυση των προβλημάτων της τρίτης ηλικίας και πρακτική αξιοποίηση των πορισμάτων.
Τι πρέπει να κάνουν οι ίδιοι : οι ηλικιωμένοι πρέπει να μην παραιτούνται από τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους και να μην αυτοπεριορίζονται σε μια γωνιά του σπιτιού. Αν δεν μπορούν να εργαστούν, να βρίσκουν κάποια απασχόληση, να επιδίδονται σε ό,τι τους αρέσει και δίνει ενδιαφέρον στη ζωή τους. Το ζητούμενο είναι να μην παραιτηθούν από τη ζωή, να μην ξεχνούν ότι έχουν δικαιώματα, όπως όλοι οι άνθρωποι, να μην πανικοβάλλονται με τις ασθένειες και την ανημποριά τους και, προπάντων, να κρατούν ανοιχτές τις γέφυρες επικοινωνίας με τους συνομήλικους, αλλά και τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.