Σχεδιαγράμματα επιλεγμένων κειμένων στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β' Γυμνασίου

ΝΑ ‘ΣΑΙ ΚΑΛΑ, ΔΑΣΚΑΛΕ                                                                      ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ

ΘΕΜΑ: Το ενδιαφέρον και η αγάπη που καλλιεργεί ένας καθηγητής στους μαθητές μιας τάξης σχολείου της επαρχίας για το λαϊκό πολιτισμό και τη λαϊκή λογοτεχνική παράδοση.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η σημασία του σχολικού περιβάλλοντος στην ανάδειξη της αξίας του λαϊκού πολιτισμού.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πρόπερσι που φοιτούσα… να τα διορθώσετε».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πάντως, η δική μου η θέση… όταν το ξαναπήρε».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο ρόλος του νέου φιλολόγου στην προβολή της αξίας του λαϊκού πολιτισμού.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Το πάθημα των δύο ξένων μαθητών.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          α’ πρόσωπο.

-          Ο αφηγητής συμμετέχει ως ήρωας στην ιστορία.

-          Εστιάζει τα γεγονότα μέσα από την προοπτική του παρελθόντος.

-          Απευθύνεται νοερά σε β’ πρόσωπο στον παλιό του καθηγητή και μιλάει με την προοπτική του παρόντος.

-          Στοχαστική διάθεση, μοιάζει να απευθύνεται σε έναν υποθετικό συνομιλητή.

-          Περιγραφή συναισθημάτων.

-          Αναδρομική αφήγηση.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ: Αφήγηση, περιγραφές, σχόλια του αφηγητή, διάλογοι.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή, καθαρή δημοτική με λέξεις της καθημερινότητας.

ΥΦΟΣ: Απλό, κουβεντιαστό, στοχαστικό.

ΤΟΝΟΣ: Ειρωνικός και με δόση μελαγχολίας.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Παρομοιώσεις, Μεταφορές, Επαναλήψεις, Ασύνδετα Σχήματα.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Προβάλλεται ο σημαντικός ρόλος του εκπαιδευτικού στην ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού και κάθε αξίας που συντελεί στην κοινωνικοποίηση των παιδιών και στην αισθητική τους καλλιέργεια.

-          Ο αστικός τρόπος ζωής, η στροφή από τη συλλογική ζωή στην προβολή του ατομικού συμφέροντος και η εισβολή ξένων προτύπων ζωής οδήγησαν στην περιφρόνηση του λαϊκού πολιτισμού και στην ισοπέδωση ιδεών και αξιών.

ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΦΡΑΝΚ                                      ΑΝΝΑ ΦΡΑΝΚ

ΘΕΜΑ: Τα παράπονα της Άννας στο ημερολόγιό της για τη μεροληπτική, όπως νομίζει, στάση των γονιών της υπέρ της αδερφής της και οι γενικότερες σκέψεις και κρίσεις της για τους γονείς και τον εαυτό της.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η ψυχολογία των εφήβων και οι σχέσεις τους με την οικογένεια.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Αγαπητή Κίτυ… διάθεση της Μαργκότ».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Δεν τις αγαπώ… με τα ελαττώματά της».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Περισσότερο απ’ όλους… στα παιδιά τους».

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Μερικές φορές… Δική σου, Άννα».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Τα παράπονα της Άννας με αφορμή το επεισόδιο με τη Μαργκότ.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η σχέση της Άννας με τον πατέρα της.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η άποψη της Άννας για τη μητέρα της.

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι συναισθηματικές ανάγκες της Άννας και η διάθεση αυτοκριτικής.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Ο συντάκτης του ημερολογίου και ο αφηγητής ταυτίζονται.

-          Μορφή αλληλογραφίας.

-          Εξομολογείται με ειλικρίνεια τις σκέψεις και τα συναισθήματά της.

ΤΟΝΟΣ: Εξομολογητικός, επικριτικός, ειρωνικός.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ:

-          Άννα: ώριμη, με διάθεση που χαρακτηρίζεται από αστάθεια, αντιφάσεις στο χαρακτήρα της, ζηλιάρα, ωριμότητα για τις απόψεις της για το μητρικό ρόλο, ωριμότητα που φανερώνει η αυτοκριτική της, πεισματάρα, έξυπνη, ειλικρινής, εγωίστρια.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική.

ΥΦΟΣ: Εξομολογητικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Μεταφορές, Παρομοιώσεις, Επίθετα.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Η εξομολόγηση σε ένα ημερολόγιο δείχνει την επιθυμία του εφήβου για επικοινωνία.

-          Τραγική ειρωνεία αποτελεί η βεβαίωσή της ότι κανείς άλλος δε θα το διαβάσει.

-          Συναισθήματα που κυριαρχούν είναι η λύπη και η αγανάκτηση μιας έφηβης που αισθάνεται να την πνίγει η αδικία.

-          Η έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς της προξενεί επίσης στην Άννα συναισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης.

 

ΟΙ ΚΥΡΙΑΚΕΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ                                                     ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΛΥΜΠΕΡΑΚΗ

ΘΕΜΑ: Οι ξένοιαστες Κυριακές που περνούσε η Κατερίνα με τον πατέρα, τις αδερφές της και άλλα συγγενικά πρόσωπα κατά τις εκδρομές τους στη θάλασσα.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η νοσταλγική αναπόληση ευτυχισμένων οικογενειακών στιγμών.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο πατέρας είναι υπάλληλος… κρυφά η μια από την άλλη».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Με τον πατέρα πηγαίναμε… δε λέγαν ούτε αυτά».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Εκείνες οι Κυριακές… μεσολογγίτικες ιστορίες του».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο πατέρας και η ζωή μαζί του πριν το χωρισμό.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η συντροφιά των κυριακάτικων εκδρομών.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι αξέχαστες στιγμές στη θάλασσα.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          α’ πρόσωπη αφήγηση.

-          Η αφηγήτρια συμμετέχει και ως πρωταγωνίστρια στην ιστορία που αφηγείται.

-          Κυριαρχεί η προοπτική της έφηβης αφηγήτριας, η οποία θυμάται γεγονότα από τα χρόνια που ήταν πιο μικρή, με νοσταλγία.

ΤΟΝΟΣ: Συγκρατημένος, αποκαλύπτει ευαισθησία και ζεστά συναισθήματα.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Αφήγηση.

-          Περιγραφές.

-          Εσωτερικός μονόλογος.

-          Αναδρομή στο παρελθόν.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ:

-          Ο πατέρας: Αγνός, αγαπητός, μανιώδης με τις μηχανές και τα ραδιόφωνα, εσωστρεφής, κλειστός.

-          Ο θείος Αγησίλαος: ανεύθυνος, αθώος σαν μικρό παιδί, χωρίς αίσθηση του χρόνου, ευχάριστος και διασκεδαστικός.

-          Η Έλλη: καλοσυνάτη, ευγενική, φλύαρη.

-          Η Μαρία: της αρέσει να κολυμπά και να χαίρεται τον ήλιο.

-          Η Ινφάντα: ζωήρευε στη θάλασσα, γινόταν αεικίνητη και άλλαζε η διάθεσή της.

-          Η Κατερίνα: τρυφερή, αισιόδοξη, κατανοεί τους άλλους, άνθρωπος στοχαστικός και συναισθηματικός.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική με έκφραση φυσική και ανεπιτήδευτη.

ΥΦΟΣ: Ανάλαφρο, υπαινικτικό και χιουμοριστικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Μεταφορές, Παρομοιώσεις, Προσωποποιήσεις.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Προβάλλει τις απλές χαρές της καθημερινότητας και της συντροφιάς με αγαπημένα πρόσωπα.

-          Αναδεικνύει το ζήτημα των οικογενειακών σχέσεων.

-          Τα πρόσωπα διακατέχονται από ευγενικά και όμορφα συναισθήματα, όπως αθωότητα, αγάπη, τρυφερότητα, νοσταλγία.

ΚΑΠΟΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ                                                          ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΘΕΜΑ: Το νόημα που είχε για τον επιστολογράφο η ζακυνθινή κουλούρα για τον εορτασμό των Χριστουγέννων στα φοιτητικά του χρόνια και η αδιαφορία του αργότερα για το έθιμο, όταν τον αφομοίωσε η ζωή της Αθήνας.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η σημασία της τοπικής παράδοσης στη ζωή των ανθρώπων και στη διαμόρφωση της θρησκευτικής τους συνείδησης.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Αγαπητοί μου… Δεν τα βλέπω!...».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Και δεν τα ‘βλεπα… τα Θεοφάνεια».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Κάποιο χρόνο… να μένει στη Ζάκυνθο».

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Έτσι εξήγησα… Σας ασπάζομαι, Φαίδων».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ζακυνθινή κουλούρα απαραίτητη για τον εορτασμό των Χριστουγέννων.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Εορτασμός των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς κατόπιν εορτής.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Αποξένωση από το έθιμο της κουλούρας.

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Σύγκριση ζακυνθινής κουλούρας και μέλανα ζωμού.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Επιστολή που χρησιμοποιείται ως αφηγηματικό μέσο.

-          Απευθύνεται σε πολλούς παραλήπτες μέσω της δημοσίευσής της σε περιοδικό.

ΤΟΝΟΣ: Νοσταλγικός, χιουμοριστικός, απευθύνεται στους παραλήπτες της επιστολής σε ύφος συνομιλίας

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Αφήγηση.

-          Περιγραφή.

-          Σχόλια.

-          Διάλογοι.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική με πλούσιο λεξιλόγιο κι έντονη χρήση σημείων στίξης.

ΥΦΟΣ: Ζωηρό και παραστατικό σε τόνο κουβεντιαστό και χιουμοριστικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Επίθετα, Μεταφορές, Ασύνδετο σχήμα, Επαναλήψεις.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Υπογραμμίζεται ο δεσμός του ανθρώπου με τον τόπο του, τις θρησκευτικές παραδόσεις και τα οικεία πρόσωπα του περιβάλλοντός του.

-          Αστικός τρόπος ζωής: συντελεί στην εξαφάνιση των παραδόσεων και στην αποξένωση των ανθρώπων από πρόσωπα και συνήθειες που προηγουμένως είχαν μεγάλη σημασία για τη ζωή τους.

-          Νοσταλγία και αναπόληση της γιορτινής ατμόσφαιρας του πατρικού σπιτιού στην αρχή μετατρέπεται σε απογοήτευση και αποξένωση εξαιτίας της μακροχρόνιας απουσίας.

ΕΙΣ ΣΑΜΟΝ                                                                                          ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ

ΘΕΜΑ: Η ελευθερία, το μεγαλύτερο αγαθό για τον άνθρωπο.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι Έλληνες μπορούν να κατακτήσουν την ελευθερία μόνο με γενναιότητα και αρετή.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

Α΄ΣΤΡΟΦΗ: Αρετή και τόλμη χρειάζονται για την κατάκτηση της ελευθερίας. Φόβος.

Β’ ΣΤΡΟΦΗ: Ο μύθος του Ίκαρου.

Γ’ ΣΤΡΟΦΗ: Ο άνθρωπος αξίζει να θυσιάζει τη ζωή του για την ελευθερία.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Το ποιητικό «εγώ» δε συμμετέχει στην αφήγηση.

-          Δε θέλει να εκφράσει τα προσωπικά του συναισθήματα.

-          Πρόθεσή του να τονώσει το ηθικό των Ελλήνων.

-          Το επίθετο άλλοτε τοποθετείται μετά το ουσιαστικό και άλλοτε πριν απ’ αυτό: ΕΠΙΤΑΞΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ που συνηθίζεται στην ιταλική γλώσσα.

ΓΛΩΣΣΑ: Ιδιόμορφη, καθαρεύουσα με διάσπαρτους τύπους της δημοτικής και της αρχαϊζουσας.

ΥΦΟΣ: Σοβαρό, μεγαλόπρεπο, άλλοτε με υψηλούς τόνους και άλλοτε σε χαμηλούς, λυρικούς.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Εικόνες.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

-          Ιδιόρυθμη.

-          Στηρίζεται στο αρχαϊκό και στο ιταλικό μετρικό σύστημα αλλά με πολλές ιδιαιτερότητες.

-          Δε χρησιμοποιεί ομοιοκαταληξία.

-          Η στροφή του αποτελείται από πέντε στίχους με χαρακτηριστικό τον πέμπτο, ο οποίος είναι πεντασύλλαβος και τονίζεται στη τέταρτη συλλαβή.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Επίκεντρο η ελευθερία.

-          Χρησιμοποιεί την ελληνική μυθολογία για να εξυπηρετήσει τον στόχο του.

-          Συσχετίζει το μύθο με την πραγματικότητα.

-          Οι ιδέες του παρελθόντος αποτελούν τους καθοδηγητές του παρόντος.

-          Ο ποιητής ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη και του προκαλεί ψυχική ανάταση και ευφορία.

 

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ                                                            ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ

ΘΕΜΑ: Η τιμή που απομένει η Δόξα στους ηρωικούς πεσόντες του νησιού.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Η ιδέα της Δόξας προσωποποιείται από τον ποιητή και παρουσιάζεται με μια θαυμάσια εικόνα: Η μοναχική παρουσία της Δόξας που περπατάει ολομόναχη δηλώνει έμμεσα την απουσία ζωής.

-          Η εικόνα του ρημαγμένου τόπου δίνει την αίσθηση ότι όλα τέλειωσαν.

-          Ο τόπος φωτίζεται από το μεγαλείο της θυσίας τους.

-          Η Δόξα: Σύμβολο τιμής και νίκης για τα παλικάρια και τα Ψαρά.

ΓΛΩΣΣΑ: Άψογα δουλεμένη δημοτική. Η επιλογή των λέξεων και η σύνδεσή τους δημιούργησαν ένα αληθινό αριστούργημα.

ΥΦΟΣ: Λιτό και πυκνό.

ΤΟΝΟΣ: Χαμηλός.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Εικόνα, Προσωποποίηση της Δόξας, Μεταφορές, Παρηχήσεις.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

-          Ομοιοκαταληξία ζευγαροπλεκτή, δηλ. 1^ος-2^ος και 3^ος-5^ος και 4^ος -6^ος.

-          Μέτρο: αναπαιστικό, δηλ. διαδοχή δύο άτονων συλλαβών και μιας τονισμένης.

-          Στίχοι: δεκασύλλαβοι παροξύτονοι (1^ος, 2^ος, 3^ος και 5^ος ) και εννεασύλλαβοι οξύτονοι (4^ος-6^ος).

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Ο αγώνας για την ελευθερία, η ηθική δόξα των ηττημένων αγωνιστών και η πίστη στα ιδανικά αποτελούν το ιδεολογικό πλαίσιο του επιγράμματος.

-          Θλίψη για το χαμό τόσων ανθρώπων και απογοήτευση για την ήττα των αγωνιζόμενων παλικαριών.

-          Με την παρουσία της Δόξας αισθανόμαστε ότι η θυσία τους δεν πήγε χαμένη.                                                                                      

 ΕΡΗΜΩΜΕΝΑ ΧΩΡΙΑ                                                                          ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

ΘΕΜΑ: Η υποχώρηση των νικημένων στρατιωτών και η πρόθεσή τους να συνεχίσουν την αντίσταση.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Η φωνή του αφηγητή περιγράφει με ρεαλιστικές εικόνες τις συνέπειες του πολέμου.

-          Ο ίδιος δε συμμετέχει στα δρώμενα.

-          Η παρουσία του δηλώνεται με τη χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου.

-          Ο τόνος της φωνής του αφηγητή και των στρατιωτών  έχει ένταση στα σημεία που δηλώνεται η επιθυμία για αντίσταση και χαμηλώνει στις περιγραφές.

-          Σκηνικό θανάτου.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Εικόνες: ζωντανεύουν το χώρο, ενώ παράλληλα συμβολίζουν την ερήμωση και την απογοήτευση στις ψυχές των στρατιωτών.

-          Παρομοιώσεις.

-          Μεταφορές.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική με προσεκτική επιλογή λέξεων.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

-          Μοντέρνα στιχουργική.

-          Στίχος: ελεύθερος.

-          Δεν υπάρχει ομοιοκαταληξία, σταθερό μέτρο και σταθερός αριθμός συλλαβών στους στίχους.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Οι Έλληνες στρατιώτες εξουθενωμένοι ψυχικά και σωματικά βρίσκουν το κουράγιο να δηλώσουν ότι δεν παραιτούνται και ότι θα ακολουθήσουν το δρόμο της Αντίστασης ενάντια στον κατακτητή.

-          Συναισθήματα που προκαλεί το απόσπασμα: θλίψη για την ερήμωση και την καταστροφή, απογοήτευση για την ήττα αλλά και θαυμασμός για το κουράγιο των στρατιωτών που η ψυχική τους δύναμη αποδεικνύεται πιο δυνατή από τις κακουχίες.                                                                                   

ΑΠΟ ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟ                                                                     ΜΕΛΠΩ ΑΞΙΩΤΗ

ΘΕΜΑ: Οι αναμνήσεις της Πολυξένης από το συσσίτιο των καλλιτεχνών στο Μουσείο και από τη μεγάλη αντικατοχική διαδήλωση της Αθήνας.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η επιτακτική ανάγκη για αντίσταση κατά του κατακτητή.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Χειμώνας… δε θα υπάρχω».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Είχε έρθει ύστερα… να μην έχει τελειωμό!»

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Το συσσίτιο των καλλιτεχνών.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η πρώτη αντιστασιακή διαδήλωση.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Αναδρομική αφήγηση, αφού η ηρωίδα ανακαλεί στη μνήμη της δύο περιστατικά από την Κατοχή.

-          Εσωτερική εστίαση. Η αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο, όμως ο αφηγητής εστιάζει μέσα από το βλέμμα της Πολυξένης.

-          Η συνάντηση της Πολυξένης με το στρατηγό, αποτελεί προσήμανση για τον Εμφύλιο που ακολούθησε μετά την απελευθέρωση.

-          Ο αφηγητής δε συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται.

-          Αντικρίζει τους καλλιτέχνες με την ειρωνική ματιά της ηρωίδας.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Αφήγηση.

-          Περιγραφές.

-          Διάλογοι.

-          Σκέψεις.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική σε παρατακτική σύνδεση, με προτάσεις μικρές και κοφτές, ενώ οι λέξεις αποδίδουν με λεπτές αποχρώσεις τα πράγματα.

ΛΟΓΟΣ: Πλησιάζει τη καθημερινή ομιλία.

ΥΦΟΣ: Πυκνό και παραστατικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Προσωποποιήσεις.

-          Μεταφορές.

-          Παρομοιώσεις.

-          Επαναλήψεις.

-          Ασύνδετα σχήματα.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Αναδεικνύεται το αγωνιστικό φρόνημα, που δε λυγίζει ούτε κάτω από την απειλή των όπλων.

-          Οι κατακτητές οδηγούν το λαό στην ταπείνωση και την εξαθλίωση ώστε να σταματήσει να αντιστέκεται.

-          Συναισθήματα που προβάλλονται: Η περιφρόνηση για τον κατακτητή και τις μεθόδους του, η πίστη στις δυνάμεις της Αντίστασης, η υπομονετική αντιμετώπιση των βασανιστηρίων και του θανάτου.

ΟΤΑΝ ΠΡΩΤΟΚΑΤΕΒΗΚΑ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ                                              ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ

ΘΕΜΑ: Οι πρώτες εντυπώσεις του Μανόλη από τη Σμύρνη και η αίσθηση ανεξαρτησίας που δοκιμάζει απελευθερωμένος από την εξουσία του πατέρα και ξεκινώντας τη ζωή του εργαζομένου.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι πρωτόγνωρες εμπειρίες και τα συναισθήματα ενός εφήβου που περνά πρόωρα στην ενηλικίωση αρχίζοντας τη βιοπάλη.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Σεπτέμβρης ήταν του 1910… οι περαστικοί».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Μόλις βγήκα… την καρδιά της».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Οι άνθρωποι στη Σμύρνη… το σουλάτσο».

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τονε βρήκα τον κυρ φατόρο… για την πλερωμή».

5^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Όταν βγήκα έξω… δίχως να τρώω ξύλο».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Το άγχος της πρώτης εξόδου στη Σμύρνη.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ευχάριστες εντυπώσεις από τον περίπατο στην προκυμαία.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Περιήγηση στο Φραγκομαχαλά, προσκύνημα στην Αγία Φωτεινή και βόλτα στην αγορά.

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Συμφωνία για εργασία στο μαγαζί του Χατζησταυρή.

5^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ευχάριστες εντυπώσεις από τη ζωή της πόλης και ο ενθουσιασμός της πρώτης βραδιάς.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Α’ πρόσωπη αφήγηση.

-          Ο αφηγητής συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται ως κεντρικός ήρωας.

-          Στην αφήγηση κυριαρχεί η προοπτική του ώριμου αφηγητή.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Αναδρομική αφήγηση.

-          Περιγραφή.

-          Μονόλογοι.

-          Διάλογοι.

-          Σκέψεις του αφηγητή.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι περιέχει σε μεγάλο βαθμό το γλωσσικό ιδίωμα των Μικρασιατών Ελλήνων.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Επίθετα.

-          Παρομοιώσεις.

-          Μεταφορές.

-          Προσωποποιήσεις.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Πρωταγωνιστεί η Σμύρνη των τελευταίων χρόνων πριν από την Καταστροφή.

-          Κυριαρχούν οι ζωηρές εντυπώσεις του εφήβου, η χαρά και η μαγεία της πρώτης επαφής με το χώρο και τους ανθρώπους.

ΠΑΣΧΑ Τ’ ΑΠΡΙΛΗ                                                                    ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΘΕΜΑ: Οι νοσταλγικές αναμνήσεις του αφηγητή από τα παιδικά του χρόνια, όταν περνούσε το Πάσχα στο χωριό του.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η ομορφιά των παιδικών αναμνήσεων συνδεδεμένων με πρόσωπα και εικόνες από παλαιότερες μορφές ζωής.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο Απρίλης ήταν κάποτε… νοτισμένο χώμα».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Στο πατρικό μας… εκπαιδεύσεως».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Μόλις πήγα… με επιμέλεια».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι εντυπώσεις της διαδρομής και η άφιξη στο χωριό.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι ωραίες εμπειρίες από την παραμονή στο χωριό τις μέρες του Πάσχα.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι εντυπώσεις της επιστροφής έπειτα από πολύχρονη απουσία.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          α’ πρόσωπη αφήγηση.

-          Το διήγημα είναι αυτοβιογραφικού χαρακτήρα.

-          Υπάρχουν δύο χρονικά επίπεδα της αφήγησης, του παρελθόντος και του παρόντος.

-          Η αφήγηση γίνεται από την οπτική γωνία του ώριμου αφηγητή.

-          Η συγκεκριμένη χρονική περίοδος (Απρίλης) λειτουργεί ως αφορμή της μνημονικής ανάκλησης του παρελθόντος από τον αφηγητή

ΤΟΝΟΣ: Νοσταλγικός, απολογητικός.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Περιγραφή.

-          Αφήγηση.

-          Σχόλια του αφηγητή.

-          Διάλογοι.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική, καλοδουλεμένη και εκφραστική, με λίγες λόγιες λέξεις και εκφράσεις. Οι προτάσεις είναι σύντομες, η σύνταξη παρατακτική. Στο λεξιλόγιο κυριαρχούν τα ουσιαστικά.

ΥΦΟΣ: Πυκνό, απλό με τόνους νοσταλγικούς και διάθεση απολογητική.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Εικόνες.

-          Μεταφορές.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Παρουσιάζει με απλότητα και ευαισθησία τις πολύτιμες αναμνήσεις από πρόσωπα και πράγματα της παιδικής ηλικίας, την αξία των οποίων συνειδητοποιεί κανείς ωριμάζοντας.

-          Πλούτος συναισθημάτων όπως χαρά, τρυφερότητα, αγάπη, νοσταλγία, αλλά και θλίψη, πίκρα, μεταμέλεια.

-          Γίνεται επίμονη αναφορά και σε μια εμπειρία που σχετίζεται με τους ανθρώπους που έχουν ζήσει στη μεθόριο.

ΕΝΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ                                                                                   ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΩΦ

ΘΕΜΑ: Η στάση της δασκάλας απέναντι στην εκμετάλλευση (φάρσα) του αφεντικού.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η παθητική στάση των εργαζομένων απέναντι στην οικονομική και κοινωνική εκμετάλλευση.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τις προάλλες… Ευχαριστώ, ψιθύρισε».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πετάχτηκα… βγήκε».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η φάρσα του εργοδότη-πατέρα.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η αντίδραση του εργοδότη-πατέρα και η μοιρολατρική στάση της δασκάλας.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Αφηγητής είναι ο εργοδότης της δασκάλας, της δεσποινίδας Ιουλίας.

-          Παντογνώστης αφηγητής ο οποίος γνωρίζει τις σκέψεις της συνομιλήτριάς του.

-          Στην αρχή και στο τέλος του διηγήματος επιλέγει την α’ πρόσωπη αφήγηση, ενώ ενδιάμεσα αφηγείται σε γ’ πρόσωπο.

-          Ο τρόπος παρουσίασης των προσώπων έχει χαρακτηριστικά θεατρικής σκηνής.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Περιγραφές.

-          Διάλογος.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή με σύντομες και περιεκτικές φράσεις. Προσεκτική επιλογή των λέξεων. Ο λόγος του αφηγητή θέτει ένα τόσο σοβαρό και σημαντικό θέμα με λίγα και απλά λόγια.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Μεταφορές.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Το κοινωνικό πρόβλημα της οικονομικής εκμετάλλευσης των εργαζομένων είναι διαχρονικό και παγκόσμιο.

-          Η φάρσα του αφηγητή-εργοδότη προκαλεί θυμό και αγανάκτηση.

-          Η φοβισμένη συμπεριφορά της δασκάλας φανερώνει ότι δεν κατάλαβε το σκοπό της φάρσας αλλά και ότι ήταν ριζωμένη στη συνείδησή της η άνευ όρων υπακοή στο αφεντικό.

ΒΓΑΙΝΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ                                                         ΖΑΚ ΠΡΕΒΕΡ

ΘΕΜΑ: Το φανταστικό ταξίδι των παιδιών γύρω από τη Γη και οι όμορφες εμπειρίες που αποκόμισαν από αυτό.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η δημιουργική φαντασία των παιδιών και η ανάγκη τους να ξεφύγουν από την ασφυκτική καθημερινότητα και να αποκτήσουν όμορφες εμπειρίες.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Βγαίνοντας… Που το κυνηγούσε».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Αλλά κι εμείς πάνω… Και τέλος με ιστιοφόρα…»

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ταξίδι γύρω από τον κόσμο.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι εμπειρίες της επιστροφής.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Γνωρίσματα υπερρεαλιστικής γραφής.

-          Συνύπαρξη πραγματικότητας και φαντασίας.

-          Α’ πληθυντικό πρόσωπα.

-          Ο ποιητής συμμετέχει στα ποιητικά δρώμενα, σαν να παίρνει και αυτός μέρος μαζί με τα παιδιά στο φανταστικό ταξίδι.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Παράδοξες, ασυνήθιστες, υπερρεαλιστικές εικόνες.

-          Επαναλήψεις.

-          Προσωποποιήσεις.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή γλώσσα της καθημερινής ομιλίας. Οι λέξεις που χρησιμοποιεί είναι απλές, όμως παίρνουν άλλες σημασίες μέσα από τους περίεργους συνδυασμούς τους και συντελούν στην πρωτοτυπία της έκφρασης. Στο λεξιλόγιο υπερισχύουν τα ουσιαστικά και τα ρήματα. Έλλειψη στίξης.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

-          Ελεύθερος στίχος.

-          Δεν έχει στροφή, ούτε ομοιοκαταληξία.

-          Οι στίχοι στην πλειοψηφία τους είναι ολιγοσύλλαβοι.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Προβάλλεται η ομορφιά της παιδικής φαντασίας, που ανοίγεται σε κόσμους ονειρικούς, έξω από τη μονότονη καθημερινότητα και την πιεστική ατμόσφαιρα του σχολείου.

-          Κυριαρχούν η ευαισθησία, η ομορφιά, η αισιοδοξία, η αγάπη για την ελευθερία.

ΤΟΚΙΟ                                                                                                  ΝΙΚΟΣ ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ

ΘΕΜΑ: Οι εντυπώσεις του αφηγητή από την Ιαπωνία και η ξεχωριστή διαδικασία που ακολουθείται στο σερβίρισμα του φαγητού.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η πληροφόρηση για τον τρόπο ζωής και την κουλτούρα των Ιαπώνων.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Η Ιαπωνία… να δω πώς είναι».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Στο εστιατόριο… από το ίδιο το φαϊ».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η άφιξη στην Ιαπωνία και οι πρώτες θετικές εντυπώσεις.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ιδιαίτερη διαδικασία που ακολουθείται στο σερβίρισμα του φαγητού.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Στο κείμενο υπάρχουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα ταξιδιωτικού αφηγήματος.

-          Αφηγητής και συγγραφέας είναι το ίδιο πρόσωπο.

-          Η αφήγηση στις πρώτες δύο παραγράφους είναι σε β’ και γ’ πρόσωπο, ενώ συνεχίζει σε α’ πρόσωπο.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική.

ΥΦΟΣ: Γλαφυρό και ενημερωτικό, προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη και το διατηρεί αναλλοίωτο μέχρι τέλους.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Αφήγηση.

-          Περιγραφή.

-          Σχόλια.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Εικόνες.

-          Μεταφορές.

-          Παρομοιώσεις.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Διαφορετική θεώρηση της ζωής, άλλες αντιλήψεις και ένας άλλος τρόπος έκφρασης συνθέτουν την κουλτούρα του γιαπωνέζικου λαού.

-          Ένα ταξίδι προκαλεί πάντα ευφορία και αισιοδοξία.

-          Όλοι οι τόποι και όλοι οι λαοί μας προσφέρουν γνώση και προσθέτουν ένα λιθαράκι στον παγκόσμιο πολιτισμό.

-          Όταν επιστρέφουμε από ένα ταξίδι σε ξένη χώρα, νιώθουμε πλουσιότεροι με όσα βιώσαμε και στη σκέψη μας μένουν ζωντανές εικόνες που ευχόμαστε να ξαναζωντανέψουν.

ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ                                                                        ΛΟΡΕΝΤΖΟΣ ΜΑΒΙΛΗΣ

ΘΕΜΑ: Η προσπάθεια της Καλλιπάτειρας να πείσει τους Ελλανοδίκες να της επιτρέψουν να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς αγώνες.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η ανώτερη ηθική αξία των Ολυμπιακών αγώνων και η μεγάλη τιμή να είναι κάποιος ολυμπιονίκης.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ. 1-3 = Η απαγόρευση των Ελλανοδικών.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ. 3-14 = Το επιχείρημα της Καλλιπάτειρας.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Επίδραση του Παρνασσισμού. Αυτό φαίνεται: α) από τη φροντίδα για τελειότητα της μορφής, β) από το θέμα, που είναι εμπνευσμένο από την αρχαιότητα.

-          Ο τίτλος του ποιήματος αφήνει να εννοηθεί ότι το ποίημα εστιάζει στην προσωπικότητα της ηρωίδας.

-          Διαλογική μορφή του ποιήματος: δίνει ζωηρότητα στη διαγραφή των καταστάσεων.

-          Το θέμα αναπτύσσεται διαλεκτικά, ακολουθώντας μια εξελικτική πορεία.

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΗΡΩΙΔΑΣ:

-          Δυνατή, θαρραλέα, γεμάτη αυτοπεποίθηση, σοβαρή, αξιοπρεπής, με λόγο γεμάτο επιχειρήματα.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική, πλούσια, ώριμη και καλλιεργημένη με προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις. Κυριαρχούν τα επίθετα.

ΛΟΓΟΣ: Πυκνός.

ΥΦΟΣ: Πυκνό, ζωηρό και παραστατικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Εικόνες.

-          Μεταφορές.

-          Υπερβολές.

-          Σχήμα Υπαλλαγής: «αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου» αντί «κατεβατό αστραφτερού μαρμάρου».

-          Σχήμα Υπερβατό: «με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια», «το δοξάζει […] ύμνος χρυσός του αθάνατου Πινδάρου», κ.ά.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

-          Σονέτο με συγκεκριμένη μορφή και ομοιοκαταληξία.

-          Στίχοι: ιαμβική εντεκασύλλαβοι παροξύτονοι.

-          Ομοιοκαταληξία: πλούσια και ηχηρή, σταυρωτή στις δύο πρώτες στροφές, πλεχτή στην Τρίτη και στον πρώτο στίχο της τέταρτης και ζευγαρωτή στους δύο τελευταίους στίχους.

-          Παρηχήσεις του ρ, του λ, του ν.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Αναδεικνύεται η αξία των ολυμπιακών αγώνων για την αρχαία ελληνική κοινωνία.

-          Υπενθυμίζει τα ιδανικά των Αγώνων: ανιδιοτέλεια και την ισόρροπη ανάπτυξη σώματος και ψυχής.

-          Προβάλλεται επίσης η σημασία της τέχνης, που αποτελεί ένα από τα πιο υψηλά ιδανικά.

-          Σήμερα, στην υλιστική κοινωνία μας οι αθλητές δεν αγωνίζονται στην πλειονότητά τους για ένα στεφάνι αγριελιάς, αλλά για το χρήμα και τη δόξα.

-          Συναισθήματα που εκφράζονται στο ποίημα: πόθος, λαχτάρα, περηφάνια, συγκίνηση.

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΚΑΙ Η ΑΛΕΠΟΥ                         ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΕΞΥΠΕΡΥ

ΘΕΜΑ: Η σημασία της αληθινής αγάπης και της φιλίας στη ζωή των ανθρώπων.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Έτυχε όμως… έκλαψε».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τότε είναι που παρουσιάστηκε… καθόλου διακοπές».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Έτσι ο μικρός πρίγκιπας… για να το θυμάται».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο μικρός πρίγκιπας και ο τριανταφυλλόκηπος.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο μικρός πρίγκιπας και η φιλία του με την αλεπού.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Την ουσία των πραγμάτων ο άνθρωπος μπορεί να τη δει μόνο με την καρδιά.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          γ’ πρόσωπη αφήγηση από έναν αφηγητή παντογνώστη.

-          Διάλογοι.

-          Αν και ο αφηγητής είναι γ’ πρόσωπος υπάρχουν στοιχεία αυτοβιογραφικού χαρακτήρα.

-          Μονόλογος

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Προσωποποιήσεις.

-          Επαναλήψεις.

-          Παρομοιώσεις.

-          Μεταφορές.

ΙΔΕΕΣ- ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Η αφέλεια και ο απλός τρόπος που διατυπώνει ο μικρός πρίγκιπας τις απορίες του συγκινούν, αλλά και προβληματίζουν με το περιεχόμενό τους.

-          Η στιγμή αποχαιρετισμού του μικρού πρίγκιπα και της αλεπούς είναι μια μοναδική σκηνή που ανακαλεί στη μνήμη μας κάποιους αποχαιρετισμούς από αγαπημένα μας πρόσωπα.

ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ                                                                                     Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ

ΘΕΜΑ: Η απόδοση τιμής στους ανθρώπους που μένουν πιστοί στις αξίες και στα ιδανικά τους και κρατούν ανυποχώρητη στάση ακόμα και όταν προβλέπουν την ανατροπή και την ήττα.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η ασυμβίβαστη πίστη στο χρέος και στον ηθικό κώδικα που θέτει ο άνθρωπος στη ζωή του.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ:   α) στ.1-2: Τιμή σε εκείνους που υπερασπίζονται «Θερμοπύλες».

                        β) στ.3-10: Οι ηθικές αξίες που υπερασπίζονται.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.11-14: Η αρετή της πρόβλεψης.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Το ποίημα ακολουθεί την τεχνοτροπία του συμβολισμού.

-          Έχει τη μορφή διδακτικού μονολόγου που εκφωνείται από έναν ομιλητή, ενώ ο ποιητής δε συμμετέχει στα ποιητικά δρώμενα.

-          Ο ομιλητής μιλάει με την προοπτική του σήμερα.

-          Η παρένθεση του στίχου 12 έχει εμφατικό χαρακτήρα.

ΓΛΩΣΣΑ: Μεικτή, με στοιχεία της δημοτικής, της λόγιας γλώσσας καθώς και ιδιωματικών λέξεων και εκφράσεων που οφείλονται στην καταγωγή του ποιητή από την Πόλη. Στο λεξιλόγιο κυριαρχούν τα ουσιαστικά και τα επίθετα, ενώ σημαντική θέση έχουν οι ενεργητικές μετοχές.

ΥΦΟΣ: Υποβλητικό και στο τέλος αποκτά δραματική ένταση.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Μεταφορές.

-          Επαναλήψεις.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

-          Δύο άνισες σε αριθμό στίχων στροφές.

-          Στίχοι: εντεκασύλλαβοι ανομοιοκατάληκτοι παροξύτονοι.

-          Μέτρο: Ιαμβικό.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Ηρωισμός δεν είναι μόνο η πολεμική ανδρεία αλλά και η πίστη σε κοινωνικές αρετές, όπως η δικαιοσύνη, η αλήθεια, η μεγαλοψυχία και κυρίως η μετριοπάθεια και ο ανθρωπισμός.

-          Η σημαντική ιδέα που προβάλλει το ποίημα είναι η ασυμβίβαστη υπεράσπιση των ηθικών αρχών και ιδανικών της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας και του αυτοσεβασμού του ανθρώπου απέναντι σε δυνάμεις που μπορούν να τον καταβάλουν, αλλά όχι να τον νικήσουν.

-           Οι Θερμοπύλες συμβολίζουν τη δύναμη της ψυχής των μαχητών, που αν και γνωρίζουν το αποτέλεσμα, δεν παύουν να αγωνίζονται μέχρι το τέλος κερδίζοντας τελικά μια αιώνια ηθική νίκη.

ΟΜΩΣ Ο ΜΠΑΜΠΑΣ ΔΕΝ ΕΡΧΟΤΑΝ                                      ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ

ΘΕΜΑ: Το απραγματοποίητο όνειρο των παιδιών για το χριστουγεννιάτικο παιχνίδι εξαιτίας της εξορίας του πατέρα και της άθλιας οικονομικής κατάστασης της οικογένειας.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι συνέπειες του Εμφυλίου και της εξορίας στην καθημερινότητα της οικογένειας και στην ψυχολογία των παιδιών.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Η Αγγελικούλα, μόλις… θα του το πω».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Στην οδό Αιόλου… για τις γιορτές».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Η Αγγελικούλα με τη μαμά… τα σπίτια…».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Το ηλεκτρικό τρενάκι και η προϋπόθεση απόκτησής του.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Όνειρα και ελπίδες των παιδιών μπροστά στη βιτρίνα.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Το χαμένο όνειρο των παιδιών.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Κυριαρχεί ο διάλογος, που αποκαλύπτει με ζωντάνια την παιδική ψυχολογία.

-          Γ’ πρόσωπη αφήγηση από έναν αφηγητή που δε συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται.

-          Ο αφηγητής δεν έχει συγκεκριμένη οπτική γωνία αλλά μπορεί να βρίσκεται παντού και να τα παρακολουθεί όλα -> Παντογνώστης αφηγητής.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Διάλογος, που δίνει θεατρική διάσταση στο διήγημα.

-          Περιγραφές.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική με λεξιλόγιο της καθημερινής ομιλίας.

ΥΦΟΣ: Απλό και ζωηρό, γεμάτο αφέλεια και ζωντάνια.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Μεταφορές.

-          Παρομοιώσεις.

-          Επαναλήψεις.

-          Αντιθέσεις.

-          Προσωποποιήσεις.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Αναπαράσταση των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών της εποχής, όπως επιδρούν στην οικογενειακή ζωή και ιδιαίτερα στην ψυχολογία των παιδιών.

-          Η φτώχεια πέρα από άλλες αιτίες οφείλεται και στην ανώμαλη πολιτική κατάσταση που οδηγούσε ανθρώπους στην εξορία, με αποτέλεσμα οι οικογένειές τους να φτάνουν στα όρια της αντοχής τους.

ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΕΥΡΕΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ                                              ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ

ΘΕΜΑ: Η χαρούμενη ψυχική διάθεση του Αναστάση καθώς πηγαίνει στο γραφείο ευρέσεως εργασίας και η απέχθειά του όταν βρέθηκε στο χώρο αυτό, ώστε να αναγκαστεί να τον εγκαταλείψει άπρακτος.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Τα κοινωνικά και ψυχολογικά αδιέξοδα των νέων.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Την άλλη μέρα ξύπνησε… Κατέβηκε στην επόμενη στάση».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Περπάτησε κοιτάζοντας… πετάχτηκε έξω».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Σε αναζήτηση εργασίας με αισιόδοξη διάθεση.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Μια αποκαρδιωτική εμπειρία.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Γ’ πρόσωπη αφήγηση.

-          Ο αφηγητής δε συμμετέχει ως ήρωας ή αυτόπτης μάρτυρας στην ιστορία που αφηγείται.

-          Γνωρίζει και παρατηρεί τα πάντα για τους ήρωές τους.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ:

-          Περιγραφή.

-          Αφήγηση.

-          Διάλογοι.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική, ρεαλιστική που προσεγγίζει την καθημερινή ομιλία. Στο λεξιλόγιο κυριαρχούν οι μετοχές.

ΥΦΟΣ: Φυσικό, παραστατικό με λυρικούς τόνους.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Εικόνες.

-          Προσωποποιήσεις.

-          Μεταφορές.

-          Ασύνδετο σχήμα.

-          Παρομοιώσεις.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Οι γρήγοροι ρυθμοί της αστικοποίησης, η φτώχεια, η ανεργία, η εξουθενωτική ρουτίνα της υπαλληλικής εργασίας, οι απρόσωπες σχέσεις των ανθρώπων είναι μερικά από τα προβλήματα που θίγονται έμμεσα στο κείμενο.

-          Ο νεαρός πρωταγωνιστής αδύναμος, αθώος και αληθινός επιχειρεί μια έξοδο στον κόσμο αλλά αποτυγχάνει οικτρά, ενώ τα εσωτερικά του αδιέξοδα τον συνθλίβουν.

-          Τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι αρχικά ανάλαφρη διάθεση, αισιοδοξία και αποφασιστικότητα, τα οποία διαδέχονται δυσαρέσκεια, δειλία, αίσθημα ασφυξίας και πανικού.

 

ΟΙ ΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΦΟΡΤΗΓΩΝ                                                     ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

ΘΕΜΑ: Η αγάπη των ναυτικών για τις γάτες του καραβιού, οι οποίες συχνά τρελαίνονται από τη συνεχή διαβίωσή τους στο καράβι και οι ναύτες τις λυτρώνουν με τον πνιγμό.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ:  Ο συσχετισμός του ταξιδιού με την τρέλα και τελικά με το θάνατο.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στροφές 1-4 = Η αγάπη των ναυτικών για τη γάτα του καραβιού.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στροφές 5-8 = Η λύπη των ναυτικών για τον τραγικό θάνατο της γάτας τους.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Το ποίημα είναι αφηγηματικό.

-          Ο ποιητής έχει το ρόλο του αφηγητή, που διηγείται μια ιστορία με πρωταγωνιστές τους ναύτες και τη γάτα του καραβιού, ενώ ο ίδιος δε συμμετέχει.

ΤΟΝΟΣ:  Δραματικός.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Αφήγηση.

-          Περιγραφή.

-          Ρεαλιστικές εικόνες που εναλλάσσονται γοργά.

-          Παρομοιώσεις.

-          Μεταφορές.

-          Επαναλήψεις.

-          Μετωνυμία του καραβιού, που ονομάζεται «σίδερο».

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική, με έκφραση απλή, που προσεγγίζει τον προφορικό λόγο και περιέχει κάποιες ιδιωματικές λέξεις και εκφράσεις της ναυτικής ζωής. Στο λεξιλόγιο κυριαρχούν τα ρήματα, που δίνουν κίνηση και ζωντάνια στην αφήγηση.

 ΥΦΟΣ: Απλό, αφηγηματικό και στη συνέχεια αποκτά δραματική ένταση.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

-          Παραδοσιακός στίχος.

-          Οκτώ τετράστιχες στροφές, με στίχους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους (1^ος και 3^ος) και δεκατετρασύλλαβους (2^ος και 4^ος).

-          Ομοιοκαταληκτούν μόνο ο 2^ος με τον 4^ο κάθε στροφής.

-          Ο 1^ος με τον 3^ο συμπίπτουν μόνο τονικά (Παροξύτονοι).

-          Ο 1^ος και 3^ος της τέταρτης στροφής ομοιοκαταληκτούν.

-          Αρκετές χασμωδίες.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Κυριαρχεί η ιδέα της μοναχικής ζωής των ναυτικών με σημαντικότερα προβλήματα τη στέρηση της γυναικείας συντροφιάς και τον κίνδυνο της τρέλας και του θανάτου.

-          Μέσα από την τραγική ιστορία του ζώου αναδεικνύεται έμμεσα ο συσχετισμός του ταξιδιού με το θάνατο.

-          Η γάτα είναι η συντροφιά των ναυτικών στη μοναξιά, αλλά η τύχη της προδιαγράφει κα τη μοίρα των ναυτικών.

-          Συναισθήματα που κυριαρχούν είναι τρυφερότητα, μοναξιά, θλίψη, πίκρα.

ΠΙΝΟΝΤΑΣ ΗΛΙΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ                                   ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

ΘΕΜΑ: Οι όμορφες εμπειρίες του ποιητή μέσα στην καλοκαιρινή φύση.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η στενή σχέση του ποιητή με τη φύση.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι θετικές εμπειρίες του ποιητή μέσα στη φύση.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ένας κόσμος που ανταποκρίνεται στους πόθους του ποιητή.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική που ακολουθεί τη σύνταξη του προφορικού λόγου.

ΥΦΟΣ: Απλό και ζωηρό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Εικόνες, μεταφορές, μετωνυμίες, προσωποποιήσεις, ασύνδετο.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ: Ελεύθερος στίχος, χωρίς συγκεκριμένο μέτρο και αριθμό συλλαβών σε κάθε στίχο.

Ελάχιστοι στίχοι ομοιοκαταληκτούν.

ΕΙΚΟΝΟΠΟΙΪΑ :Εικόνες οπτικές και κινητικές. Μεταφορικές εικόνες ή αλληγορικές.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Α’ πρόσωπη αφήγηση.

-          Ρηματικοί τύποι που δίνουν έντονη αίσθηση δράσης.

-           Τροπικές μετοχές που δημιουργούν μια προσδοκία.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Η αρμονική σχέση ανθρώπου και φύσης είναι πηγή χαράς, αισιοδοξίας και δημιουργίας.

-          Ο ποιητής αντιστέκεται στην ασχήμια και στη δυστυχία, δείχνοντας ότι η ποίηση έχει τη δύναμη να μεταμορφώνει τον κόσμο.      

ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ        ΙΝΔΙΑΝΟΣ ΣΙΑΤΛ

ΘΕΜΑ: Η γεμάτη σοφία και αξιοπρέπεια απάντηση του Σιάτλ προς τον πρόεδρο Πήρς να σεβαστούν οι λευκοί τη γη που ζητούν να αγοράσουν από Ινδιάνους.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Ο μεγάλος αρχηγός… και δεν καταλαβαίνει».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Αν αποφασίσω… και την αρχή του θανάτου».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πουθενά δε βρίσκεται… δεν οσμίζεται τίποτα».

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Αν ξέραμε… από την κοινή μοίρα».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η διαφορετική αντίληψη για τη σχέση του ανθρώπου με τη γη.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η αλληλεξάρτηση των όντων μέσα στη φύση.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι πόλεις των λευκών στα μάτια του ερυθρόδερμου.

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Προτροπές προς τους λευκούς για σεβασμό και αγάπη της γης.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή και δημοτική.

ΥΦΟΣ: Απλό και παραστατικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Μεταφορές, Παρομοιώσεις, Συγκρίσεις, Αλληγορικές εκφράσεις, επαναλήψεις, ασύνδετα.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Α’ πληθυντικό πρόσωπο καθώς ο αφηγητής ταυτίζεται με τον Σιάτλ, τον Ινδιάνο και γ’ ενικό σε ένδειξη σεβασμού και β’ πληθυντικό απευθυνόμενος προς τους λευκούς.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Επιχειρήματα.

-          Ρητορικές ερωτήσεις.

-          Αλληγορικές εκφράσεις.

-          Παρομοιώσεις.

-          Ειρωνία.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Η σημασία του φυσικού περιβάλλοντος για τον άνθρωπο.

-          Η αντιπαλότητα των λευκών με τη φύση έχει ως αιτία την απληστία του κέρδους.

-          Κάθε πολιτισμός έχει την αξία του και τις αρχές του.

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΔΕΛΦΙΝΙΑ                                                      ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΟΥΡΟΥΝΗΣ

ΘΕΜΑ: Τα τρυφερά συναισθήματα που νιώθει ο αφηγητής για τα όμορφα αυτά θηλαστικά, αλλά και τα αισθήματα αγανάκτησης και οργής για τη βαρβαρότητα εκείνων που ασελγούν πάνω στη φύση χωρίς ίχνος ντροπής.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η οικολογική συνείδηση του συγγραφέα και η εκδήλωση των συναισθηματικών του αντιδράσεων απέναντι σε ό,τι διαταράσσει την ομορφιά και την ισορροπία της φύσης.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Αυτό που παθαίνω… της δικής τους ανδρείας».

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Πριν από χρόνια… άλλοι επιστήμονες».

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Η είδηση… όσο φαίνονται».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο ασυνείδητος ψαράς και η θέα του νεκρού δελφινιού.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Τα δελφίνια φυλακισμένα στο θαλάσσιο τσίρκο και καταδικασμένα σε αργό θάνατο.

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο αφηγητής διαπιστώνει ότι ο άνθρωπος μπορεί να καταδικάσει ό,τι δεν είναι σε θέση να κατανοήσει.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

-          Α’ πρόσωπη αφήγηση με εσωτερική εστίαση, δηλ. ό,τι βλέπει και σκέπτεται ο αφηγητής το μαθαίνουμε χωρίς την παρέμβαση άλλου προσώπου.

-          Ο αφηγητής ταυτίζεται με το συγγραφέα.

-          Μονόλογος.

-          Στοιχεία ειρωνίας.

ΤΟΝΟΣ: Δραματικός, καταγγελτικός.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

-          Εικόνες.

-          Μεταφορές.

ΓΛΩΣΣΑ: Δημοτική.

ΥΦΟΣ: Άμεσο, ρεαλιστικό, με δραματικό τόνο αλλά και καταγγελτικό με στοιχεία ειρωνίας.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

-          Η προστασία του περιβάλλοντος ως προϋπόθεση για την οικολογική ισορροπία.

-          Συναισθήματα θλίψης και θυμού.

-          Η ατομική και κοινωνική ευθύνη για πράξεις σε βάρος του οικοσυστήματος.

Εκδότης
ΚΑΒΒΑΔΙΑ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ για το cleverclass.gr