Αρχαία Α' Γυμνασίου: Ενότητα 13 - Δάμων και Φιντίας

Διαδραστικό μάθημα 13ης ενότητας

Ανάλυση 13ης ενότητας 

Σύμφωνα με όσα μας λέει ο Διόδωρος, οι μαθητές του Πυθαγόρα ήταν πολύ δεμένοι μεταξύ τους· ενδιαφέρονταν ο ένας για τον άλλο και αλληλοβοηθιούνταν στις δύσκολες στιγμές. Παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς είναι και οι δύο φίλοι του σημερινού κειμένου, ο Δάμωνας και ο Φιντίας.

Όταν ο Φιντίας φυλακίστηκε από τον τύραννο των Συρακουσών Διονύσιο, ο Δάμωνας πήρε τη θέση του, για να αποτελειώσει ο Φιντίας κάποιες υποχρεώσεις του, ενώ υπήρχε ο κίνδυνος να τιμωρηθεί ο ίδιος ο Δάμωνας στη θέση του φίλου του.

Την τελευταία στιγμή όμως, ήρθε ο Φιντίας και τότε...

Το κείμενο και η μετάφρασή του

Φιντίας τις Πυθαγόρειος ἐπιβεβουλευκώς τῷ τυράννῳ,	κάποιος Φιντίας Πυθαγόρειος, που είχε συνωμοτήσει εναντίον του άρχοντα,
μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν,	και επρόκειτο να τιμωρηθεί,
ἠτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον	ζήτησε χρόνο από τον Διονύσιο,
εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι ·	για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις υποθέσεις του·
δώσειν δ’ ἔφησεν ἐγγυητὴν τῶν φίλων ἕνα.	και είπε ότι θα δώσει για εγγύηση ένα φίλο του.
Tοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἴ τοιοῦτος ἐστι φίλος	Κι επειδή ο άρχοντας απόρησε αν υπάρχει τέτοιος φίλος
ὅς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτὴν ἀντ’ ἐκείνου παραδώσει,	που θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί για εκείνον,
προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας,	ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον από τους φίλους του,
Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον,	που ονομαζόταν Δάμων και ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος,
ὅς  ἔγγυος  εὐθὺς ἐγεννήθη.	ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής του.
Τινὲς μὲν οὖν ἐπήνουν τὴν ὑπερβολὴν τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας,	Μερικοί λοιπόν, επαινούσαν την υπερβολή της αγάπης προς τους φίλους,
τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον.	κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα και παραφροσύνη στον εγγυητή.
Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν,	Την καθορισμένη ώρα όλος ο λαός συγκεντρώθηκε
καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας.	περιμένοντας με αγωνία αν ο Φιντίας τηρήσει την υπόσχεσή του.
Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης	Και όταν πια πλησίαζε η ώρα,
Φιντίας ἀνελπίστως ἐπὶ τῆς ἐσχάτης  ῥοπῆς τοῦ χρόνου δρομαῖος ἦλθε.	ο Φιντίας ανέλπιστα ήρθε τρέχοντας την τελευταία στιγμή.
Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος	Ο Διονύσιος, λοιπόν, από θαυμασμό
ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον	απάλλαξε  από την τιμωρία τον κατηγορούμενο
καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας τρίτον ἑαυτὸν προσλαβέσθαι εἰς  τὴν φιλίαν.	και ζήτησε από τους (δύο) άνδρες να τον δεχτούν ως τρίτο μέλος της φιλίας τους.

1η δραστηριότητα: Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης
2η δραστηριότητα: Προσπαθώ να αποδώσω στη ν.ε. το αρχαίο κείμενο

Επεξεργασία κειμένου

1 Διονυσίου τυραννοῦντος τυραννοῦντος μτχ. εν. του ρ. τυραννῶ = ασκώ την εξουσία, είμαι τύραννος > όταν ήταν τύραννος 2 Φιντίας τις Πυθαγόρειος   τίς, τί > αόριστη αντωνυμία     = κάποιος, κάποια, κάποιο         Ενικός αρ. αρ. θηλ. ουδ. Ον τὶς τὶς τὶ Γεν τινὸς ή του τινὸς ή του τινὸς ή του Δοτ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ Αιτ τινὰ τινὰ τὶ Πληθυντικός αρ. Ον τινὲς τινὲς τινὰ ή ἄττα Γεν τινῶν τινῶν τινῶν Δοτ τισὶ(ν) τισὶ(ν) τισὶ(ν) Αιτ τινὰς τινὰς τινὰ ή ἄττα 3 ἐπιβεβουλευκώς τῷ τυράννῳ, ἐπιβεβουλευκώς, μτχ. πρκ του ρ. ἐπιβουλεύω = συνωμοτώ > που είχε συνωμοτήσει εναντίον 4 μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν, μέλλων - μέλλουσα - μέλλον = μτχ. εν. του ρ. μέλλω = σκοπεύω να κάνω κάτι μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν > επρόκειτο να τιμωρηθεί 5 ἠτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον ἠτήσατο = αόρ. του ρ. αἰτοῦμαι (αίτηση) = ζητώ > ζήτησε παρὰ από κάποιον, από κάποιο μέρος, κοντά, πλησίον, εκτός 6 εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι· πρότερον = προηγουμένως διοικῆσαι = απρμφ. αορ. του ρ. διοικῶ = τακτοποιώ εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι > για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις υποθέσεις του· 7 δώσειν δ' ἔφησεν ἐγγυητὴν τῶν φίλων ἕνα. ἔφησεν, αόρ. του ρ. φημί = λέω > είπε 8 Tοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, μέν - δέ = αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι Συνήθως χρησιμοποιούνται μαζί, δηλώνοντας αντίθεση. μέν = όμως, αλλά, από τη μια, καθώς, ενώ Ο μέν μπορεί να ακολουθείται από τα ισοδύναμα του δὲ: ἀλλά,ἀτάρ ή αὐτάρ, αὖ, αὖθις, αὖτε ή ακόμη από τα: πρῶτον μέν - εἶτα, πρῶτον μέν - ἔπειτα, πρῶτον μέν - μετὰ τοῦτο Μερικές φορές χρησιμοποιείται μόνος του και τότε σημαίνει:βέβαια, μάλιστα ή τουλάχιστον δέ = αλλά, ενώ, από την άλλη δυνάστης = άρχοντας θαυμάσαντος, μτχ. αορ. του ρ. θαυμάζω = απορώ > επειδή απόρησε 9 εἴ τοιοῦτός ἐστι φίλος εἴ = αν τοιοῦτός = τέτοιος ἐστι = υπάρχει 10 ὅς παραδώσει ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτὴν ἀντ' ἐκείνου , ὅς, ἥ, ὅ > αναφορική αντωνυμία     = ο οποίος, που, όποιος, αυτός ο οποίος         Ενικός αρ. αρ. θηλ. ουδ. Ον ὅς ἥ ὅ Γεν οὗ ἧς οὗ Δοτ ᾦ ᾖ ᾦ Αιτ ὅν ἥν ὅ Πληθυντικός αρ. Ον οἵ αἵ ἅ Γεν ὧν ὧν ὧν Δοτ οἷς αἷς οἷς Αιτ οὕς ἅς ἅ εἰς ή ἐς σε,  με αιτιατική δηλώνει διεύθυνση, κίνηση εἱρκτή = φυλακή (εἱρκτή) > θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί για κείνον 11 προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας, προεκαλέσατο, αόρ. του ρ. προκαλοῦμαι = προσκαλώ > προσκάλεσε  τίς, τί > αόριστη αντωνυμία     = κάποιος, κάποια, κάποιο         Ενικός αρ.   αρ. θηλ. ουδ. Ον τὶς τὶς τὶ Γεν τινὸς ή του τινὸς ή του τινὸς ή του Δοτ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ Αιτ τινὰ τινὰ τὶ Πληθυντικός αρ. Ον τινὲς τινὲς τινὰ ή ἄττα Γεν τινῶν τινῶν τινῶν Δοτ τισὶ(ν) τισὶ(ν) τισὶ(ν) Αιτ τινὰς τινὰς τινὰ ή ἄττα 12 Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον, 13 ὅς ἔγγυος εὐθὺς ἐγεννήθη. γίγνομαι ἐγγυητής = εγγυούμαι για κάποιον ὅς ἔγγυος εὐθὺς ἐγεννήθη > ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής 14 Τινὲς μὲν οὖν ἐπήνουν   τίς, τί > αόριστη αντωνυμία     = κάποιος, κάποια, κάποιο         Ενικός αρ.   αρ. θηλ. ουδ. Ον τὶς τὶς τὶ Γεν τινὸς ή του τινὸς ή του τινὸς ή του Δοτ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ Αιτ τινὰ τινὰ τὶ Πληθυντικός αρ. Ον τινὲς τινὲς τινὰ ή ἄττα Γεν τινῶν τινῶν τινῶν Δοτ τισὶ(ν) τισὶ(ν) τισὶ(ν) Αιτ τινὰς τινὰς τινὰ ή ἄττα μέν - δέ = αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι Συνήθως χρησιμοποιούνται μαζί, δηλώνοντας αντίθεση. μέν = όμως, αλλά, από τη μια, καθώς, ενώ Ο μέν μπορεί να ακολουθείται από τα ισοδύναμα του δὲ: ἀλλά,ἀτάρ ή αὐτάρ, αὖ, αὖθις, αὖτε ή ακόμη από τα: πρῶτον μέν - εἶτα, πρῶτον μέν - ἔπειτα, πρῶτον μέν - μετὰ τοῦτο Μερικές φορές χρησιμοποιείται μόνος του και τότε σημαίνει:βέβαια, μάλιστα ή τουλάχιστον δέ = αλλά, ενώ, από την άλλη οὖν > συμπερασματικός σύνδεσμος     = λοιπόν, βέβαια, άρα, επομένως. ἐπήνουν, πρτ. του ρ. ἐπαινῶ 15 τὴν ὑπερβολὴν τῆς εὐνοίας πρὸς τοὺς φίλους, πρὸς προς το μέρος, κοντά, απέναντι, ενώπιον, μπροστά, κατά, εναντίον, αναφορικά με εὐνοίας = αγάπης 16 τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου τίς, τί > αόριστη αντωνυμία     = κάποιος, κάποια, κάποιο         Ενικός αρ.   αρ. θηλ. ουδ. Ον τὶς τὶς τὶ Γεν τινὸς ή του τινὸς ή του τινὸς ή του Δοτ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ τινὶ ή τῳ Αιτ τινὰ τινὰ τὶ Πληθυντικός αρ. Ον τινὲς τινὲς τινὰ ή ἄττα Γεν τινῶν τινῶν τινῶν Δοτ τισὶ(ν) τισὶ(ν) τισὶ(ν) Αιτ τινὰς τινὰς τινὰ ή ἄττα ἐγγύου = στον εγγυητή 17 προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον. προπέτεια =επιπολαιότητα || αυθάδεια μανία = παραφροσύνη καταγιγνώσκω = κατηγορώ κάποιον, καταλογίζω προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον > καταλόγιζαν επιπολαιότητα και παραφροσύνη 18 Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν Πρὸς δὲ = στην τεταγμένος, -η, -ον = μτχ. πρκ του ρ. τάττομαι > καθορισμένη 19 ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν, ἅπας = όλος δῆμος = ο λαός συνέδραμε = αόρ. του ρ. συντρέχω = συγκεντρώνομαι > συγκεντρώθηκε 20 καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας. καραδοκῶ = περιμένω με αγωνία εἰ = αν, εάν φυλάττω την πίστιν = τηρώ την υπόσχεσή μου 21 Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης συγκλειούσης = μτχ. εν. του ρ. συγκλείω > πλησίαζε η ώρα 22 Φιντίας ἀνελπίστως 23 ἐπὶ τῆς ἐσχάτης ῥοπῆς τοῦ χρόνου ἐπὶ επάνω σε, κοντά, σε ἔσχατος = τελευταίος ροπή = κλίση, γύρισμα > την τελευταία στιγμή 24 δρομαῖος ἦλθε. δρομαῖος, -α, -ον = αυτός που τρέχει, από τον αόρ. ἔδραμον του ρ. τρέχω > τρέχοντας 25 Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος οὖν > συμπερασματικός σύνδεσμος     = λοιπόν, βέβαια, άρα, επομένως. 26 ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον απάλλαξε από την τιμωρία τον κατηγορούμενο 27 καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας 28 τρίτον ἑαυτὸν προσλαβέσθαι εἰς τὴν φιλίαν. προσλαβέσθαι < απρμφ. του ρ. προσλαμβάνομαι // > να τον δεχτούν εἰς ή ἐς σε,  με αιτιατική δηλώνει διεύθυνση, κίνηση

3η δραστηριότητα: άσκηση για τη μετάφραση

Συντακτική ανάλυση κειμένου

Λεξιλογικά

Για τη λέξη τύραννος

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
τυραννῶ	τυραννίσκος [= ο μικρής αξίας τύραννος]
τυραννία	τυράννισμα
ἡ τυραννίς (-ιδα)
τυραννικός
τυραννοκτόνος	ο τυραννόσαυρος [= είδος σαρκοβόρου δεινοσαύρου
ἡ τυραννοκτονία

Ασκήσεις
Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη.  Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο pdf  Σχολικού βιβλίου 2. Να βρείτε από το λεξιλογικό πίνακα συνώνυμα των λέξεων (2η άσκηση)

Γραμματική

Σχηματισμός του απαρεμφάτου
στην ενεργητική μέση και παθητική των βαρύτονων ρημάτων

Εισαγωγή  ή τι ξέρουμε για το απαρέμφατο;
Παλιότερα στα καφενεία υπήρχαν διάφορες πινακίδες που προσπαθούσαν να συνετίσουν τους άτακτους θαμώνες-πελάτες. Κάποιες απ' αυτές έλεγαν: Απαγορεύεται το καπνίζειν (= το κάπνισμα).Σήμερα βέβαια προτιμούμε το NO SMOKING! Κάποιες άλλες πινακίδες έλεγαν: Απαγορεύεται τοπτύειν (= το φτύσιμο). Ίσως θα ΄χεις ακούσει το αρχαίο ρητό: Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν. Οι τύποι καπνίζειν, πτύειν, τὸ λακωνίζειν,  φιλοσοφεῖν είναι απαρέμφατα και έχουν την κατάληξη -ειν
Απορία: Υπάρχουν σήμερα στη γλώσσα μας απαρέμφατα της αρχαίας;  Αν θες να το ελέγξεις πήγαινε στο λεξικό της νέας ελληνικής και πληκτρολόγησε στην αναζήτηση:%ειν Τι συμπεράσματα έβγαλες από την έρευνα;
Η νέα ελληνική έχει απαρέμφατο;
Και στη νέα ελληνική έχουμε απαρέμφατο! Όταν σχηματίζουμε τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο ή το συντελεσμένο μέλλοντα, π.χ του ρήματος γελώ, λέμε: έχω γελάσει, είχα γελάσει, θα έχω γελάσει. Ο άκλιτος τύπος γελάσει είναι απαρέμφατο. Το πιο περίεργο!  Το ρήμα "είναι", που είναι τόσο συνηθισμένο ρήμα στη νέα ελληνική, στην αρχαία είναι απαρέμφατο του ρήματος εἰμί!!
Απορία! Τι σημαίνει η λέξη απαρέμφατο; Για κοίτα λίγο εδώ
Τι είναι το απαρέμφατο στα αρχαία ελληνικά;
Το απαρέμφατο είναι ένας άκλιτος (ευτυχώς) ρηματικός τύπος. Άλλοτε εμφανίζεται χωρίς άρθρο, άναρθρο απαρέμφατο, π.χ.  φιλοσοφεῖν κι άλλοτε με άρθρο, έναρθρο απαρέμφατο, π.χ. τὸ λακωνίζειν Το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό (τὸ λακωνίζειν = o λακωνισμός = να μιλάμε με λίγα λόγια)
Ποιοι χρόνοι έχουν απαρέμφατο;
Απαρέμφατο δεν έχουν όλοι οι χρόνοι· (ευτυχώς για δεύτερη φορά) έχουν μόνο: ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος
Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στην ενεργητική φωνή;
Δες πώς σχηματίζονται οι τύποι του απαρεμφάτου στους διάφορους χρόνους Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος φωνηεντόληκτα -ειν -σειν -σαι -κέναι λύ-ειν λύ-σειν λῦ-σαι λελυ-κέναι ουρανικόληκτα -ειν -ξειν -ξαι -χέναι πράττ-ειν πρά-ξειν πρᾶ-ξαι πεπρα-χέναι χειλικόληκτα -ειν -ψειν -ψαι -φέναι γράφ-ειν γρά-ψειν γρά-ψαι γεγρα-φέναι οδοντικόληκτα -ειν -σειν -σαι -κέναι πείθ-ειν πεί-σειν πεῖ-σαι πεπει-κέναι
Αφού τα έμαθες όλα ωραία και καλά, ώρα για δύο ασκήσεις:
1η άσκηση για τα απαρέμφατα   2η άσκηση για τα απαρέμφατα
Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στη μέση φωνή;
Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος φωνηεντόληκτα -εσθαι -σεσθαι -σασθαι -σθαι λύ-εσθαι λύ-σεσθαι λύ-σασθαι λελύ-σθαι ουρανικόληκτα -εσθαι -ξεσθαι -ξασθαι -χθαι πράττ-εσθαι πρά-ξεσθαι πρά-ξασθαι πεπρᾶ-χθαι χειλικόληκτα -εσθαι -ψεσθαι -ψασθαι -φθαι γράφ-εσθαι γρά-ψεσθαι γρά-ψασθαι γεγρά-φθαι οδοντικόληκτα -εσθαι -σεσθαι -σασθαι -σθαι πείθ-εσθαι πεί-σεσθαι πεί-σασθαι πεπεῖ-σθαι
Άσκηση στα απαρέμφατα μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων
Ποιες είναι οι καταλήξεις των απαρεμφάτων στην παθητική φωνή;
Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος φωνηεντόληκτα -θήσεσθαι -θῆναι λυ-θήσεσθαι λυ-θῆναι ουρανικόληκτα -χθήσεσθαι -χθῆναι διω-χθήσεσθαι διω-χθῆναι χειλικόληκτα -φθήσεσθαι -φθῆναι τρι-φθήσεσθαι τρι-φθῆναι οδοντικόληκτα -σθήσεσθαι -σθῆναι πει-σθήσεσθαι πει-σθῆναι

Σχηματισμός της μετοχής

στην ενεργητική μέση και παθητική των βαρύτονων ρημάτων

Εισαγωγή  ή τι ξέρουμε για τη μετοχή;
Τη μετοχή την ξέρουμε πολύ καλά, γιατί τη χρησιμοποιούμε συνέχεια στη νεοελληνική γλώσσα, με τους δυο τύπους, την ενεργητική, που είναι άκλιτη, με την κατάληξη -οντας ή -ώντας και την παθητική, που είναι ένα επίθετο με κατάληξη -μένος, -μένη, -μένο π.χ. διαβάζ-οντας, γελ-ώντας, διαβασ-μένος, διαβασ-μένη, διαβασ-μένο Στα αρχαία ελληνικά δε συναντάμε άκλιτο τύπο μετοχής. Όλοι οι τύποι, σ' όλες τις φωνές είναι επίθετα με τρία γένη.
Τι είναι η μετοχή στα αρχαία ελληνικά;
Η μετοχή είναι ένα ρηματικό επίθετο με τρία γένη και τρεις καταλήξεις (τριγενές και τρικατάληκτο). Πάρα πολλές λέξεις της νέας ελληνικής είναι τύποι της μετοχής της αρχαίας, που έχουν απομείνει στη γλώσσα μας. Αν θες να δεις μερικές λέξεις που χρησιμοποιούμε στα νέα ελληνικά λύσε το σταυρόλεξο.
Ποιοι χρόνοι έχουν μετοχή;
Μετοχή έχουν ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος
Ποιες είναι οι καταλήξεις της μετοχής στην ενεργητική φωνή;
	Ενεστώτας	Μέλλοντας	Αόριστος	Παρακείμενος
φωνηεντόληκτα	-ων -ουσα -ον	-σων -σουσα -σον	-σας -σασα -σαν	-κὼς -κυῖα -κὸς
	λύ-ων λύ-ουσα λῦ-ον	λύ-σων λύ-σουσα λῦ-σον	λύ-σας λύ-σασα λῦ-σαν	λελυ-κὼς λελυ-κυῖα λελυ-κὸς
ουρανικόληκτα	-ων -ουσα -ον	-ξων -ξουσα -ξον	-ξας -ξασα -ξαν	-χὼς -χυῖα -χὸς
	πράττ-ων πράττ-ουσα πρᾶττ-ον	πρά-ξων πρά-ξουσα πρᾶ-ξον	πρά-ξας πρά-ξασα πρᾶ-ξαν	πεπρα-χὼς πεπρα-χυῖα πεπρα-χὸς
χειλικόληκτα	-ων -ουσα -ον	-ψων -ψουσα -ψον	-ψας -ψασα -ψαν	-φὼς -φυῖα -φὸς
	γράφ-ων γράφ-ουσα γράφ-ον	γρά-ψων γρά-ψουσα γρά-ψον	γρά-ψας γρά-ψασα γρά-ψαν	γεγρα-φὼς γεγρα-φυῖα γεγρα-φὸς
οδοντικόληκτα	-ων -ουσα -ον	-σων -σουσα -σον	-σας -σασα -σαν	-κὼς -κυῖα -κὸς
	πείθ-ων πείθ-ουσα πεῖθ-ον	πεί-σων πεί-σουσα πεῖ-σον	πεί-σας πεί-σασα πεῖ-σαν	πεπει-κὼς πεπει-κυῖα πεπει-κὸς
Ποιες είναι οι καταλήξεις των μετοχών στη μέση φωνή;
	Ενεστώτας	Μέλλοντας	Αόριστος	Παρακείμενος
φωνηεντόληκτα	-όμενος -ομένη -όμενον	-σόμενος -σομένη -σόμενον	-σάμενος -σαμένη -σάμενον	-μένος -μένη -μένον
	λυ-όμενος λυ-ομένη λυ-όμενον	λυ-σόμενος λυ-σομένη λυ-σόμενον	λυ-σάμενος λυ-σαμένη λυ-σάμενον	λελυ-μένος λελυ-μένη λελυ-μένον
ουρανικόληκτα	-όμενος -ομένη -όμενον	-ξόμενος -ξομένη -ξόμενον	-ξάμενος -ξαμένη -ξάμενον	-γμένος -γμένη -γμένον
	πραττ-όμενος πραττ-ομένη πραττ-όμενον	πρα-ξόμενος πρα-ξομένη πρα-ξόμενον	πρα-ξάμενος πρα-ξαμένη πρα-ξάμενον	πεπρα-γμένος πεπρα-γμένη πεπρα-γμένον
χειλικόληκτα	-όμενος -ομένη -όμενον	-ψόμενος -ψομένη -ψόμενον	-ψάμενος -ψαμένη -ψάμενον	-μμένος -μμένη -μμένον
	γραφ-όμενος γραφ-ομένη γραφ-όμενον	γραψ-όμενος γραψ-ομένη γραψ-όμενον	γραψ-άμενος γραψ-αμένη γραψ-άμενον	γεγρα-μμένος γεγρα-μμένη γεγρα-μμένον
οδοντικόληκτα	-όμενος -ομένη -όμενον	-σόμενος -σομένη -σόμενον	-σάμενος -σαμένη -σάμενον	-σμένος -σμένη -σμένον
	πειθ-όμενος πειθ-ομένη πειθ-όμενον	πεισ-όμενος πεισ-ομένη πεισ-όμενον	πεισ-άμενος πεισ-αμένη πεισ-άμενον	πεπει-σμένος πεπει-σμένη πεπει-σμένον
Ποιες είναι οι καταλήξεις των μετοχών στην παθητική φωνή;
		Μέλλοντας	Αόριστος
φωνηεντόληκτα		-θησόμενος -θησομένη -θησόμενον	-θεὶς -θεῖσα -θὲν
		λυ-θησόμενος λυ-θησομένη λυ-θησόμενον	λυ-θεὶς λυ-θεῖσα λυ-θὲν
ουρανικόληκτα		-χθησόμενος -χθησομένη -χθησόμενον	-χθεὶς -χθεῖσα -χθὲν
		διω-χθησόμενος διω-χθησομένη διω-χθησόμενον	διω-χθεὶς διω-χθεῖσα διω-χθὲν
χειλικόληκτα		-φθησόμενος -φθησομένη -φθησόμενον	-φθεὶς -φθεῖσα -φθὲν
		τρι-φθησόμενος τρι-φθησομένη τρι-φθησόμενον	τρι-φθεὶς τρι-φθεῖσα τρι-φθὲν
οδοντικόληκτα		-σθησόμενος -σθησομένη -σθησόμενον	-σθεὶς -σθεῖσα -σθὲν
		πει-σθησόμενος πει-σθησομένη πει-σθησόμενον	πει-σθεὶς πει-σθεῖσα πει-σθὲν

Κλίση των μετοχών

Δευτερόκλιτες μετοχές
Οι δευτερόκλιτες μετοχές λήγουν σε -μενος, -μένη, -μένον και κλίνονται όπως τα επίθετα σε -ος, -η, -ον.

  

	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	λυόμενος λυομένου λυομένῳ λυόμενον λυόμενε	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	λυομένη λυομένης λυομένῃ λυομένην λυομένη	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	λυόμενον λυομένου λυομένῳ λυόμενον λυόμενον
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	λυόμενοι λυομένων λυομένοις λυομένους λυόμενοι	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	λυόμεναι λυομένων λυομέναις λυομένας λυόμεναι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	λυόμενα λυομένων λυομένοις λυομένα λυόμενα
Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνονται και οι μετοχές:λυσόμενος, -η, -ον //  λυσάμενος, -η, -ον //  λελυμένος, -η, -ον τιμώμενος, -η, -ον // ποιούμενος, -η, -ον // δηλούμενος, -η, -ον δεικνύμενος, -η, -ον // τιθέμενος, -η, -ον, κ.τ.λ.

  

Τριτόκλιτες μετοχές

Οι τριτόκλιτες μετοχές λήγουν σε:  -ας, -ασα, -αν π.χ. ὁ λύσας. η λύσασα, τὸ λῦσαν. -είς, -εῖσα, -ὲν π.χ. ὁ λυθείς, ἡ λυθεῖσα, τὸ λυθέν. -οὺς, -οῦσα, -ὸν π.χ. ὁ  γνοὐς, ἡ γνοῦσα, τὸ γνόν. -ὺς, -ῦσα, -ὺν  π.χ ὁ δεικνὐς, ἡ δεικνῦσα, τὸ δεικνύν. -ων, -ουσα, -ον π.χ. ὁ λύων, ἡ λύουσα, τὸ λῦον -ῶν, -ῶσα, -ῶν π.χ. ὁ τιμῶν, ἡ τιμῶσα, τὸ τιμῶν -ῶν, -oῦσα, -οῦν π.χ. ὁ δηλῶν, ἡ δηλοῦσα, τὸ δηλοῦν -ὼς, -υῖα, -ὸς π.χ. ὁ λελυκὠς, ἡ λελυκυῖα, τὸ λελυκός. -ὼς, -ῶσα, -ὼς ή -ὸς π.χ. ὁ ἑστὠς, ἡ ἑστῶσα, τὸ ἑστὠς ή ἑστός.

  

1	-ας, -ασα, -ανκλίνονται όπως το επίθετο πᾶς, πᾶσα, πᾶν
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	λύσας λύσαντος λύσαντι λύσαντα λύσας	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	λύσασα λυσάσης λυσάσῃ λύσασαν λύσασα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	λῦσαν λύσαντος λύσαντι λῦσαν λῦσαν
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	λύσαντες λυσάντων λύσασι λύσαντας λύσαντες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	λύσασαι λυσασῶν λυσάσαις λυσάσας λύσασαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	λύσαντα λυσάντων λύσασι λύσαντα λύσαντα

2	-είς, -εῖσα, -ὲνκλίνονται όπως το επίθετο χαρίεις, χαρίεσσα, χαρίεν
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	λυθεὶς λυθέντος λυθέντι λυθέντα λυθεὶς	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	λυθεῖσα λυθείσης λυθείσῃ λυθεῖσαν λυθεῖσα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	λυθὲν λυθέντος λυθέντι λυθὲν λυθὲν
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	λυθέντες λυθέντων λυθεῖσι λυθέντας λυθέντες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	λυθεῖσαι λυθεισῶν λυθείσαις λυθείσας λυθεῖσαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	λυθέντα λυθέντων λυθεῖσι λυθέντα λυθέντα

3	-οὺς, -οῦσα, -ὸνόπως το ουσιαστικό ὁ ὀδούς
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	γνοὺς γνόντος γνόντι γνόντα γνοὺς	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	γνοῦσα γνούσης γνούσῃ γνοῦσαν γνοῦσα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	γνὸν γνόντος γνόντι γνὸν γνὸν
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	γνόντες γνόντων γνοῦσι γνόντας γνόντες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	γνοῦσαι γνουσῶν γνούσαις γνούσας γνοῦσαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	γνόντα γνόντων γνοῦσι γνὸντα γνὸντα

4	-ὺς, -ῦσα, -ὺνόπως το ουσιαστικό ὁ ἱμὰς
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	δεικνὺς δεικνύντος δεικνύντι δεικνύντα δεικνὺς	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	δεικνῦσα δεικνύσης δεικνύσῃ δεικνῦσαν δεικνῦσα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	δεικνὺν δεικνύντος δεικνύντι δεικνὺν δεικνὺν
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	δεικνύντες δεικνύντων δυκνεῖσι δεικνύντας δεικνύντες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	δεικνῦσαι δεικνυσῶν δεικνύσαις δεικνύσας δεικνῦσαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	δεικνύντα δεικνύντων δεικνῦσι δεικνύντα δεικνύντα

5	-ων, -ουσα, -ονκλίνονται όπως το επίθετο ἄκων, ἄκουσα, ἆκον
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	λύ-ων λύ-οντος λύ-οντι λύ-οντα λύ-ων	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	λύ-ουσα λυ-ούσης λυ-ούσῃ λύ-ουσαν λύ-ουσα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	λῦ-ον λύ-οντος λύ-οντι λῦ-ον λῦ-ον
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	λύ-οντες λυ-ὀντων λύ-ουσι λύ-οντας λύ-οντες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	λύ-ουσαι λυ-ουσῶν λυ-ούσαις λυ-ούσας λύ-ουσαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	λύ-οντα λυ-όντων λύ-ουσι λύ-οντα λύ-οντα

6	-ῶν, -ῶσα, -ῶνόπως το ουσιαστικό ὁ ἱμὰς
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	τιμ-ῶν τιμ-ῶντος τιμ-ῶντι τιμ-ῶντα τιμ-ῶν	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	τιμ-ῶσα τιμ-ώσης τιμ-ώσῃ τιμ-ῶσαν τιμ-ῶσα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	τιμ-ῶν τιμ-ῶντος τιμ-ῶντι τιμ-ῶν τιμ-ῶν
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	τιμ-ῶντες τιμ-ώντων τιμ-ῶσι τιμ-ῶντας τιμ-ῶντες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	τιμ-ῶσαι τιμ-ωσῶν τιμ-ώσαις τιμ-ώσας τιμ-ῶσαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	τιμ-ῶντα τιμ-ώντων τιμ-ῶσι τιμ-ῶντα τιμ-ῶντα

7	-ῶν, -oῦσα, -οῦνόπως το ουσιαστικό ὁ πλακοῦς
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	δηλ-ῶν δηλ-οῦντος δηλ-οῦντι δηλ-οῦντα δηλ-ῶν	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	δηλ-οῦσα δηλ-ούσης δηλ-ούσῃ δηλ-οῦσαν δηλ-οῦσα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	δηλ-οῦν δηλ-οῦντος δηλ-οῦντι δηλ-οῦν δηλ-οῦν
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	δηλ-οῦντες δηλ-ούντων δηλ-οῦσι δηλ-οῦντας δηλ-οῦντες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	δηλ-οῦσαι δηλ-ουσῶν δηλ-ούσαις δηλ-ούσας δηλ-οῦσαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	δηλ-οῦντα δηλ-ούντων δηλ-οῦσι δηλ-οῦντα δηλ-οῦντα

8	-ὼς, -υῖα, -ὸς
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	λελυκ-ὼς λελυκ-ότος λελυκ-ότι λελυκ-ότα λελυκ-ὠς	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	λελυκ-υῖα λελυκ-υίας λελυκ-υίᾳ λελυκ-υῖαν λελυκ-υῖα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	λελυκ-ὸς λελυκ-ότος λελυκ-ότι λελυκ-ὸς λελυκ-ὸς
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	λελυκ-ότες λελυκ-ότων λελυκ-όσι λελυκ-ότας λελυκ-ότες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	λελυκ-υῖαι λελυκ-υιῶν λελυκ-υίαις λελυκ-υίας λελυκ-υῖαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	λελυκ-ότα λελυκ-ότων λελυκ-όσι λελυκ-ότα λελυκ-ότα

9	-ὼς, -ῶσα, -ὼς ή -ὸς
	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	ἑστ-ὼς ἑστ-ῶτος ἑστ-ῶτι ἑστ-ῶτα ἑστ-ὼς	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	ἑστ-ῶσα ἑστ-ώσης ἑστ-ώσῃ ἑστ-ῶσαν ἑστ-ῶσα	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	ἑστ-ὼς/ὸς ἑστ-ῶ(ό)τος ἑστ-ῶ(ό)τι ἑστ-ὼς/ὸς ἑστ-ὼς/ὸς
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	ἑστ-ῶτες ἑστ-ὠτων ἑστ-ῶσι ἑστ-ῶτας ἑστ-ῶτες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	ἑστ-ῶσαι ἑστ-ωσῶν ἑστ-ώσαις ἑστ-ῶσας ἑστ-ῶσαι	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	ἑστ-ῶτα ἑστ-ῶτων ἑστ-ῶσι ἑστ-ῶτα ἑστ-ῶτα

Παρατήρηση: Η κλητική ενικού των τριτόκλιτων μετοχών και στα τρία γένη σχηματίζεται όμοια με την ονομαστική ενικού, π.χ. ὁ ἑστὼς, ὦ ἑστὼς

Ασκήσεις

Συμπλήρωσε με τις καταλήξεις του απαρέμφατου 1η για το απαρέμφατο 2η για το απαρέμφατο 1η. Να βρεθεί το είδος των απαρεμφάτων (ειδικό-τελικό) 2η. Να βρεθεί το είδος των απαρεμφάτων (ειδικό-τελικό) 3η. Να βρεθεί το είδος των απαρεμφάτων (ειδικό-τελικό) 1η άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία 2η άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία 3η άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία για τα είδη των μετοχών ασκήσεις του σχολικού βιβλίου Να εντοπίσετε τα απαρέμφατα ε.φ. του κειμένου της Ενότητας και να αναγνωρίσετε το χρόνο και το είδος τους. (1η) Να σχηματίσετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές (και στα τρία γένη) όλων των χρόνων των παρακάτω ρημάτων: ἐπιβουλεύω, φυλάττω, θαυμάζω (2η) Να εντοπίσετε τις μετοχές στις παρακάτω φράσεις, να προσδιορίσετε το είδος τους (4η) Να εντοπίσετε τα απαρέμφατα στις παρακάτω φράσεις και να προσδιορίσετε το είδος τους(5η) Συμπληρώνοντας τα ζητούμενα στα τετραγωνίδια θα σχηματίσετε στην έγχρωμη στήλη μια λέξη που σημαίνει στην α.ε. τη «φυλακή» (6η) Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο τις μετοχές και τα απαρέμφατα ε.φ. και να αναγνωρίσετε το είδος τους. (7η)

Παράλληλα κείμενα

Δοκίμαζε τοὺς φίλους ἔκ τε τῆς περὶ τὸν βίον ἀτυχίας καὶ τῆς ἐν τοῖς κινδύνοις κοινωνίας· τὸ μὲν γὰρ χρυσίον ἐν τῷ πυρὶ βασανίζομεν, τοὺς δὲ φίλους ἐν ταῖς ἀτυχίαις διαγιγνώσκομεν. Οὕτως ἄριστα χρήσει τοῖς φίλοις, ἐὰν μὴ προσμένῃς τὰς παρ’ ἐκείνων δεήσεις, ἀλλ’ αὐτεπάγγελτος αὐτοῖς ἐν τοῖς καιροῖς βοηθῇς.

Ἰσοκράτης, Πρὸς Δημόνικοςν 25-26

Μετάφραση

Δοκίμαζε τους φίλους και από τις ατυχίες στη ζωή και από τη συμμετοχή στους κινδύνους· γιατί το χρυσάφι το δοκιμάζουμε στη φωτιά, τους φίλους όμως τους διακρίνουμε στις ατυχίες. Τόσο άριστα θα συμπεριφέρεσαι στους φίλους αν δεν περιμένεις τις παρακλήσεις τους αλλά αν τους βοηθάς αυθόρμητα σ' αυτούς τους καιρούς.