ΟΙ «ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ» ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ
Οι γυναίκες είδαν κι έπαθαν να αλλάξουν την παραδοσιακή σεξιστική αντίληψη ότι τα δύο φύλα έχουν το καθένα τους δικούς του διακριτούς ρόλους (π.χ. ο άνδρας διαβάζει εφηµερίδα, ενώ η γυναίκα πλένει τα πιάτα), αλλά η πρόοδος των νευροεπιστηµών φαίνεται πως έχει µια παρενέργεια: την εκ νέου «καθαγίαση» των φυλετικών διαφορών, µόνο που αυτή τη φορά οι διαφορές υποτίθεται ότι εδράζονται στον εγκέφαλο.
Μια σειρά από πρόσφατες επιστηµονικές µελέτες και εκλαϊκευτικά βιβλία, που έχουν γίνει µπεστ-σέλερ, έρχονται να αναδείξουν ένα νέο µοντέλο: την ύπαρξη ενός «ανδρικού» και ενός «γυναικείου» εγκεφάλου, ο καθένας µε τα δικά του ξεχωριστά νευρωνικά κυκλώµατα, τις δικές του έµφυτες συµπεριφορές και αντιδράσεις, τις δικές του προτιµήσεις. Είναι µάλιστα αξιοσηµείωτο ότι ο νέος αυτός νευροσεξισµός (αντίθετα µε τον κλασσικό σεξισµό που αποτελούσε «κόκκινο πανί» για τις φεµινίστριες), αξιοποιείται µε έκδηλη ικανοποίηση από πολλές γυναίκες, οι οποίες πιστεύουν ότι η νέα επιστηµονική αντίληψη πράγµατι αντανακλά αυτό που είναι και αυτό που νιώθουν.
«Ο γυναικείος εγκέφαλος» (The Female Brain) της Λουάν Μπριζεντάιν, µιας κατ’ εξοχήν υπερµάχου της νέας αντίληψης, έχει αποδειχτεί ένα από πιο εµπορικά βιβλία των τελευταίων ετών (µεταφρασµένο σε 21 γλώσσες, µεταξύ των οποίων και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη µε τίτλο «Το θηλυκό µυαλό»).
Όπως γράφει η Κορντέλια Φάιν, του πανεπιστηµίου της Μελβούρνης στην Αυστραλία, σε άρθρο της στο περιοδικό “Neuroethics” (Νευροηθική), άκρως επικριτικό για το νευροσεξισµό, τέτοια βιβλία έχουν µεγάλη επιρροή, όσον αφορά την εξάπλωση της άποψης ότι οι διαφορές στην ψυχολογία και τις συµπεριφορές των δύο φύλων είναι «δικτυωµένες» κυριολεκτικά στο hardware, δηλαδή τα νευρωνικά δίκτυα, του εγκεφάλου.
Μεταξύ άλλων, για παράδειγµα, υποστηρίζεται η αντίληψη ότι µια γυναίκα µπορεί να νιώσει και να προβλέψει τι αισθάνεται ο σύντροφός της, πριν καν αυτός συνειδητοποιήσει τα συναισθήµατά του, και ότι αυτό συµβαίνει επειδή (υποτίθεται πως) η γυναίκα έχει έµφυτη στον εγκέφαλό της µια τέτοια ικανότητα.
Με άλλα λόγια, µια γυναίκα µπορεί να «διαβάσει» το µυαλό ενός άνδρα, αλλά το αντίστροφο δεν συµβαίνει (δυστυχώς ή ευτυχώς για τους άνδρες!). Ο νευροσεξισµός προβάλλει το γυναικείο µυαλό ως «µιας υψηλής απόδοσης συναισθηµατική µηχανή που µπορεί, λεπτό το λεπτό, να ‘πιάνει’ τα µη λεκτικά σήµατα ακόµα και των πιο ενδόµυχων συναισθηµάτων των άλλων» (ωχ!). Αντίθετα, οι άνδρες (υποτίθεται ότι) νιώθουν τα συναισθήµατα των άλλων και ειδικότερα των γυναικών µόνο αν τις δουν να κλαίνε!
Η Φάιν, ανάµεσα σε άλλους επικριτές του νευρο-σεξισµού, θεωρεί ότι αυτοί οι ισχυρισµοί είναι στην ουσία ψευτο-επιστηµονικοί και ανακριβείς και ότι στην πραγµατικότητα «ντύνουν τον παλιοµοδίτικο σεξισµό µε την αξιοσέβαστη και έγκυρη γλώσσα της νευροεπιστήµης».
Σύµφωνα µε τον Μαρκ Λίµπερµαν, του πανεπιστηµίου της Πενσιλβάνια, «ο νευροσεξισµός παρερµηνεύει τα αποτέλεσµατα των νευροεπιστηµονικών ερευνών µέχρι σηµείου παραχάραξης της ίδιας της έρευνας». Η Φάιν υπογραµµίζει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι και αναγνώστες δεν έχουν τις γνώσεις να κρίνουν τους ισχυρισµούς του νευροσεξισµού και να καταλάβουν την παραπλάνησή στην οποία οδηγεί, γεγονός που επιδεινώνεται από το ότι, όσο περνάνε τα χρόνια, η νευροεπιστήµη γίνεται όλο και πιο…σέξι και αρεστή στο ευρύ κοινό.
Έτσι, τα παµπάλαια κοινωνικά στερεότυπα, όπως λέει, απλώς µεταµφιέζονται σε νευροεπιστήµη.
Από την πλευρά τους, οι άνδρες µάλλον υποµένουν στωικά τους εναντίον τους νευρο-σεξιστικούς ισχυρισµούς, όπως ότι είναι λίγο-πολύ συναισθηµατικά…αναίσθητοι, ως ένα µικρό τίµηµα που πρέπει να πληρώσουν προκειµένου να εξασφαλίσουν το νευρωνικό άλλοθι για πιο σηµαντικά ψυχολογικά πλεονεκτήµατα.
Σύµφωνα µε ένα άλλο νευρο-σεξιστικό βιβλίο, µε τίτλο «Η ουσιώδης διαφορά» (The Essential Difference) του Σίµον Μπάρον-Κόεν, ο θηλυκός εγκέφαλος είναι έτσι «δικτυωµένος» ώστε πρωτίστως να ευνοεί την συναισθηµατική κατανόηση και συναίσθηση του άλλου, ενώ ο ανδρικός εγκέφαλος είναι πάνω από όλα νευρωνικά διατεταγµένος έτσι ώστε να καταλαβαίνει το γύρω του κόσµο. Με άλλα λόγια, (υποτίθεται ότι) οι γυναίκες είναι φτιαγµένες για να κάνουν τον διπλανό τους να νιώθει καλά, ενώ οι άνδρες στο µεταξύ ασχολούνται µε την κατανόηση του περιβάλλοντος και την κατασκευή των αναγκαίων πραγµάτων στη ζωή.
Έτσι µικρή είναι η απόσταση από το να ισχυριστεί κανείς ότι τελικά όχι µόνο η επιστήµη, αλλά όλος ο τεχνικός και υλικός πολιτισµός βασίζεται στις ανδρικές ικανότητες. Με βάση αυτό το σκεπτικό αυτό, «δικαιολογείται απόλυτα» γιατί δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες να πάρουν κάποιο Νόµπελ στις επιστήµες, από τη στιγµή που ακόµα δεν έχει καθιερωθεί…Νόµπελ Συναισθήµατος.
Παραδόξως ο νευροσεξισµός γοητεύει και τις γυναίκες και, κατά τη Φάιν, αυτό µπορεί να εξηγηθεί επειδή µε τον τρόπο αυτό οι γυναίκες αισθάνονται µια ενδόµυχη ανακούφιση, έχουν µια δικαιολογία και κάνουν ένα εξορθολογισµό των αιτιών που «τα πράγµατα είναι αυτά που είναι», δηλαδή νοµιµοποιούν και θεωρούν αναπόφευκτες τις σηµερινές κοινωνικές συµβάσεις, που είναι εναντίον τους.
Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν ήδη διαπιστώσει ότι οι κοινωνικές οµάδες που έχουν χαµηλότερο στάτους, τείνουν να εσωτερικεύουν τα εναντίον τους στερεότυπα, να «κατανοούν» τις σε βάρος τους ανισότητες και να δίνουν «ορθολογικές» εξηγήσεις για όλα αυτά που πάνε ενάντια στα συµφέροντά τους.
Σύµφωνα µε την Ντέµπορα Κάµερον, συγγραφέα του δηµοφιλούς βιβλίου «Ο µύθος του Άρη και της Αφροδίτης: Μιλάνε πράγµατι οι άνδρες και οι γυναίκες διαφορετικές γλώσσες;», η συνέπεια της υποτιθέµενης ύπαρξης των «αιώνιων» και «αναπόφευκτων» διαφορών µεταξύ των δύο φύλων είναι ότι εµποδίζουν το δηµόσιο διάλογο για το πώς µπορούν να υπάρξουν νέες και καλύτερες διευθετήσεις στην κοινωνία για τους ρόλους ανδρών και γυναικών – κάτι που συχνά βολεύει και το δύο φύλα και όχι µόνο τους άνδρες.
Ο νευροσεξισµός, κατά τη Φάιν, µάς επιτρέπει να χαλαρώσουµε στη θέση µας και να τη δικαιολογήσουµε µε την ατάκα «ω, έτσι είναι ο εγκέφαλος, τι να κάνουµε;». Έτσι, όπως λέει, όσο πιο πολύ δίνουµε έµφαση στους βιολογικούς παράγοντες, τόσο αναπαράγονται τα κοινωνικά στερεότυπα για τις σχέσεις των δύο φύλων.
ΠΗΓΗ: ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ – ΔΙΑΣΚΕΥΗ
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γραφεί η περίληψη του κειµένου (100 λέξεις ). (25 ΜΟΝ)
Β.1. «Με άλλα λόγια … κλαίνε!». Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου; (5 ΜΟΝ)
Β.2. Πρόσφατες, έµφυτες, έκδηλη, νιώθουν, επιρροή, εξάπλωση, συνειδητο- ποιήσει, υπογραµµίζει, αναγκαίων, σηµερινές : Να βρεθεί από ένα συνώνυµο για τις παραπάνω λέξεις του κειµένου. (10 ΜΟΝ)
Β.3. «Οι γυναίκες θεωρούν αναπόφευκτες τις κοινωνικές συµβάσεις που είναι εναντίον τους» : Να αναπτύξετε το περιεχόµενο της παραπάνω φράσης σε µία παράγραφο 80 – 100 λέξεων. (10 ΜΟΝ)
Β.4. Τι δηλώνουν οι λέξεις: µάλιστα, µε άλλα λόγια, αντίθετα, έτσι, γιατί , που συµβάλλουν στη συνοχή του κειµένου ; (5 ΜΟΝ)
Β.5. «Σύµφωνα … στη ζωή». Ποιος τρόπος πειθούς χρησιµοποιείται στην παράγραφο; (5 ΜΟΝ)
Γ. Σε µία οµιλία 500 – 600 λέξεων στη Βουλή των Εφήβων, να αναφερθείτε στα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η σύγχρονη γυναίκα, καθώς και στους τρόπους µε τους οποίους µπορεί να υλοποιηθεί η πραγµατική ισοτιµία των δύο φύλων. (40 ΜΟΝ)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Το άρθρο πραγµατεύεται τις διαφορετικές εγκεφαλικές λειτουργίες των δύο φύλων. Αρχικά, επισηµαίνεται ότι η παραπάνω άποψη προβάλλεται από τη νευροεπιστήµη, γεγονός που οδηγεί στην υποστήριξή της από µελέτες και συγγράµµατα. Ως αποτέλεσµα, οι διαφορές των δύο φύλων σε ενδιαφέροντα, αντιδράσεις και συµπεριφορές, ερµηνεύονται µε βάση τη διαφορετική κατασκευή του ανδρικού και του γυναικείου εγκεφάλου. Η απήχηση αυτών των ιδεών καταδεικνύεται και από τις πωλήσεις βιβλίων µε ανάλογη θεµατολογία. Από την άλλη, οι επικριτές αυτής της άποψης υποστηρίζουν ότι συντελεί στην παγίωση της αντίληψης περί έµφυτων χαρακτηριστικών και συναισθηµατικών αντιδράσεων .Τονίζουν ότι πρόκειται για ανυπόστατες και αντιεπιστηµονικές θεωρίες, που παραπλανούν το άτοµο και διαιωνίζουν στερεότυπες αντιλήψεις. Επισηµαίνεται ακόµη ότι ανάλογες απόψεις συγγραµµάτων, ενδέχεται να οδηγήσουν στον υποβιβασµό του γυναικείου φύλου. Ωστόσο, γίνονται δεκτές από τις γυναίκες, καθώς ερµηνεύουν τις διακρίσεις σε βάρος τους. Τέλος, σηµειώνεται ότι οι συγκεκριµένες αντιλήψεις εµποδίζουν την επικοινωνία και αναπαράγουν στερεότυπα.
Β.1. Σύγκριση – Αντίθεση
Β.2. Πρόσφατες = τελευταίες Έµφυτες = εγγενείς, φυσικές, σύµφυτες Έκδηλη = εµφανή, φανερή, ολοφάνερη Νιώθουν = αισθάνονται, συναισθάνονται Εξάπλωση = διάδοση Επιρροή = επίδραση, επενέργεια Συνειδητοποιήσει = αντιληφθεί, καταλάβει Υπογραµµίζει = τονίζει, επισηµαίνει Αναγκαίων = απαιτούµενων, απαραίτητων Σηµερινές = σύγχρονες, τωρινές
Β.3. Οι γυναίκες πιστεύουν ότι: 1. Είναι φυσιολογικό να ασχολούνται αυτές µε τα του σπιτιού 2. Είναι λογικό ο άντρας έστω και λίγο να θεωρείται ανώτερος 3. Είναι λογικό να είναι αυτές πάντα που θα υποχωρούν πρώτες 4. Είναι αποδεκτό να αµοίβονται λιγότερο από τους άντρες 5. Όλα αυτά είναι ίσως η φυσική τάξη των πραγµάτων και γι’ αυτό τα ανέχονται.
Β.4. Μάλιστα = έµφαση Με άλλα λόγια = επεξήγηση – διασάφηση Αντίθετα = εναντίωση – αντίθεση Έτσι = αποτέλεσµα – συµπέρασµα Γιατί = αιτιολόγηση
Β.5. Επίκληση στη λογική
Γ.
1ο σκέλος
1. Μικρή διαφοροποίηση των παραδοσιακών ρόλων του άντρα και της γυναίκας στο πλαίσιο της οικογένειας. 2. Πολύµορφοι ρόλοι (σύζυγος, µητέρα, νοικοκυρά, εργαζόµενη) που επιφέρουν µεγάλη σωµατική και ψυχολογική καταπόνηση. 3. Προκαταλήψεις στον επαγγελµατικό τοµέα. 4. Υψηλότερα ποσοστά ανεργίας. 5. Αναχρονιστικές αντιλήψεις σε µερικές «κλειστές» κοινωνίες. 6. Τα Μ.Μ.Ε. υποβαθµίζουν και εξευτελίζουν το ρόλο της ( µέσω της διαφήµισης).
2ο σκέλος
1. Ανθρωπιστική παιδεία. 2. Σωστή αγωγή και διαπαιδαγώγηση. 3. Πνευµατική καλλιέργεια. 4. Πλήρης νοµοθετική κατοχύρωση. 5. Σεβασµός και υπεράσπιση της αξιοπρέπειας του γυναικείου φύλου. 6. Συνειδητοποίηση απ’ την πλευρά των γυναικών ότι ο αγώνας της ισοτιµίας δεν συνεπάγεται µε αντιµετώπιση του άνδρα ως εχθρού. 7. Καλλιέργεια του αλληλοσεβασµού και της αλληλοκατανόησης. 8. Συνειδητοποίηση της φυσικής διαφορετικότητας. 9. Αναπτυγµένο κοινωνικό πολιτιστικό επίπεδο. 10.Συνειδητοποίηση των πραγµατικών διεκδικήσεων.
Από τα φροντιστήρια ΗΛΙΑΣΚΟΣ
Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.