Ορισμός : εξειδίκευση είναι η διαρκής , μεθοδική και συστηματική προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει και να κατανοήσει σε πλάτος και σε βάθος έναν τομέα της επιστήμης, της τεχνικής και της τεχνολογίας με απώτερο σκοπό τη μεγιστοποίηση της απόδοσής του σε κάθε επίπεδο. Συνεπώς είναι η αποκλειστική ενασχόληση μ΄ένα ειδικό αντικείμενο εργασίας και η παράλληλη απόκτηση πάγιων, συγκεκριμένων και ειδικών γνώσεων γι΄ αυτό.
Λόγοι που καθιστούν αναγκαία την εξειδίκευση:
Α .Πνευματικοί:
1. Τα όρια αντοχής του ανθρώπινου νου είναι συγκεκριμένα και περιορισμένα. Η καθολική και σφαιρική γνώση των πραγμάτων είναι αδύνατη και αυτό επειδή το ανθρώπινο πνεύμα έχει πεπερασμένες ικανότητες και δυνατότητες από άποψη μνήμης, όγκου και χρόνου.
2. Η δημιουργία νέων επιστημών και η ανάπτυξη της τεχνικής και της τεχνολογίας δίνει καινούργιες διαστάσεις και κάνει αναγκαίο τον κατακερματισμό της γνώσης.
3. Ο αέναος, ταχύρυθμος και εκρηκτικός πολλαπλασιασμός των γνώσεων, των εφευρέσεων και των εξελίξεων.
4. Η ανάγκη για ουσιαστική και εξονυχιστική εμβάθυνση στον τομέα των επιστημών, των τεχνών και των γραμμάτων. Το πλήθος των γνώσεων είναι τόσο μεγάλο που αν ισχυριστούμε ότι το κατέχουμε αυτό θα ήταν μόνο μια πλάνη και θα δημιουργούσε μια επιφανειακή κρούστα του επιστητού.
5. Η τάση του ανθρώπου να έχει ιδιαίτερες κλίσεις απέναντι σ΄ ένα συγκεκριμένο τομέα της γνώσης, της επιστήμης και της εργασίας. Η κλίση και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον επιφέρουν προτιμήσεις και ειδικές επιλογές. Η εξειδίκευση στηρίζεται επομένως στις διαφορές των φυσικών ικανοτήτων που υπάρχουν μεταξύ των ανθρώπων.
Β. Κοινωνικοί:
1. Η επιθυμία και η ανάγκη για αγαθά υψηλής ποιότητας.
2. H ανάγκη αύξησης της παραγωγής σε σύντομο χρόνο για την κάλυψη των καταναλωτικών τάσεων του ανθρώπου.
3. Η καταναλωτική μανία επιβάλλει τη μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας και της εργασίας σ΄ όλους τους τομείς.
Γ. Οικονομικοί:
1. Η επιστήμη έχει αναχθεί σε πρώτιστο παραγωγικό παράγοντα με απεριόριστες δυνατότητες.
2. Η τάση για μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας σε ελάχιστο χρόνο.
3. Ο οικονομικός ανταγωνισμός που υπάρχει ανάμεσα στα άτομα και στα κράτη.
Θετικά αποτελέσματα της εξειδίκευσης:
Α. Πνευματικός τομέας:
1. Το άτομο προσεγγίζει σε βάθος το αντικείμενο ή την εργασία με την οποία καταγίνεται. Ετσι, γνωρίζει τις λεπτομέρειες και τις όλες πτυχές του. Επομένως απομακρύνεται η πιθανότητα λάθους ή άστοχων ενεργειών.
2. Η ανθρώπινη σκέψη απελευθερώνεται και λυτρώνεται από προκαταλήψεις, σκοταδισμούς και προλήψεις.
3. Οι επιστήμες και οι τέχνες προωθούνται και εξελίσσονται. Διανοίγονται νέες προοπτικές και ευνοούνται νέοι τρόποι έρευνας.
Β. Οικονομικός τομέας:
1. Αυξάνεται η παραγωγή και επιταχύνεται ο ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης.
2. Βελτιώνονται ποιοτικά κι ποσοτικά τα παραγόμενα αγαθά.
3. Η εργασία οργανώνεται πιο μεθοδικά και συντελείται σε γρηγορότερο χρόνο.
4. Μειώνεται η ανεργία , αφού δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας
Γ. Κοινωνικός τομέας:
1. Καλλιεργείται η αδιάλειπτη και αρμονική συνεργασία και ενισχύεται η κοινωνικότητα του ατόμου.
2. Επιτυγχάνεται η επίλυση σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων που απαιτούν τη συμβολή και τη συνδρομή των εξειδικευμένων.
Δ. Προσωπικός τομέας:
1. Ο άνθρωπος ικανοποιεί τις φιλοδοξίες του και υλοποιεί τους πολυάριθμους στόχους του.
2. Αξιοποιούνται όλες οι ικανότητες του ατόμου και έτσι αποκτά πείρα και επιδεξιότητα.
Αρνητικά αποτελέσματα:
1. Το άτομο αδυνατεί να έχει συνολική θεώρηση και πολυπρισματική αντιμετώπιση των πραγμάτων. Επέρχεται η πνευματική μονομέρεια, η στεγανοποίηση και η τυποποίηση. Ο εργαζόμενος γίνεται μονοδιάστατος και ελλοχεύει ο κίνδυνος της απομόνωσης του από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
2. Επιφέρει την πλήξη, την ανία και τη μονοτονία. Το άτομο σταδιακά χάνει το ενδιαφέρον του για την εργασία και μπορεί ακόμη και να αδιαφορήσει γι΄ αυτή.
3. Ο άνθρωπος γίνεται δούλος και εξάρτημα της μηχανής. Μετατρέπεται σε στυγνό τεχνοκράτη χωρίς ευρύτερη παιδεία.
4. Ο εργαζόμενος στερείται τη χαρά της εργασίας και της δημιουργίας γιατί το προϊόν του μόχθου του αποτελεί μέρος του όλου.
5. Η εξειδίκευση μπορεί να προκαλέσει εσωτερικό κενό και να τον φθείρει εσωτερικά, αφού το έργο του στηρίζεται στην τυποποίηση και την επανάληψη.
6. Χάνεται η ατομικότητα και η μοναδικότητα.
7. Πιθανότητα κατασκευής μέσων μαζικής καταστροφής, όπως πυρηνικά όπλα και προώθηση του δόγματος “η επιστήμη για την επιστήμη”.
8. Συγκέντρωση υπερβολικής δύναμης σε κύκλους εξειδικευμένων ατόμων.
8. Η επιστήμη μπορεί να γίνει μέσο πλουτισμού και έτσι να χάσει το ανθρωπιστικό της περιεχόμενο.
Τρόποι περιστολής των αρνητικών διαστάσεων της εξειδίκευσης:
1. Ολοκληρωτική και γενική παιδεία. Η αγωγή που παρέχεται πρέπει να είναι πολύπλευρη και ουσιαστική. Η κατακερματισμένη και τεμαχισμένη γνώση στο χώρο του σχολείου δημιουργεί μονομερείς και ατελείς προσωπικότητες. Η ανθρωπιστική παιδεία μπορεί να δημιουργήσει αρτιωμένα άτομα.
2. Οι επιστήμες είναι αναγκαίο να εκδηλώνουν έντονη κοινωνική συμπεριφορά και να συμμετέχουν ενεργά στα κοινωνικά δρώμενα.
3. Επιβάλλεται να δημιουργηθούν ευχάριστες εργασιακές και διαπροσωπικές συνθήκες, έτσι ώστε να περιορίζεται η πλήξη και η ανία που προέρχονται από την τυποποίηση.
4. Επιτακτική ανάγκη είναι η τεχνολογία να χρησιμοποιηθεί για την πρόοδο και την εξέλιξη του ανθρώπου και όχι για την καταστροφή και την εξόντωσή του. Συνειδητοποίηση της ευθύνης των επιστημόνων, ώστε να αποφεύγονται τα καταστροφικά δημιουργήματα.
5. Η εξειδίκευση μπορεί να συζευχθεί αρμονικά με την ευρυμάθεια και την ψυχική ωριμότητα.
6. Ο ελεύθερος χρόνος είναι απαραίτητο να αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη ποικίλων πνευματικών, καλλιτεχνικών, πολιτιστικών, ενδιαφερόντων.
7. Σύγχρονο αίτημα αποτελεί η συστηματική και στενή επικοινωνία ανάμεσα στους επιστημονικούς κλάδους και στις ειδικότητες , ώστε να γίνεται ανταλλαγή και να μη χάνεται η ολότητα.
Φιλολογικός οίκος
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.