Ποιότητα ζωής - Σχεδιάγραμμα έκθεσης

Α. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 

Ο όρος <<ποιότητα ζωής>> συνδέεται άρρηκτα με την ευτυχία, καθώς αναφέρεται στο σύνολο των συνθηκών και τρόπων βίου που προάγουν τον άνθρωπο βιολογικά και πνευματικά, εξασφαλίζοντας τις αντικειμενικές, τουλάχιστον , προϋποθέσεις ευδαιμονίας. Η ποιότητα ζωής, δηλαδή, υφίσταται, όταν ο άνθρωπος έχει καλό βιοτικό επίπεδο (επάρκεια σε υλικά αγαθά), βιώνει την πνευματικότητα (του κόσμου των ιδεών και των αξιών) και η σχέση με τον εαυτό του, με την κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον είναι αρμονική. Στην ποιότητα ζωής, που είναι μια ευρύτατη έννοια, συμπεριλαμβάνονται :  Το βιοτικό επίπεδο.  Η πνευματική ζωή (αρετή, συναίσθημα, γνώση).  Ο πολιτιστικός βίος (ψυχαγωγία, τέχνες, αθλητισμός).  Οι υγιείς ανθρώπινες σχέσεις (διαπροσωπικές και διακρατικές).  Το δημοκρατικό πολίτευμα και το δίκαιο.  Η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών.  Το καθαρό φυσικό περιβάλλον. 

Β. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ 

Η ποιότητα ζωής αποτελεί στόχο όλων των ανθρώπων. Σ' αυτό οδήγησαν οι ευεργετικές επιδράσεις της σε βιολογικό και πνευματικό επίπεδο, ιδιαιτέρως, όμως στον τρόπο σκέψης και δράσης του ατόμου που τη βιώνει:  Αισθάνεται ασφάλεια και σιγουριά.  Βιώνει τη χαρά της ζωής με ηρεμία, γαλήνη, μα και την απολαμβάνει.  Ζει με αξιοπρέπεια, απλότητα και λιτότητα.  Ανακαλύπτει το βαθύτερο νόημα του κόσμου.  Διακρίνεται για τη δημιουργικότητα και την αυτενέργεια.  Παρατείνεται η ζωή του ανθρώπου, επέρχεται μακροζωία.  Διευρύνεται πνευματικά.  Αποκτά ισορροπία και αντιμετωπίζει αισιόδοξα τη ζωή.  Προάγει τον πολιτισμό σε όλους τους τομείς του.  Εμπνέεται από τον εθελοντισμό, προσφέρει ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες του στην κοινωνία(αγαθοεργία).  Έχει αρμονικές σχέσεις με τους συνανθρώπους του. 

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ 

Πολλοί είναι εκείνοι που διατείνονται ότι η σύγχρονη ποιότητα ζωής είναι αναβαθμισμένη σε σχέση με το παρελθόν. Άλλοι όμως υποστηρίζουν το αντίθετο, ότι δηλαδή είναι υποβαθμισμένη. Ωστόσο, το κριτήριο διαφοροποιείται σε σχέση με τη χώρα και τον πληθυσμό της, γιατί διαφορετικό είναι το επίπεδο ζωής στο δυτικό κόσμο και απ’ ό,τι στις υπανάπτυκτες χώρες της Ανατολής. Συγκεκριμένα, στις προηγμένες χώρες του δυτικού κόσμου υπάρχουν συνθήκες που μαρτυρούν την αναβάθμιση της ζωής:  Έχει ανέλθει το βιοτικό επίπεδο, χάρη στην επιστήμη και στην τεχνολογία.  Ανυψώθηκε το πνευματικό επίπεδο με τη διεύρυνση της εκπαίδευσης, την πληροφοριακή επανάσταση, την εξάπλωση της γνώσης κ.ά.  Ενισχύθηκαν τα δημοκρατικά πολιτεύματα με την κατοχύρωση των δικαιωμάτων.  Υπάρχει δυνατότητα επιλογών στην ψυχαγωγία κ.ά. Ωστόσο, παρά την εντυπωσιακή βιτρίνα του τεχνολογικού πολιτισμού στις κοινωνίες της Δύσης, η ποιότητα ζωής είναι υποβαθμισμένη. Αυτό το επιβεβαιώνουν:  Η παραπληροφόρηση κα ι η προπαγάνδα.  Οι ψυχρές ανθρώπινες σχέσεις και η μοναξιά.  Η μαζική υποκουλτούρα και η ψυχοκτονία.  Η περιβαλλοντική υποβάθμιση.  Η αύξηση της βίας και η έξαρση των ναρκωτικών.  Η απειλή της ειρήνης.  Η καταπάτηση των δικαιωμάτων κ.ά. Οι παράγοντες που συντείνουν στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στον αναπτυγμένο κόσμο είναι:  Η εσφαλμένη αντίληψη περί προόδου που σημαίνει κυριαρχία του τεχνοκρατισμού και της ποσότητας η οποία εκτοπίζει την ποιότητα(ατροφία πνεύματος και ψυχής , συναισθήματος).  Η κερδοσκοπία που κατέστησε το χρήμα σκοπό και τον άνθρωπο μέσο.  Ο καταναλωτισμός που μετατόπισε το κέντρο βάρους στο <<έχειν>> και όχι στο <<είναι>>, αλλά και η εξειδίκευση που οδηγεί στην πνευματική μονομέρεια.  Η ζωή στις μεγαλουπόλεις που χαρακτηρίζεται ως κοινωνία ταχύτητας με απρόσωπες σχέσεις.  Η καταστροφή του περιβάλλοντος με τις βλαβερές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία του ανθρώπου.  Η παγκοσμιοποίηση που μας αλλοτριώνει από την ταυτότητά μας.  Ο ατομικισμός και η ηθική του συμφέροντος που ενισχύουν τον ανταγωνισμό και την ηθική σήψη.  Η κρίση των Μ.Μ.Ε(αποχαυνωτικά πρότυπα) και η απραξία των διανοουμένων.  Η αδυναμία των φορέων αγωγής (οικογένεια και σχολείο) να νοηματοδοτήσουν τη ζωή των νέων με υψηλές αξίες.  Η υποταγή της πολιτικής εξουσίας στα συμφέροντα των οικονομικά ισχυρών και η κρίση της δημοκρατίας.  Η έξαρση του φανατισμού με ό,τι αυτός συνεπάγεται κ.ά. Αλλά και στις υπανάπτυκτες χώρες είναι σαφές ότι δε γίνεται λόγος για ποιότητα ζωής, αφού οι συνθήκες δεν το επιτρέπουν. Συγκεκριμένα, ο τρίτος κόσμος υποφέρει, διότι επικρατούν:  Άθλιες συνθήκες επιβίωσης και διαβίωσης (π.χ. υποσιτισμός, αβιταμίνωση, έλλειψη πόσιμου νερού, απουσία αποχετευτικού δικτύου).  Ασθένειες και λιμοί : το πλήθος των λοιμωδών νοσημάτων, η έλλειψη φαρμάκων και η απουσία εμβολιασμών αποδεκατίζουν τους πληθυσμούς που παρουσιάζουν υψηλό δείκτη θνησιμότητας κυρίως στην παιδική ηλικία.  Αναλφαβητισμός, πνευματικός σκοταδισμός, προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες που εγκλωβίζουν και περιχαρακώνουν τη σκέψη.  Ολοκληρωτικά καθεστώτα, κατάφωρη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων , πόλεμοι, βία και δουλεία.  Υπερπληθυσμός λόγω της απουσίας οικογενειακού προγραμματισμού.  Υψηλά ποσοστά ανεργίας, αδυναμία επαγγελματικής απασχόλησης. 

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ 

Επειδή ο σύγχρονος άνθρωπος ταυτίζει την ποιότητα ζωής με τη βιοτική άνεση και την πολυτέλεια, είναι ανάγκη, καταρχάς, να κατανοήσει το εύρος της έννοιας και να συνειδητοποιήσει ότι η ποιότητα ζωής προσδιορίζεται από διάφορους συντελεστές (πνευματικούς, ηθικούς, ψυχικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, πολιτιστικούς, εθνικούς και οικονομικούς). Η επίτευξη αυτού του ευγενικού στόχου είναι συλλογικό και ατομικό έργο αλλά και αποτέλεσμα της λειτουργίας των θεμελιωδών θεσμών. Ειδικότερα, για να πετύχουμε μια ζωή με ποιότητα, επιβάλλεται να δημιουργηθούν οι ακόλουθες προϋποθέσεις:  Η ανθρωποκεντρική παιδεία που θα στηρίζεται στην προσπάθεια για καλλιέργεια του πνεύματος και του ήθους, γιατί έτσι ο άνθρωπος θα προβληματιστεί και θα απορρίψει αναχρονιστικές και παρωχημένες αντιλήψεις, που ναρκώνουν τη σκέψη και την αλλοτριώνουν. Αλλά και η αυτοκριτική αποτελεί ουσιαστική ατραπό για τη διάπλαση προσωπικοτήτων με μέτρο και αίσθηση του καθήκοντος, ώστε να εξοβελίσουμε το ψεύδος και την ιδιοτέλεια, καθώς και να ιεραρχήσουμε τις ανάγκες μας πάνω σε μία βάση ορθή και όχι αποκλειστικά στο χρήμα.  Η ύπαρξη κοινωνικής συνείδησης και η ενσυνείδητη εφαρμογή των νόμων, ώστε οι πολίτες ν' αντιληφθούν τα καθήκοντά τους και να δράσουν με άξονα το πνεύμα συνεργασίας και κοινωνικότητας, αποτρέποντας φαινόμενα κοινωνικής παραβατικότητας, που οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό και στη δυστυχία. Μόνο μέσα από το διαπροσωπικό άνοιγμα οι άνθρωποι θα προτάξουν το <<εμείς>> σε σχέση με το στενά εννοούμενο ατομικό συμφέρον, το οποίο κυριαρχεί στον αστικοποιημένο τρόπο ζωής.  Η ενεργός συμμετοχή του πολίτη στη δημόσια ζωή, χωρίς κομματισμούς και εμπάθειες, με γνώμονα το κοινό καλό και τη στήριξη του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η ανάληψη των υποχρεώσεών μας δίνει το δικαίωμα να ελέγχουμε την εκάστοτε εξουσία, η οποία οφείλει να σέβεται τον πολίτη και να τηρεί το κανονιστικό πλαίσιο της κοινωνίας με αγαθή προαίρεση, χωρίς να δημαγωγεί. Η δημοκρατία χρειάζεται πολίτες συνειδητοποιημένους και πρόθυμους στην προσπάθεια της πολιτικής ομαλότητας.  Η ορθολογιστική χρήση της μηχανής είναι απαραίτητη, ώστε ο άνθρωπος να καταστεί δημιουργός και όχι υποχείριο του δημιουργήματός του, γιατί ~ 5 ~
6. σήμερα έχει καταντήσει όργανο παραγωγής, απόλαυσης και κατανάλωσης. Η μηχανή δεν είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος της πολιτισμικής εξέλιξης , γιατί ο άνθρωπος ευθύνεται ανάλογα για τη χρήση ή την κατάχρησή της.  Η επαφή με τη παράδοση, δηλαδή με τα ζωντανά στοιχεία του παρελθόντος, αποτελεί ισχυρό αντέρεισμα για την προώθηση διαχρονικών και άφθαρτων αξιών, προκειμένου ο σύγχρονος άνθρωπος να πορευθεί το δρόμο της αγάπης και της ειρήνης, της συμφιλίωσης με το συνάνθρωπο και τη φύση, χωρίς εκδικητικές τάσεις και κατακτητική μανία. Η παράδοση δίνει το έναυσμα για γνώση του παρελθόντος, γεγονός που αποτελεί κινητήριο μοχλό για την πρόοδο και την ποιότητα ζωής.  Η πολιτεία έχει χρέος να επιδείξει μέριμνα για καλό βιοτικό επίπεδο και να καταβάλλει ουσιαστική προσπάθεια για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής στις πόλεις, τη δικαιότερη οργάνωση της κοινωνίας κ.ά. Απαιτείται, επίσης, σύγχρονο νομικό πλαίσιο, ενίσχυση της δημοκρατίας και εξυγίανση της πολιτικής εξουσίας, ώστε να υπηρετεί το πανανθρώπινο καλό ( κράτος πρόνοιας και δικαιοσύνης). Στόχος, εξάλλου, μιας αναπτυξιακής πολιτικής είναι και η αποκέντρωση, που αποτελεί κίνητρο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.  Η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών και κυρίως αυτών της οικογένειες και των Μ.Μ.Ε μπορεί να αντισταθμίσει την κατάσταση. Καταρχάς, ο υπό αμφισβήτηση οικογενειακός θεσμός χρειάζεται να λειτουργήσει με προοπτική το σεβασμό στην προσωπικότητα του παιδιού, ώστε να ξεφύγει από τη στείρα αναπαραγωγή τυποποιημένων ανθρώπων που εγκλωβίζονται στο εκάστοτε κοινωνικό καθεστώς. Τα Μ.Μ.Ε. είναι αναγκαίο να ενημερώσουν σφαιρικά και πολυδιάστατα, πέρα από μηχανισμούς παραπληροφόρησης, ώστε να διαμορφώνουν θετικά την παγκόσμια κοινή γνώμη, χωρίς υστεροβουλίες και σκοπιμότητες.  Οι πνευματικοί ηγέτες οφείλουν με τη γνώση να διαφωτίζουν τους ανθρώπους, αφού ο ρόλος τους είναι παιδαγωγικός και ανανεωτικός. Ειδικότερα, ο επιστήμονας απαιτεί να χρησιμοποιεί τα επιστημονικά πορίσματα για το πανανθρώπινο καλό, την υγεία, τη μόρφωση των ατόμων και όχι για πυρηνικά όπλα και στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Η πρόθεσή του επιβάλλεται να είναι αγαθή, γιατί έχει κύρος και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Αλλά και η τέχνη, που αποτελεί κοινή γλώσσα, μπορεί να εξευγενίσει τις ψυχές των ανθρώπων και να διαμορφώσει ένα αισθητικό πλαίσιο, ικανό να αναβαθμίσει την εσωτερικότητα των ατόμων.  Αλλά και το άτομο οφείλει να επιδιώξει την ποιότητα στη ζωή του, δίνοντας έμφαση στην πνευματικότητα και στην ηθικότητα με σκοπό την κατάκτηση της αυτογνωσίας. Ειδικότερα, επιβάλλεται να βλέπει τον κόσμο με κριτική ματιά, να επιδεικνύει δύναμη ψυχής και αντίσταση στη μαζοποίηση, τον υλισμό και τον ατομικισμό, να ιεραρχεί τη φύση, προκειμένου να απολαμβάνει ένα ανώτερο επίπεδο ζωής. 

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.