Σχεδιαγράμματα στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ' Γυμνασίου - Ενότητα 5 - Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18^ου αι. έως τις αρχές του 19^ου αι.

Οικονομικοί  και κοινωνικοί μετασχηματισμοί

Συγκυρίες που ευνόησαν τους Έλληνες πλοιοκτήτες:

·      Η ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση των πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά.

·      Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι (1797-1815),που είχαν ως συνέπεια την περιορισμένη παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο.

Αποτελέσματα της ευνοϊκής συγκυρίας για τους Έλληνες:

·      Οι Έλληνες έλεγξαν σημαντικό μέρος του εμπορίου.

·      Ελληνικές πόλεις αναπτύχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα.

·      Ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες.

Η στάση της εκκλησίας απέναντι στην επανάσταση:

• Η ορθόδοξη εκκλησία εναντιωνόταν στις ιδέες του διαφωτισμού.
• Ορισμένοι, όμως, κληρικοί υιοθέτησαν τις διαφωτιστικές αντιλήψεις.

Οι Φαναριώτες

·      Ήταν Έλληνες από αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι.

·      Ήταν μορφωμένοι και καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση.

·      Τον 18^ο αι. διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Οι προεστοί

·      Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και συγκέντρωναν τους φόρους.

·      Είχαν μεγάλη πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους.

Οι έμποροι και οι καραβοκύρηδες

·      Βελτίωναν την οικονομική τους κατάσταση.

·      Ενδιαφέρονταν για τη διάδοση των νεoτερικών ιδεών.

Οι κλέφτες

·      Ήταν αγρότες που κατέφευγαν στα βουνά.

·       Επιδίδονταν αδιακρίτως στη ληστεία.

·      Οι αγροτικοί πληθυσμοί συχνά τους υποστήριζαν από θαυμασμό ή φόβο.

·      Υμνήθηκαν στα δημοτικά τραγούδια ως πρότυπα ανυπότακτης στάσης.

Οι αρματολοί

·      Ήταν ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης.

Οι αγρότες

·      Ξεπερνούσαν το 80 % του πληθυσμού.

·      Καλλιεργούσαν κρατικά ή ιδιωτικά κτήματα που ανήκαν σε Τούρκους.

·      Η ζωή τους ήταν δύσκολη.

Οι απασχολούμενοι στο εμπόριο και τη ναυτιλία

·      Αυξάνονταν με τη συνεχή ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου.

Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας

·      Το 1770 οργανώθηκε με ρωσική υποκίνηση επανάσταση, τα λεγόμενα «ορλοφικά», στην Πελοπόννησο.

·      Ο Λάμπρος Κατσώνης, απεσταλμένος και αυτός της Ρωσίας, προσπάθησε να οδηγήσει σε εξέγερση τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου.

·      Οι Σουλιώτες συγκρούστηκαν με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων από το 1789   έως το 1804.                                             

Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός

Ορισμός του Νεοελληνικού Διαφωτισμού:

Ο νεοελληνικός διαφωτισμός ήταν ένα πνευματικό – ιδεολογικό κίνημα που επιδίωκε τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων με σκοπό την ιδεολογική προετοιμασία για τον αγώνα της ελευθερίας. Το κίνημα διαμορφώθηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα και αναπτύχθηκε αρχικά στις παροικίες και σε ορισμένα μεγάλα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού (Σμύρνη, Γιάννενα, Χίος).

Κύριες ιδέες των Ελλήνων διαφωτιστών:

·      Συνέδεσαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό με τον αγώνα για ελευθερία.

·      Θεωρούσαν ότι η εκπαίδευση πρέπει να θεμελιωθεί στις φυσικές επιστήμες και να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα.

Η αντίδραση των συντηρητικών λογίων στις ιδέες του διαφωτισμού:

·      Απέρριπταν τις διαφωτιστικές ιδέες.

·      Συνέδεαν την εκπαίδευση με τη θρησκευτική παράδοση και την αρχαΐζουσα γλώσσα.

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού:

Ο Ρήγας Φερραίος:

·      Πρότεινε τη δημιουργία μιας Ελληνικής Δημοκρατίας που θα αντικαθιστούσε την οθωμανική αυτοκρατορία.

·      Το έργο του Νέα Πολιτική Διοίκηση ήταν έντονα επηρεασμένο από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης και ειδικά από τη ριζοσπαστική της φάση.

·      Πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του.

Ο Αδαμάντιος Κοραής:

·      Θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την ελευθερία τους, θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν.

·      Στη γλώσσα ακολούθησε τη λεγόμενη «μέση» οδό: μια ελληνική που δε θα ήταν ούτε αρχαΐζουσα ούτε δημοτική.

Άλλοι σημαντικοί διαφωτιστές ήταν: Ο Ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας, ο Ι. Μοισιόδακας, ο Δ. Καταρτζής, ο Κ. Κούμας και ο Θ. Καΐρης.