Συμφωνία των κύριων όρων της πρότασης στα αρχαία ελληνικά

Α. ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ OΡΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΛΗ ΠΡOΤΑΣΗ

1. Συμφωνία του ρήματος με το υποκείμενο

Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό του στο πρόσωπο και στον αριθμό:
Ἐγὼ κρίνω.
Ὑμεῖς ὁρᾶτε.
Οἱ παῖδες μανθάνουσιν.
N.E.: • Εγώ ταξιδεύω. • Εμείς σπουδάζουμε.

➤ Όταν το υποκείμενο του ρήματος είναι ουδέτερου γένους και πληθυντικού αριθμού, ενδέχεται το ρήμα να τίθεται στο γ′ ενικό πρόσωπο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αττική σύνταξη και δεν απαντά στη Ν.Ε.:
Τὰ παιδία παίζει.
Ταῦτα καλά ἐστι.

2. Συμφωνία του κατηγορουμένου με το υποκείμενο

Το κατηγορούμενο:

1. α) Αν είναι επίθετο, μετοχή, αριθμητικό ή αντωνυμία, συμφωνεί με το υποκείμενο στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση:
   Ἡ ἐλπὶς ἀπέβη ματαία.
   Oὗτοι ἦσαν οἱ φεύγοντες τὸν ἔλεγχον.
   N.E.: • Το πάτωμα είναι ξύλινο. • [αλλά και:] Εσείς είστε η υπεύθυνη; [πληθυντικός ευγενείας]
2. β) Αν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά στην πτώση και ενδεχομένως στο γένος και στον αριθμό:
   Πολλοὶ τραυματίαι ἐγένοντο.
   Αἱ Ἀθῆναί εἰσι πόλις.
   N.E.: • O Γιάννης έγινε γιατρός. • Η ειλικρίνεια είναι προτέρημα.

➤ Αν το υποκείμενο είναι γένους αρσενικού ή θηλυκού και δηλώνει κάτι γενικό, το κατηγορούμενο τίθεται σε ενικό αριθμό και σε ουδέτερο γένος. Στην περίπτωση αυτή εννοούνται οι λέξεις πρᾶγμα, χρῆμα ή κτῆμα:
Ἡ μεσότης ἀσφαλέστερον.
Ἰσχυρὸν ὄχλος ἐστίν.
Aἱ μεταβολαὶ λυπηρόν.
N.E.: Η αγένεια είναι κακό.

3. Η γενική κατηγορηματική

Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό ή λέξη που έχει θέση ουσιαστικού, ενδέχεται να μην τίθεται σε ονομαστική, όπως το υποκείμενο της πρότασης, αλλά σε γενική, η οποία λέγεται γενική κατηγορηματική και διακρίνεται στα ακόλουθα είδη:

1. α) Γενική κατηγορηματική κτητική· φανερώνει τον κτήτορα:
   Ἔστι μὲν τὸ ὄρος Χαλδαίων.
   N.E.: Το σπίτι είναι της μητέρας.
2. β) Γενική κατηγορηματική διαιρετική· φανερώνει το σύνολο, μέρος του οποίου είναι το υποκείμενο:
   Σόλων τῶν ἑπτὰ σοφῶν ἐκλήθη.
   N.E.: Αυτός είναι της παρέας μας. [ένας από την παρέα μας]
3. γ) Γενική κατηγορηματική της αξίας· φανερώνει την αξία που έχει το υποκείμενο:
   Ἡ προὶξ ἦν ταλάντου.
   N.E.: Το κουλούρι είναι των πενήντα λεπτών.
4. δ) Γενική κατηγορηματική της ιδιότητας· φανερώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου, δηλαδή ύψος, μήκος, πλάτος, ηλικία, χαρακτήρα κτλ.:
   Ὅτε ἀπέθνῃσκεν, ἦν τριάκοντα ἐτῶν.
   Τοῦτο τῶν δυναμένων ἐστίν. (Aυτό είναι γνώρισμα των ικανών.)
   Τῆς αὐτῆς γνώμης ἦσαν.
   N.E.: Το πακέτο είναι του κιλού.
5. ε) Γενική κατηγορηματική της ύλης· φανερώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο το υποκείμενο:
   Ὁ βωμὸς ἦν λίθου.
   N.E.: [αλλά:] Η σκάλα είναι από μάρμαρο. [ή: μαρμάρινη]
6. στ) Γενική κατηγορηματική της καταγωγής· φανερώνει την καταγωγή του υποκειμένου και τίθεται με ρήματα όπως τα εἰμί, γίγνομαι, ἔφυν, πέφυκα:
   Θνητοῦ πέφυκας πατρός, Ἠλέκτρα.
   N.E.: Eίμαι της Nικολέτας. [κόρη της Nικολέτας]

Β. ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ OΡΩΝ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΤΗ ΠΡOΤΑΣΗ

1. Συμφωνία του ρήματος με τα υποκείμενα

Σε μια σύνθετη πρόταση με δύο ή περισσότερα υποκείμενα:

1. α) Όταν αυτά είναι του ίδιου προσώπου, το ρήμα τίθεται:
   
   • Στον πληθυντικό αριθμό και στο πρόσωπο των υποκειμένων:
     Κριτίας καὶ Ἱππόμαχος ἀπέθανον.
     N.E.: Η Μαρία και η Ελένη διαβάζουν.
   • Στον ενικό αριθμό και συμφωνεί με το πλησιέστερο ή το σημαντικότερο, κατά τον ομιλητή, υποκείμενο:
     Ἐστρατήγει δὲ Ἀριστεὺς καὶ Καλλικράτης.
     N.E.: Γιόρταζε και ο παππούς και ο εγγονός.
2. β) Όταν αυτά είναι διαφορετικών προσώπων, το ρήμα τίθεται:
   
   • Στον πληθυντικό αριθμό και στο επικρατέστερο πρόσωπο· επικρατέστερο είναι το πρώτο πρόσωπο από το δεύτερο και το τρίτο, και το δεύτερο πρόσωπο από το τρίτο:
     Ἥκομεν ἐγὼ καὶ σὺ καὶ Μέγιλλος.
     Σὺ καὶ Φιλοκράτης ἐγράψατε.
     N.E.: • Εγώ, εσύ και ο Θωμάς θα παραμείνουμε. • Πήγαινε εσύ και ο Νίκος.
   • Στον αριθμό και στο πρόσωπο του πλησιέστερου ή του σημαντικότερου, κατά τον ομιλητή, υποκειμένου:
     Οἶδα σαφῶς καὶ ἐγὼ καὶ σύ.
     Bασιλεὺς καὶ οἱ σὺν αὐτῷ εἰσπίπτει εἰς τὸ στρατόπεδον.
     N.E.: Συμφώνησε κι εκείνος κι εμείς.

2. Συμφωνία του κατηγορουμένου με τα υποκείμενα

Σε μια σύνθετη πρόταση με δύο ή περισσότερα υποκείμενα, το κατηγορούμενο τίθεται στον πληθυντικό αριθμό και στο γένος που υπαγορεύουν οι παρακάτω κανόνες:

1. α) Αν τα υποκείμενα είναι έμψυχα του ίδιου γένους, το κατηγορούμενο τίθεται στο γένος των υποκειμένων:
   Οἵ τε σφόδρα νέοι καὶ οἱ γέροντες ἀμνήμονές εἰσι.
   N.E.: Μητέρα και κόρη είναι όμοιες.
2. β) Αν τα υποκείμενα είναι έμψυχα διαφορετικού γένους, το κατηγορούμενο τίθεται στο ισχυρότερο γένος των υποκειμένων· ισχυρότερο γένος είναι το αρσενικό από το θηλυκό και το ουδέτερο, και το θηλυκό από το ουδέτερο:
   Ὁ πατὴρ καὶ ἡ μήτηρ ἀγαθοί εἰσιν.
   N.E.: O Κώστας και η Άννα είναι έξυπνοι.
3. γ) Αν τα υποκείμενα είναι άψυχα, το κατηγορούμενο τίθεται:
   
   • Στο γένος των υποκειμένων:
     Ἀλλ' οἱ τόποι καὶ οἱ καιροὶ αἴτιοι.
     N.E.: Η θάλασσα και η ακτή είναι βρόμικες.
   • Στο ουδέτερο γένος:
     Αἰδὼς καὶ φόβος ἔμφυτα ἀνθρώποις εἰσίν.
     N.E.: O θυμός και η εκδικητικότητα είναι επιζήμια.
4. δ) Αν τα υποκείμενα είναι άλλα έμψυχα και άλλα άψυχα, το κατηγορούμενο τίθεται:
   
   • Στο γένος των εμψύχων:
     Ἡ μὲν τύχη καὶ Φίλιππος ἦσαν τῶν ἔργων κύριοι.
     N.E.: Υπεύθυνοι γι' αυτό ήταν οι φίλοι και η ευπιστία του.
   • Στο ουδέτερο γένος:
     Ἡ καλλίστη πολιτεία καὶ ὁ κάλλιστος ἀνὴρ λοιπὰ ἂν ἡμῖν εἴη διελθεῖν. (μας μένει να περιγράψουμε)
     N.E.: Αϊνστάιν και ευφυΐα είναι ταυτόσημα.

➤ Σπάνια σε μια σύνθετη πρόταση με δυο ή περισσότερα υποκείμενα, το κατηγορούμενο τίθεται στο γένος και στον αριθμό του πλησιέστερου υποκειμένου:
Oὔτε πλῆθος οὔτε ἰσχύς ἐστιν ἡ ποιοῦσα τὰς νίκας ἐν τῷ πολέμῳ.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.