Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος - Σχεδιάγραμμα εισαγωγής

«Επιτάφιος» του Περικλή : Εισαγωγή (Συνοπτικά)

ΑΡΧΑΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Εισηγητής : Στράτος Τσαγκαρής

«ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ» ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ)

Α. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Γεννήθηκε περ. 40 π.Χ. και πέθανε το 400 π.Χ. στο Δήμο Αλιμούντα

Γιος του Ολόρου.

Εξορίζεται το 424 π.Χ. στη Σκαπτή Ύλη του Παγγαίου ,όπου διατηρούσε κτήματα, μετά τη μάχη της Αμφίπολης κατά την οποία ήταν στρατηγός των Αθηναίων και ηττήθηκε. Αφιερώνεται στη συγγραφή του έργου του.

Επιστρέφει από την εξορία το 404 π.Χ. μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου.

Γνώρισε σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής και συνδέθηκε με φιλία μαζί τους (π.χ. τον Περικλή). Μαθητής των σοφιστών και των μεγάλων ρητοροδιδασκάλων.

Περιεχόμενο του έργου του : Γράφει την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (431-404 π.Χ.) Αρχίζει την εξιστόρηση από το 479 π.Χ. (εκδίωξη των Περσών από τη Σηστό) συνεχίζοντας το έργο του Ηροδότου. Εξιστορεί τα γεγονότα ως το 411 π.Χ. οπότε και επιβάλλεται το ολιγαρχικό καθεστώς των 400 στην Αθήνα.

Σκοποθεσία : Ήθελε να καταστήσει το έργο του κτήμα ες αεί , κληροδότημα για όλη την ανθρωπότητα, εφόσον η ανθρώπινη φύση δε μεταβάλλεται.

Αρετές του έργου του :

1. αυστηρή επιστημονική μέθοδος
2. αμεροληψία
3. αναζήτηση των αιτίων ενός γεγονότος
4. βαθιά αίσθηση των πολιτικών γεγονότων
5. λιτό και πυκνό και γραφικό ύφος

Β. Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ 431 π.Χ.

Εκφωνήθηκε από τον Περικλή το 431 π.Χ. στον Κεραμεικό για να τιμήσει τους πρώτους νεκρούς του πολέμου .

Η θέση του στο έργο του Θουκυδίδη δικαιολογείται :

1. Ο ρητορικός λόγος είναι επεξεργασία μιας έμφυτης ανθρώπινης ικανότητας
2. Οι ρητορικοί λόγοι διακρίνονται ανάλογα με το περιεχόμενό τους σε : α) δικανικούς, β) συμβουλευτικούς , γ) επιδεικτικούς
3. Στην Αθήνα του 5^ου π.Χ. εμφανίστηκαν οι σημαντικότεροι ρητοροδιδάσκαλοι.
4. Η έντεχνη ρητορική είναι δημιούργημα προπάντων των Σοφιστών.

Ο Θουκυδίδης συμπεριέλαβε στο έργο του 40 Δημηγορίες (λόγοι στρατηγών ή πολιτικών πριν από ένα σημαντικό γεγονός) με σκοπό να φωτίσει ολόπλευρα τα γεγονότα και να ανιχνεύσει τα βαθύτερα αίτιά τους και τις συνέπειες των πολιτικών αποφάσεων ή των πολεμικών επιχειρήσεων. Κρατήθηκε όσο πιο κοντά γίνεται στο περιεχόμενο των λόγων συμπληρώνοντάς τους. Συχνά έχουμε και αγώνα λόγων ανάμεσα σε δημηγορούντες με διαφορετικές απόψεις.

Μια από τις δημηγορίες είναι και ο «Επιτάφιος» που διαφέρει όμως από τις υπόλοιπες ,α) εξωτερικά ,καθώς δεν είναι συμβουλευτικός ,αλλά είναι επιδεικτικός λόγος , και β) δεν προαναγγέλλει κάποιο ιστορικό γεγονός

Εντάσσεται στην παράδοση της εποχής που επέβαλε να τιμούνται οι νεκροί μιας μάχης όχι μόνο με ταφικά έθιμα (έργω) ,αλλά και με εκφώνηση λόγων (λόγω)

Η Δομή των Επιταφίων λόγων ήταν η εξής :

1.Προοίμιο

2.Καταγωγή και πρόγονοι : α)εγκώμιο της αθηναϊκής γης και της αυτοχθονίας των Αθηναίων, β) ανατροφή και αγωγή του αθηναϊκού λαού, γ) η φιλοπατρία ,έτσι όπως εκδηλώθηκες από τα πολεμικά κατορθώματα του αθηναϊκού παρελθόντος.

3.Οι προκείμενοι νεκροί ,οι αρετές και πολεμικοί άθλοι τους

4.Προτροπή για μίμηση στους νεότερους και παραμυθία των συγγενών

5.Επίλογος

Η διάρθρωση του Επιταφίου του Περικλή :

1.Προοίμιο (κεφ. 35)

2.Πρώτο μέρος (κεφ. 36-41)

3.Δεύτερο μέρος (κεφ. 42-43)

4.Τρίτο μέρος (κεφ. 44-45)

5.Επίλογος (κεφ. 46)

Κεντρική ιδέα του λόγου : η αναζήτηση των αρχών συμπεριφοράς ,του πολιτεύματος και των στοιχείων του χαρακτήρα που οδήγησαν την Αθήνα στο μεγαλείο της.

Για να εκφράσει πιο έντονα ο ιστορικός όλα αυτά χρησιμοποιεί την αντίθεση της Αθήνας με τη Σπάρτη.

Η γλώσσα του λόγου είναι η λογοτεχνική αττική διάλεκτος που αποπνέει μια ζεστασιά και είναι διάσπαρτο από ποιητικούς τόνους και εκπληκτικές εκφράσεις.

Γιατί ενέταξε το λόγο αυτό στην ιστορία του ;

1)Μέσω του λόγου ο Θουκυδίδης στήνει το μνημείο του μεγάλου πολιτικού που θαύμαζε , του Περικλή και επιδεικνύει την αρετή του με έργα και με λόγια.

2)Υπήρξε εραστής της Αθήνας . ήθελε να πληροφορήσει τους μεταγενέστερους για το πολιτιστικό θαύμα που επιτεύχθηκε στην πόλη του, πριν αυτή αμαυρωθεί από την ήττα του πολέμου.

Γ. Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ (500- 429 π.Χ.)

Γιος του Ξανθίππου. Εκλεγόταν ανελιπώς στρατηγός της Αθήνας από το 443 ως το 429 π.Χ.

Το έργο του :

1. Εδραίωσε την αθηναϊκή συμμαχία αυξάνοντας τις εισφορές των συμμάχων.
2. Μεταρρύθμισε θεσμούς της πολιτείας και ενίσχυσε τη δημοκρατία
3. Αξιοποίησε την οικονομική ευρωστία της Αθήνας δημιουργώντας περίλαμπρα οικοδομήματα (π.χ. Ακρόπολη)
4. Συνέβαλε στην πνευματική άνθηση της Αθήνας
5. Προσπάθησε να κάνει πράξη την «Πανελλήνια Ιδέα»

Μαθητής του Αναξαγόρα, του Δάμωνος, των σοφιστών και φίλος του Σοφοκλή, του Πρωταγόρα, του Ηροδότου, του Θουκυδίδη, του Φειδία κ.ά.). Υπήρξε δεινός ρήτορας.

Δ. Η ΠΑΤΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ

Οι απόψεις διίστανται ,αλλά οι μελετητές καταλήγουν :

Α) ο Περικλής ήταν δυνατό να εκφωνήσει έναν τέτοιο λόγο ,χωρίς την παρέμβαση του Θουκυδίδη

Β) Ο Θουκυδίδης μπορούσε ,εφόσον του το είχε αναθέσει η πόλη, να δημιουργήσει ένα ρητορικό κείμενο με περιεχόμενο βαθύ ,χωρίς να ακούσει τον Περικλή.

Συμπέρασμα : ο «Επιτάφιος» είναι αντάξιος της πνευματικής προσωπικότητας, και του Θουκυδίδη, και του Περικλή και συμβάλλει στη θετική αποτίμηση και των δύο.