ΕΝΟΤΗΤΑ
21
Το κρητικό ζήτημα (1821-1905)
1821-1840: Η Κρήτη υπό τον έλεγχο του Μωχάμετ Άλι της Αιγύπτου.
1840-1913: Η Κρήτη υπό οθωμανική κυριαρχία.
Η Κρητική επανάσταση 1866-1869 και ο Οργανικός
Νόμος:
1866-1869: ξέσπασε η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση, η οποία καταπνίγηκε. Μία ομάδα
επαναστατών στη μονή Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866) ανατινάχτηκε και το γεγονός
αυτό προκάλεσε συγκίνηση σε Ελλάδα και Ευρώπη.
1868: παραχώρηση του Οργανικού Νόμου από τον σουλτάνο, που προέβλεπε:
· την πρόσληψη και χριστιανών υπαλλήλων στη
διοίκηση,
· τη συμμετοχή χριστιανών αντιπροσώπων στη
Γενική Διοίκηση,
· την ισοτιμία τουρκικής και ελληνικής γλώσσας,
· μεικτά δικαστήρια (χριστιανών και
μουσουλμάνων).
Η επανάσταση 1878 και η Σύμβαση της Χαλέπας:
1878: νέα επανάσταση -> παραχώρηση από τον σουλτάνο της σύμβασης της
Χαλέπας, σύμφωνα με την οποία:
- ο Γενικός Διοικητής θα μπορούσε να είναι και χριστιανός,
- στη Γενική Διοίκηση θα πλειοψηφούσαν οι χριστιανοί.
Στην Κρήτη θεσπίστηκε ένα καθεστώς
ημιαυτονομίας.
1889: νέα επανάσταση -> κατάργηση της σύμβασης της Χαλέπας.
Η επανάσταση 1896-1897 και η Κρητική
Πολιτεία:
1896: επανάσταση στην Κρήτη -> 1897: ελληνοτουρκικός πόλεμος,
στον οποίο η Ελλάδα έχασε -> δημιουργία αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας με
ύπατο αρμοστή τον πρίγκιπα Γεώργιο και Υπουργό Δικαιοσύνης τον νέο πολιτικό
Ελευθέριο Βενιζέλο.
1905: επανάσταση στο Θέρισο των Χανίων με επικεφαλής τους Ελ. Βενιζέλο, Κ.
Φούμη και Κ. Μάνο -> Οι επαναστάτες κήρυξαν την ένωση της Κρήτης με την
Ελλάδα.
Ο Αλ. Ζαϊμης αντικατέστησε το Γεώργιο στο αξίωμα του
Ύπατου Αρμοστή και η άμεση ανάμιξη των Δυνάμεων, που ήθελαν να διατηρηθεί η
ισορροπία στην περιοχή, απέτρεψε την ένωση.
Η οριστική διευθέτηση του Κρητικού Ζητήματος
θα γινόταν αργότερα (1913) με τον Βενιζέλο πρωθυπουργό της Ελλάδας.