ΕΝΟΤΗΤΑ 63
Η ποίηση και η πεζογραφία στον κόσμο τον 20ό αιώνα
Ποίηση
Η κληρονομιά του συμβολισμού
Ο συμβολισμός, που εμφανίστηκε
γύρω στα 1870 στη Γαλλία, κυριάρχησε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1920 κυρίως
με τη μορφή της «καθαρής ποίησης» και κύριο εκφραστή τον Βαλερί.
Οι ανακατατάξεις των αρχών του 20ού αιώνα – Ο μοντερνισμός
§
Ο μοντερνισμός οδήγησε τους ποιητές στην
εγκατάλειψη των παραδοσιακών ποιητικών τεχνικών.
§
Πρωτοπόρος του μοντερνισμού υπήρξε ο Γάλλος
Απολιναίρ.
Κύρια μοντερνιστικά κινήματα:
Φουτουρισμός και ντανταϊσμός
§ Υποστήριξαν
ότι η ποίηση έπρεπε να απελευθερωθεί πλήρως από τη μορφή.
§ Η
φουτουριστική ποίηση, εκτός από την Ιταλία, γνώρισε σημαντική απήχηση και στη
Ρωσία.
Σουρεαλισμός ή υπερρεαλισμός
§ Πρότεινε
ένα νέο τρόπο πρόσληψης της πραγματικότητας, τον ψυχικό αυτοματισμό, που
στηριζόταν στην εξάλειψη κάθε ελέγχου από τη λογική.
§ Μέσα
από το έργο κυρίως των Μπρετόν, Ελιάρ και Αραγκόν διαμορφώθηκε η μέθοδος της
«αυτόματης γραφής», που επιδίωκε την ανάσυρση από το υποσυνείδητο στοιχείων που
είχαν απωθηθεί εκεί από τη λογική.
Αγγλοσαξονικός μοντερνισμός
§ Το
κίνημα αυτό, με κύριους εκφραστές τους Έλιοτ και Πάουντ, μίλησε για παρακμή του
πολιτισμού και υποστήριξε τη θέση ότι ο σύγχρονος κατακερματισμένος άνθρωπος
πρέπει να ολοκληρωθεί για να λυτρωθεί.
§ Ξεχωριστές
μορφές της αγγλόφωνης ποίησης κατά τον 20ό αιώνα υπήρξαν ο Ντίλαν Τόμας και
Ιρλανδός Γέιτς.
Κατά το δεύτερο μισό του
20ού αιώνα η ποίηση:
§
Εξέφρασε τόσο τη φρίκη από την εμπειρία του Β΄
Παγκόσμιου πολέμου όσο και τις νέες ανασφάλειες που γέννησαν:
Ø
η πυρηνική απειλή,
Ø
η αποξένωση των ανθρώπων,
Ø
η καταστροφή του περιβάλλοντος.
Πεζογραφία
Νεοτεριστικό ή μοντερνιστικό
μυθιστόρημα
§
Ήταν αποτέλεσμα της εφαρμογής των αρχών του
μοντερνισμού στην πεζογραφία.
§
Οι πεζογράφοι του μοντερνισμού διακήρυξαν ότι η
πραγματικότητα είναι σχετική και ότι η αλήθεια, εάν υπάρχει, βρίσκεται μόνο στην ατομική συνείδηση.
§
Το ενδιαφέρον στράφηκε από το εξωτερικό
περιβάλλον στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων, με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη της
γραμμικής αφήγησης, τη συχνή χρήση του εσωτερικού μονολόγου και τη σκιαγράφηση
των χαρακτήρων σύμφωνα με τις επιταγές της ψυχολογίας.
§
Πρωτεργάτες του νεοτεριστικού ή μοντερνιστικού
μυθιστορήματος υπήρξαν οι Προυστ, Τζόις, Κάφκα, Μούζιλ, Μαν και Γουλφ.
Ρεαλιστικό μυθιστόρημα
§ Α΄ Παγκόσμιος
πόλεμος:
Ø
Προκάλεσε ένα ισχυρό κύμα ρεαλιστικής
αντιπολεμικής πεζογραφίας.
Ø
Ενέπνευσε δύο από τους σημαντικότερους
Αμερικανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, τον
Ντος Πάσος και τον Χέμινγουεϊ.
§
Κραχ του 1929 στις ΗΠΑ:
Ø
Έδωσε σπουδαία μυθιστορήματα από τους Φόκνερ και
Στάινμπεκ.
§
Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος :
Ø
Η γερμανική πεζογραφία στράφηκε στη μελέτη της
ανθρώπινης αποξένωσης και στον πολιτικό
προβληματισμό στα έργα των Μπελ και Γκρας.
Σοσιαλιστικός ρεαλισμός
§
Ασχολήθηκε με την παρουσίαση της σύγκρουσης
εργατών – αστών στις διάφορες μορφές της, καθώς και με την εξύμνηση της ζωής
στις λαϊκές δημοκρατίες.
§
Τα έργα που έδωσε είχαν σε ορισμένες περιπτώσεις
υψηλή αισθητική αξία, αν και συχνά διακρίνονταν από σχηματικότητα.
§
Συγγραφείς όπως ο Πάστερνακ και ο Σολτζενίτσιν
απέρριψαν τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και άσκησαν με τα έργα τους κριτική στο
σοβιετικό καθεστώς.
Λογοτεχνία του παραλόγου
§
Εκφράστηκε σε υψηλό επίπεδο στο έργο του Κάφκα
στη δεκαετία του 1920.
§
Αναδύθηκε με ιδιαίτερη ένταση στη Γαλλία μετά
τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ως αντίδραση στην παραδοσιακή λογοτεχνία.
§
Για διανοητές και συγγραφείς όπως οι Σαρτρ,
Καμί, Μπέκετ και Ζενέ ο άνθρωπος είναι μια μεμονωμένη ύπαρξη ριγμένη σε ένα
αφιλόξενο σύμπαν.
Λογοτεχνία του φανταστικού:
§
Γνώρισε σημαντική ανάπτυξη με τα έργα των
Χάξλεϊ, Ασίμοφ, και Κλαρκ.
§
Σε αυτή την κατηγορία μπορούν να ενταχθούν και
ορισμένα έργα του Όργουελ, που μίλησε για το μέλλον υπογραμμίζοντας τους
κινδύνους ελέγχου της σκέψης.
Μαγικός ρεαλισμός
§
Ο όρος επινοήθηκε για να προσδιορίσει μια μορφή
πεζογραφήματος που συνδυάζει ρεαλιστικές περιγραφές με έντονα φανταστικά ή
μυθικά στοιχεία.
§
Κύριοι εκπρόσωποί του είναι ο Μπόρχες, ο Μαρκές
και η Αλιέντε.
Πεζογραφία του κοινωνικού αποκλεισμού:
§
Κοινωνική θέση της γυναίκας: Μποβουάρ, Ντιράς και Γιουρσενάρ.
§
Οι Αφροαμερικανοί των ΗΠΑ: Μόρισον.
§
Καθεστώς απαρτχάιντ: Γκόρτιμερ.