Θανατική ποινή - Έκθεση Γ' Λυκείου - Κριτήριο αξιολόγησης με απαντήσεις

Η βία των ποινών

Αν και έχουν περάσει 27 χρόνια από την τελευταία εκτέλε­ση κρατουμένου στη χώρα μας και 6 χρόνια από την τυπι­κή κατάργηση της θανατικής ποινής, η επαναφορά του βάρβαρου αυτού μέτρου εξακολουθεί να παραμένει ζήτη­μα αμφιλεγόμενο. Αρκετοί εκπρόσωποι του επιστημονικού και του πολιτικού κόσμου εμφανίστηκαν πρόσφατα υπέρ­μαχοι της επαναφοράς της θανατικής ποινής για τους εμπόρους ναρκωτικών. Κατά την άποψή τους η δικαιοσύνη πρέπει να μετατραπεί σε μηχανισμό επιβολής του θανάτου για την αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών. Τα σχετικά επιχειρήματα αντλούνται από τη δικαιολογημένη ηθική αποστροφή που προκαλεί το έγκλημα της εμπορίας των ναρκωτικών αλλά δεν πείθουν. Αποτελεί πλέον κοινό τόπο ότι αυτό το αναχρονιστικό και βάρβαρο μέτρο παρα­γνωρίζει τη θεμελιώδη αξία της ανθρώπινης ζωής και δεν έχει καμία σχέση με τη γενικότερη πρόληψη. Η ποινή, οποιαδήποτε ποινή, εκπληρώνει πλήθος σκοπών. Η θανατική ποινή, χωρίς να διορθώνει τίποτε, οδηγεί στο ανεπανόρθωτο. Στην Ελλάδα ακούγονται φωνές για την επαναφορά της αλλά και πολλές ανεπτυγμένες χώρες επιμένουν να τη διατηρούν στη νομοθεσία τους.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστί­ας, η θανατική ποινή ισχύει ακόμα σε 95 χώρες σε ολόκλη­ρο τον κόσμο. Χαρακτηριστικότερη είναι η περίπτωση των Η.Π.Α., όπου οι θανατικές καταδίκες είναι συχνό φαινόμε­να σε πολλές Πολιτείες και έχουν τη συγκατάθεση  σημα­ντικού μέρους της κοινής γνώμης. Το οξύμωρο είναι ότι επιστημονικές έρευνες μιας δεκαετίας δεν επιβεβαιώνουν την άποψη πως η Θανατική ποινή έχει αποτρεπτικά αποτε­λέσματα για τη διάπραξη ανθρωποκτονιών.

Η πραγματικότητα για τη θανατική ποινή είναι ότι εκεί­νος που εκτελείται συχνά καταδικάζεται όχι μόνο για τη φύση του εγκλήματος που διέπραξε, αλλά και για την εθνι­κή και ταξική προέλευσή του, τα οικονομικά του μέσα ή τις πολιτικές απόψεις του. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας στις Η.Π.Α. η επιβολή της θανατικής ποινής α­ποτελεί δείγμα και εργαλείο φυλετικής διάκρισης, επειδή εφαρμόζεται κυρίως στις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις, στις μειονότητες και στους μετανάστες. Σήμερα στις Η.Π.Α. οι μελλοθάνατοι ανέρχονται στους 3.500, στην πλειονότη­τά τους φτωχοί που έχουν εμπιστευθεί την υπεράσπισή τους σε συνηγόρους που έχουν οριστεί από το κράτος. Το ποιος ζει και ποιος πεθαίνει τελικά μπορεί να καθορι­στεί από παράγοντες που δεν συνδέονται άμεσα με την ενοχή ή την αθωότητα του κατηγορουμένου. Τέτοιοι παρά­γοντες είναι ενδεχόμενα σφάλματα, η έλλειψη πείρας του συνηγόρου, η εκ των υστέρων ανακάλυψη κάποιου λάθους είτε της αστυνομίας είτε των δικαστικών αρχών, η επιρροή της κοινής γνώμης, οι οικονομικές δυνατότητες του κατη­γορουμένου για σωστή νομική εκπροσώπηση (...)

Κατηγορηματικά αντίθετος στην επαναφορά της θανατι­κής ποινής είναι ο δικαστής Ευτύχιος Παλαιοκαστρίτης. Η άποψή του έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού στην αρχή της σταδιοδρομίας του μετείχε σε σύνθεση δικαστηρίου που επέβαλε αυτή την ποινή σε Έλληνα μετανάστη για τη διά­πραξη ενός φρικτού εγκλήματος. « .. Είχαμε βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση δικαστές και ένορκοι, μέχρι να καταλή­ξουμε στην ομόφωνη απόφαση της θανατικής ποινής, που όμως δεν εκτελέστηκε ποτέ. Με τη σημερινή μου εμπειρία, σε ανάλογη περίπτωση δεν Θα επέβαλα την εσχάτη των ποινών. Η θανατική ποινή είναι αποκρουστέα. Οδηγεί σε καταστροφή ανθρώπινων υπάρξεων που δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από οποιαδήποτε σκοπιμότητα και τα απο­τελέσματά της δεν μπορούν να ανατραπούν αν αυτό κριθεί αναγκαίο, ειδικά σε περιπτώσεις εσφαλμένων δικαστικών κρίσεων». Και ο Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ στο κείμενό του Reflections sur Ια peine capital (1957) σημείωνε: "Το να ορίζουμε ότι ένας άνθρωπος πρέπει να πλήττεται με την οριστική τιμωρία είναι σαν να αποφασίζουμε ότι αυτός δεν έχει καμία ευκαιρία να επανορθώσει. Το να διατυπώ­νουμε την οριστική κρίση πριν το θάνατο, το να διατάσσου­με το κλείσιμο των λογαριασμών ενώ ο πιστωτής είναι ακό­μα ζωντανός, αυτό δεν ανήκει στη δικαιοδοσία κανενός ανθρώπου. Όποιος κρίνει απόλυτα καταδικάζεται απόλυτα. Ως τον 18ο αιώνα η θανατική ποινή επιβαλλόταν για πολλά αδικήματα. Ακόμα και για την επαιτεία. Την ίδια εποχή στη Γαλλία την ποινή του θανάτου επέσυραν 100 αδικήματα ενώ στην Αγγλία πάνω από 200. Πρώτος ο Ιταλός ποινικολόγος Τσέζαρε Μπεκαρία, βασιζόμενος στο Κοινωνικό Συμβόλαιο του Ρουσσώ αμφισβήτησε στην αρχή του 19ου αιώνα την αναγκαιότητα αυτής της ποινής: «Εάν αποδείξω ότι η ποινή του θανάτου δεν είναι ούτε χρήσιμη ούτε αναγκαία, θα πραγματοποιήσω το θρίαμβο της υπόθεσης της ανθρωπότητας».

Η θανατική ποινή καταργήθηκε σε χώρες της Λατινικής Αμερικής το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα ενώ στη Δυτική Ευρώπη (Ιταλία, Ελβετία, Φινλανδία, Γερμανία, Αυστρία) μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Ήδη είχε καταργηθεί στο Λουξεμβούργο από το 1827, στο Βέλγιο από το 1863, στην Ολλανδία από το 1870.

Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, στην Κίνα το 1989 έγιναν 273 εκτελέσεις, ενώ το 1994 ο αριθμός τους ανέβηκε στις 1.791. Στο Ιράν το 1989 έγιναν 139 εκτελέ­σεις και το 1994 έγιναν 1.500. Το 1994 στη Νιγηρία εκτελέ­στηκαν πάνω από 100 άνθρωποι, στη Σαουδική Αραβία πά­νω από 53, στην Ουκρανία και στην Υεμένη πάνω από 25. Στην Ελλάδα η τελευταία εκτέλεση έγινε πριν από 27 χρό­νια. Έκτοτε η θανατική ποινή επιβαλλόταν σε διάφορες περιπτώσεις χωρίς ποτέ να εφαρμόζεται μέχρι το 1993, οπότε καταργήθηκε και τυπικά (…).

(κείμενο από τον Τύπο, εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 15-5-1999)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδώσετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις)

Β1. «Το να ορίζουμε ότι ένας άνθρωπος πρέπει να πλήττεται με την οριστική τιμωρία είναι σαν να αποφασίζουμε ότι αυτός δεν έχει καμία ευκαιρία να επανορθώσει.»: Να ανα­πτύξετε με 100 - 120 λέξεις το νόημα της παραπάνω άποψης του Αλμπέρ Καμύ.

Β2. αποστροφή, αναχρονιστικό, συγκατάθεση, ανακάλυψη, φρικτού: να γράψετε τα συνώνυμα των λέξεων.

Β3. Να εντοπίσετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρη­σιμοποιεί ο συντάκτης για να υποστηρίξει την αντίθεσή του στην επαναφορά της Θανατικής ποινής. Να παραθέσετε συγκεκριμένα παραδείγματα για κάθε περίπτωση

Γ. Θέμα ανάπτυξης: Ως μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας καλείσαι να γράψεις ένα κείμενο στο οποίο να περιγρά­φεις τους όρους - προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούν οι ποινές μιας σύγχρονης νομοθεσίας ώστε να επιτυγχάνουν την αποστολή τους σεβόμενες ταυτόχρο­να τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Στη συνέχεια να παραθέτεις επιχειρήματα με τα οποία να προσπαθείς να αντικρούσεις σκέψεις για την επαναφορά ή την εφαρμογή της θανατικής ποινής (500 - 600 λέξεις).

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Επιχειρηματολογία με την οποία καταβάλλεται προσπάθεια να αντικρουστούν εισηγήσεις περί επαναφοράς της θανα­τικής ποινής στο ελληνικό δίκαιο και επιβολή αυτής για το αδίκημα της εμπορίας ναρκωτικών περιλαμβάνει το κείμε­νο αυτό. Ο συντάκτης, αφού χαρακτηρίζει τη συγκεκριμέ­νη ποινή απάνθρωπη, αδιέξοδη και αναποτελεσματική, επικεντρώνει την κριτική του στην υιοθέτησή της από το νομικό σύστημα των Η.Π.Α. Σε αυτό η θανατική ποινή αξιο­ποιείται όχι μόνο ως τιμωρία συγκεκριμένων εγκλημάτων, αφού συχνά αποσυνδέεται από αυτά και καθορίζεται από εξωνομικούς παράγοντες, αλλά και ως μέσο μαζικού εκφο­βισμού ή ταξικής και φυλετικής διάκρισης. Τα επιχειρήμα­τα του συντάκτη εναντίον της θανατικής ποινής ενισχύο­νται από τη βαρύνουσα μαρτυρία Έλληνα δικαστή και από την τοποθέτηση του Γάλλου συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ οι οποίες επισημαίνουν το αμετάκλητο αυτής, από μια σύντομη αναφορά στο ιστορικό της εφαρμογής της και από την παράθεση αριθμητικών δεδομένων που καταδεικνύουν την επιβολή της από αρκετές χώρες του σύγχρονου κόσμου.

2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

 Η ποινή, εκτός από την πρωταρχική νομική - ποινική διά­στασή της ως τιμωρία που αντιστοιχεί στη διάπραξη συ­γκεκριμένου αδικήματος, εκτός από την ηθική της διάστα­ση ως αποκατάσταση της ηθικής τάξης που με τη διάπρα­ξη του εγκλήματος διαταράχτηκε, εκτός από την κοινωνική της διάσταση ως προστασία του συνόλου από επανάληψη του αδικήματος, έχει και παιδευτική - παιδαγωγική λειτουρ­γία. Η έλλογη και δίκαιη ποινή αφορά πρώτα τον ίδιο τον ένοχο, εφόσον επιδιώκει το σωφρονισμό, τα φρονηματι­σμό και την αναμόρφωσή του και, αν αυτό είναι εφικτό, την κοινωνική του επανένταξη. Με τη μορφή, την ποιότητα, τη διάρκεια και με άλλους ειδικούς τρόπους οδηγεί τον ένοχο στη συνειδητοποίηση του αδικήματός του, στην ανάληψη των ευθυνών του και τελικά στη βελτίωση της προσωπικό­τητάς του. Από την άποψη αυτή, η ποινή βασίζεται στην αισιόδοξη αντίληψη ότι η ανθρώπινη φύση είναι δυνατόν να αλλάξει προς το καλύτερο. Στους αντίποδες αυτής της ανθρωπιστικής λογικής, η θανατική ποινή με το αμετάκλη­το αποτέλεσμά της επικεντρώνεται αποκλειστικά στην κα­ταστολή, στερείται παιδαγωγικών σκοπών και αφαιρεί από τον ένοχο οποιαδήποτε δυνατότητα ηθικοποίησης, βελτίω­σης, μεταμέλειας. Αναπαράγει, δηλαδή, την απαισιόδοξη αντίληψη ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα παραμένει στα­τική, δεν εξελίσσεται, δεν αλλάζει, δεν βελτιώνεται.

3. ΣΥΝΩΝΥΜΑ

αποστροφή è απέχθεια, αποτροπιασμός, καταδίκη

αναχρονιστικό è παρωχημένο, ξεπερασμένο

συγκατάθεση è συναίνεση, έγκριση, αποδοχή, συμφωνία

ανακάλυψη è εντοπισμός

φρικτού è αποτρόπαιου, ειδεχθούς

4. ΤΡΌΠΟΙ ΚΑΙ ΜΈΣΑ ΠΕΙΘΟΎΣ

α. Επίκληση στη Λογική

►   Χρήση επιχειρημάτων: λογικές προτάσεις, κρίσεις, προσωπικές απόψεις - Ενδεικτικά:

i.     Αποτελεί πλέον κοινό τόπο ότι … … πρόληψη. Η ποινή, οποιαδήποτε ποινή … … Η θανατική ποινή, χωρίς να διορθώνει τίποτε, οδηγεί στο ανεπανόρθωτο.

ii.    Η πραγματικότητα για τη θανατική ποινή είναι εκείνος που εκτελείται … …   τις πολιτικές απόψεις του.

iii.  Το ποιος ζει και ποιος πεθαίνει τελικά μπορεί να καθοριστεί … … σωστή νομική εκπροσώπηση.

►   Χρήση τεκμηρίων: καταγραφή κρατών στα οποία ισχύει η θανατική ποινή, ιστορικές αναφορές, αριθμητικά δεδομένα και πορίσματα ερευνών που προέρχονται από τη Διεθνή Αμνηστία - Ενδεικτικά:

i.     Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας η θανατική ποινή ισχύει ακόμα σε 95 χώρες στον κόσμο.

ii.    Το οξύμωρο είναι ότι επιστημονικές έρευνες … … ανθρωποκτονιών

iii.  Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας στις Η.Π.Α. … … από το κράτος.

iv.   Η προσωπική μαρτυρία του Έλληνα δικαστή Ευτ. Παλαιοκαστρίτη (… … Είχαμε βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση … … δικαστικών αποφάσεων), η οποία ενισχύει αποφασιστικά την επιχειρηματολογία του συντάκτη όχι μόνο επειδή διατυπώνεται από ένα λειτουργό της δικαιοσύνης αλλά και επειδή αυτός ο λειτουργός κλήθηκε κάποτε να επιβάλει τη συγκεκριμένη ποινή.

v.    Συνοπτική αναφορά στο ιστορικό της συγκεκριμένης ποινής, της εφαρμογής και της κατάργησής της: Ως το 18ο αιώνα … … πάνω από 200. (… …). Η θανατική ποινή καταργήθηκε σε χώρες της Λατινικής Αμερικής... από το 1870.

vi.   Αναφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα: Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, στην Κίνα … … πάνω από 25...

β. Επίκληση στην αυθεντία

i.     Η τοποθέτηση του Γάλλου συγγραφέα, βραβευμένου με βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, Αλμπερ Καμύ: «Το να ορίζουμε ότι ένας άνθρωπος … … καταδικάζεται απόλυτα».

ii.    Η διατύπωση του Ιταλού ποινικολόγου Τσέζαρε Μπεκαρία για την κατάργηση της θανατικής ποινής: «Εάν αποδείξω ότι … … ανθρωπότητας».

5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι επεδίωξαν τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και την ομαλή κοινωνική συμβίωση ήταν και παραμένει η θέσπιση νόμων και η επιβολή ποινών σε περιπτώσεις παραβίασής τους. Ορισμένοι από τους όρους που το ποινικό μέρος μιας σύγχρονης νομοθεσίας οφείλει να εκπληρώνει για να επιτυγχάνει την αποστολή του σεβόμενο ταυτοχρόνως και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα είναι:

α. Η συνειδητοποίηση της αντίληψης ότι η ποινή, ως μέσο καταστολής, είναι ένας, και οπωσδήποτε όχι ο μόνος ούτε ο αποτελεσματικότερος, τρόπος ελέγχου μιας κοινωνίας και ηθικής βελτίωσης των μελών της. Πριν από την καταφυγή σε αυτήν, πρέπει αφενός να έχουν λειτουργήσει άλλα συ­στήματα πολιτισμού (παιδεία – κοινωνική καλλιέργεια­ – αγωγή, ηθική, θρησκεία, κοινωνική μέριμνα, οικονομία, αισθητική ...) και αφετέρου να έχουν εντοπιστεί οι αιτίες που προκαλούν την παραβατικότητα / εγκληματικότητα και να έχουν επιδιωχθεί τρόποι αντιμετώπισής τους.   

β. Ο ανθρωπισμός. Το ποινικό σύστημα οφείλει να μένει προσηλωμένο στη βασική αντίληψη ότι κύριος σκοπός της ποινής είναι η ηθική αναμόρφωση της προσωπικότητας και όχι η εκδίκηση, η ταπείνωση, η σωματική κακοποίηση ή η ψυχολογική εξόντωση. Η βαναυσότητα, ο ψυχολογικός και σωματικός βασανισμός, η προσβολή και η καταρράκωση της αξιοπρέπειας συσσωρεύουν στον ψυχισμό του τιμωρούμενου την οργή, το μίσος, το πάθος της ανταπόδοσης και τον αποτρέπουν από οποιαδήποτε προσπάθεια βελτίωσης. Τις περισσότερες φορές, μάλιστα, τον οδηγούν στη συνέχιση της παράνομης δράσης του μετά από την έκτιση της ποινής.

γ. Προς την κατεύθυνση της ανθρωπιστικής μεταχείρισης το ποινικό σύστημα οφείλει να εξασφαλίζει για κάθε τιμωρούμενο αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης: υγιεινό περιβάλλον, προσεγμένη διατροφή, συστηματική ιατρική παρακολούθηση και περίθαλψη, νομική εκπροσώπηση, καθοδήγηση από ειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις, επαγγελματικά προγράμματα, ενημέρωση, δημιουργικές ασχολίες, μόρφωση και τρόπους επανένταξης.

δ. Η έλλογη ποινή, δηλαδή η ποινή που θα επιβάλλεται με σύνεση και λογισμό, που δεν θα εξουθενώνει με τη μορφή, τις ειδικές συνθήκες της, τη χρονική της διάρκεια ή τη σκληρότητά της τον άνθρωπο αλλά αντιθέτως θα τον βοηθά στη συνειδητοποίησή του σφάλματός του, θα τον παρακινεί σε προσπάθεια για την ηθική του αναμόρφωση και θα του επιτρέπει να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον.

ε. Η ισονομία. Η εμπέδωση της βασικής αρχής ότι η απονομή του δικαίου γίνεται με τρόπο αμερόληπτο και δεν προσδιορίζεται από κοινωνικούς, οικονομικούς ή άλλους παράγοντες. Η προνομιακή μεταχείριση ορισμένων πολιτών ή, σε αρκετές περιπτώσεις, η ατιμωρησία για σοβαρά παραπτώματα και ταυτόχρονα η εξοντωτική αντιμετώπιση άλλων πλήττουν το κύρος της δικαιοσύνης, διαψεύδουν το κοινό περί δικαίου αίσθημα και καταστρατηγούν την αξίωση για ισότητα και ισονομία.

Η θανατική ποινή είναι ιδιάζουσα περίπτωση. Υιοθετείται από το ποινικό δίκαιο πολλών κρατών, ακόμα και πολλών, οικονομικά και πολιτιστικά, εξαιρετικά προηγμένων. Επι­χειρήματα με τα οποία θα ήταν δυνατόν να ανασκευαστούν απόψεις για την επαναφορά και την επιβολή της μπορούν να εντοπιστούν:

α. Στο γεγονός ότι με την επιβολή του θανάτου πολλοί από τους βασικούς σκοπούς και τις καίριες επιδιώξεις της ποινής αναιρούνται: ούτε η ηθική αναμόρφωση του δράστη ολοκληρώνεται ούτε ο κύριος παιδευτικός ρόλος της ποινής εξυπηρετείται ούτε η πολιτιστική αξία αυτής εμπεδώνεται.

β. Στη θεμελιώδη διάκριση ποινής – κολασμού και εκδίκησης, Με την επιβολή αυτής της ποινής η Πολιτεία - η συντεταγμένη κοινωνία όχι μόνο δεν προωθεί την ηθική τελειοποίηση των μελών της αλλά φαίνεται να εξομοιώνεται στη λογική και να μετέρχεται των μέσων του ενόχου. Αντί να απονέμει δικαιο­σύνη οδηγείται στη (συλλογική) εκδίκηση.

γ. Στο γεγονός ότι το αποτέλεσμα της θανατικής ποινής είναι αμετάκλητο. Ο άνθρωπος ως φυσική παρουσία εκλείπει οριστικά. Έτσι, ακυρώνεται ακόμα και η ελάχιστη πιθανότητα ηθικής βελτίωσης ή ακόμα η δυνατότητα επανόρ­θωσης σε περίπτωση δικαστικού σφάλματος.

Επιπλέον,

δ. Με την επιβολή της θανατικής ποινής αμφισβητείται συνολικά το οικοδόμημα του ανθρωπιστικού πολιτισμού, ο οποίος εδράζεται στην αρχή ότι ορισμένα μέσα δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται για την προστασία της κοινωνίας, εφόσον με τη χρήση τους παραβιάζονται οι αρχές που καθιστούν την κοινωνία άξια προστασίας. Ταυτόχρονα παραβιάζονται πλήθος ανθρώπινων δικαιωμάτων, εφόσον πλήττεται το θεμελιώδες αγαθό, η ανθρώπινη ζωή. Εκτός από την αφαίρεση αυτής, η ψυχική οδύνη και ο συγκλονισμός του μελλοθάνατου δεν είναι δυνατόν να καταμετρηθούν.

ε. Με την επιβολή της θανατικής ποινής φαίνεται να αγνοούνται και να παρακάμπτονται οι πρωταρχικές αιτίες που οδηγούν στο έγκλημα. Στην περίπτωση αυτή ο μελλο­θάνατος αξιοποιείται ως εξιλαστήριο θύμα, η εκτέλεση του οποίου εκτονώνει τη μαζική οργή, χωρίς όμως ταυτόχρονα να αντιμετωπίζονται ριζικά οι παράγοντες που εκτρέφουν και αναπαράγουν την εγκληματικότητα.

στ. Η ποινή του θανάτου στην πλειονότητα των περιπτώσεων επιβάλλεται σε πολίτες ασθενέστερων οικονομικών­ κοινωνικών στρωμάτων και επικυρώνει τις υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες και διακρίσεις. Ενίοτε αξιοποιείται και ως μέσο μαζικού εκφοβισμού και ιδεολογικής τρομοκράτησης.

   ζ. Συχνά η επιβολή της καθορίζεται από εξωνομικούς παράγοντες (οικονομικές δυνατότητες των κατηγορουμέ­νων, δυνατότητα επιρροής των αποφάσεων, ανεπάρκεια ή απειρία των συνηγόρων, πίεση της κοινής γνώμης...) ή ευνοείται από αντιδεοντολογικές πρακτικές, δικονομικές παρατυπίες„ ελλιπή στοιχεία...

η. Η αποτελεσματικότητα, τέλος, αυτού του μέτρου αμφισβητείται έντονα και από τα στατιστικά στοιχεία. Η προσεκτική ανάλυση αυτών δεν επιβεβαιώνει την άποψη ότι η θανατική ποινή, όπου εφαρμόζεται, λειτουργεί αποτρεπτικά από την εκτέλεση εγκληματικής πράξης. Το κοινωνικό σύνολο είναι δυνατόν να προστατευτεί αποτελε­σματικά, το κοινό περί δικαίου αίσθημα να ικανοποιηθεί και η αυστηρότητα μιας κοινωνίας να εξαντληθεί με την επιβο­λή άλλων, αυστηρότατων ποινών για την εκτέλεση ειδεχθών εγκλημάτων. Η πολυετής ή  και η ισόβια κάθειρξη θα μπορούσε να είναι μία από αυτές. Η απολυτότητά της προ­βληματίζει το νομικό κόσμο. Δεν συγκρίνεται, όμως, με την αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής.

 Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.