ΕΝΟΤΗΤΑ 26
Πνευματική
ζωή, Γράμματα και Τέχνες στην Ελλάδα του 19ου αιώνα
Κύριες κατευθύνσεις της ελληνικής πνευματικής ζωής
Η ανάπτυξη της ιστορίας και της λαογραφίας:
·
Κυρίαρχο
στοιχείο της πνευματικής ζωής του 19ου αι. ήταν η προσπάθεια
συγκρότησης μιας εθνικής ταυτότητας. Έτσι, δόθηκε μεγάλη βαρύτητα στην ιστορία
και τη λαογραφία.
·
Ιστορία: Ο Σ. Ζαμπέλιος και ο Κ.
Παπαρρηγόπουλος υποστήριξαν ότι υπάρχει αδιάκοπη συνέχεια του
ελληνισμού από την αρχαιότητα.
·
Λαογραφία: θεμελιώθηκε στην Ελλάδα από το Ν.
Πολίτη για να υπηρετήσει τις ανάγκες ενίσχυσης της ελληνικής εθνικής
ταυτότητας. Οι λαογράφοι μελέτησαν τη σύγχρονη λαϊκή ζωή και τα λαϊκά έθιμα.
Η ίδρυση Πανεπιστημίου:
·
Ιδρύθηκε
το 1834 και επωμίστηκε την «αποστολή» να εμφυσήσει στους ομογενείς «αλύτρωτους»
φοιτητές του τις ελληνικές εθνικές αξίες.
Το κίνημα του δημοτικισμού:
·
Πρόκειται
για τη συστηματική προσπάθεια να καθιερωθεί η δημοτική γλώσσα στην εκπαίδευση,
στη διοίκηση και στη λογοτεχνία.
·
Πρωτεργάτης
του κινήματος ήταν ο Γ. Ψυχάρης, ο οποίος με το βιβλίο του Το Ταξίδι
μου τόνισε την ανάγκη της γενίκευσης της δημοτικής γλώσσας.
·
Υπήρχαν,
ωστόσο, αντιδράσεις στις οποίες πρωτοστατούσε το συντηρητικό φοιτητικό κίνημα
της εποχής, με σοβαρά επεισόδια:
Ø το 1901 λόγω της μετάφρασης του
Ευαγγελίου στη δημοτική (Ευαγγελικά),
Ø το 1903 λόγω της μετάφρασης της
Ορέστειας του Αισχύλου σε απλή καθαρεύουσα (Ορεστειακά).
Γράμματα
Ο Διονύσιος Σολωμός και η Επτανησιακή Σχολή
·
Ο Δ.
Σολωμός είναι ο δημιουργός του ποιήματος Ύμνος εις την Ελευθερίαν,
το οποίο ήταν εμπνευσμένο από την επανάσταση του 1821. Οι δύο πρώτες στροφές
του μελοποιήθηκαν από το Ν. Μάντζαρο και
αποτελούν τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας.
·
Γύρω του
σχηματίστηκε ένας κύκλος διανοουμένων (Γ. Τερτσέτης, Ι. Πολυλάς, Γρ.
Μαρκοράς κ.ά) που συμμερίζονταν τις απόψεις του και έμειναν γνωστοί ως Επτανησιακή Σχολή. Πλάι τους ξεχωριστές
περιπτώσεις ήταν ο Α. Κάλβος, ο Α. Βαλαωρίτης και ο Α. Λασκαράτος.
Οι Φαναριώτες και η Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή (1830-1880)
·
Οι
Φαναριώτες, όπως τα αδέλφια Αλέξανδρος και Παναγιώτης Σούτσος και
ο Αλ. Ραγκαβής γράφουν στην καθαρεύουσα και μιμούνται το γαλλικό
ρομαντισμό.
·
Στην
πεζογραφία διακρίθηκαν οι Ε. Ροϊδης (Πάπισσα Ιωάννα), Π. Καλλιγάς
(Θάνος Βλέκας), Δ. Βικέλας (Λουκής Λάρας).
Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή και η γενιά του 1880
·
Στις
αρχές της δεκαετίας του 1870 ορισμένοι νέοι λογοτέχνες άρχισαν να απορρίπτουν
το ρομαντισμό και να στρέφονται προς την εκφραστική και θεματική απλότητα. Ο
κύριος εκφραστής αυτής της γενιάς ήταν ο Κ. Παλαμάς.
·
Στην
πεζογραφία αναπτύχθηκε το διήγημα, στο οποίο ξεχώρισαν οι Γ. Βιζυηνός
και Αλ. Παπαδιαμάντης.
Τέχνες
Η ζωγραφική και η γλυπτική
·
Οι
τέχνες ήταν επηρεασμένες από τα δυτικά πρότυπα. Η πιο ισχυρή επιρροή ασκήθηκε
από τη Σχολή του Μονάχου.
·
Οι Α.
Κριεζής, Δ. Τσόκος και Θ. Βρυζάκης εμπνεύστηκαν από τον Αγώνα.
·
Οι τρεις
μεγάλες μορφές της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, που σπούδασαν και
έζησαν στο Μόναχο, ήταν:
Ø Ο Ν. Λύτρας: ασχολήθηκε αρχικά με
ιστορικά θέματα και στη συνέχεια με την απεικόνιση της καθημερινής ζωής.
Ø Ο Κ. Βολανάκης: εμπνεύστηκε από τη
θάλασσα και τη ναυτική ζωή.
Ø Ο Ν. Γύζης: διακρίθηκε για μια διάθεση
εξιδανίκευσης των θεμάτων.
·
Σημαντικότερος
γλύπτης της εποχής υπήρξε ο Γ. Χαλεπάς.
Η αρχιτεκτονική
·
Κατά την
οθωνική περίοδο τα μεγάλα κτίρια σχεδιάστηκαν σύμφωνα με τον κλασικισμό από
ξένους αρχιτέκτονες: αδερφοί Χάνσεν, Φ. φον Γκέρτνερ.
·
Κορυφαίος
αρχιτέκτονας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ήταν ο Ε. Τσίλερ, ο οποίος δίδαξε και στο
Πολυτεχνικό Σχολείο.
·
Παράλληλα
έδρασαν και Έλληνες αρχιτέκτονες:
Ø ο Σταμάτης
Κλεάνθης,
Ø
ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου.
·
Στα τέλη
του 19ου αιώνα οι Έλληνες αρχιτέκτονες δημιούργησαν το νεοκλασικό σπίτι, με
στοιχεία αρχιτεκτονικής που παραπέμπουν στην αρχαία Ελλάδα.