Το κάτεργο ήταν παλιά ένα ιστιοφόρο, πειρατικό ή πολεμικό, το οποίο, όταν παροπλιζόταν, χρησιμοποιούνταν και για φυλακή ή πλωτό στρατώνα. Είναι ευνόητο πως σε ένα κάτεργο η ζωή δεν ήταν ποτέ εύκολη, οπωσδήποτε για τους κωπηλάτες, τους εγκλείστους ή τους στρατιώτες που υπηρετούσαν σ’ αυτό, δηλαδή τους κατεργάρηδες.
Λόγω του ιδιαιτέρου ηθικού βάρους των κατεργάρηδων, ο όρος απέκτησε τη σημασία του πονηρού, αυτού που χρησιμοποιεί τεχνάσματα για να πετύχει τους σκοπούς του. Καμιά φορά, βέβαια, χρησιμοποιούμε τη λέξη και με ανεκτικότητα, συμπάθεια ή και θαυμασμό: “τι σκάρωσε ο κατεργάρης!” λέμε, επαινώντας αυτόν που στάθηκε πιο πονηρός, ποιο επινοητικός, πιο ατσίδα από εμάς, που η τιμιότητα φαίνεται να είναι κάτι σαν ευφημισμός για την βλακεία μας.
Όμως, όταν θέλουμε να επανέλθει η τάξη κάπου, μετά από μια προσωρινή διακοπή, αναφωνούμε “κάθε κατεργάρης στον πάγκο του!” Και όταν αναγκαζόμαστε να μετέλθουμε δολίων, ή έστω πλαγίων μέσων, και κάποιος άλλος σαν κι εμάς πάει να μας κάνει την παρθένα, τον επαναφέρουμε στην τάξη λέγοντάς του “μεταξύ κατεργαρέων ειλικρίνεια!”
Περισσότερες ιστορίες λέξεων εδώ.