Οριστικό και αόριστο άρθρο στα νέα ελληνικά

Άρθρο 

❏ Άρθρο ονομάζεται η μικρή λέξη που χρησιμοποιούμε πριν από ένα ουσιαστικό, για να δηλώσουμε αν αναφερόμαστε σε κάτι συγκεκριμένο ή όχι. Στην ελληνική γλώσσα υπάρχουν δύο είδη άρθρου, το οριστικό και το αόριστο.

α. Το οριστικό άρθρο ο, η, το χρησιμοποιείται συγκεκριμένα: όταν αναφερόμαστε σε κάτι το οποίο ο ακροατής ή ο αναγνώστης γνωρίζει ή μπορεί να αναγνωρίσει επειδή έχουμε ήδη μιλήσει γι’ αυτό, 

π.χ. Σε λίγο θα έρθει η Μαρία.

Δώσε μου το ποτήρι.

Άλλες χρήσεις του οριστικού άρθρου:

• με ουσιαστικά που δηλώνουν στοιχεία ή φαινόμενα που είναι μοναδικά, π.χ. Ανέτειλε ο ήλιος

• με γενικευτική σημασία, όταν αναφερόμαστε σε όλα τα μέλη ενός συνόλου στοιχείων, π.χ. Το σκυλί είναι πιστό ζώο ή Τα σκυλιά είναι πιστά ζώα

• σε ποσοτικές εκφράσεις, π.χ. Το μισό κιλό κοστίζει δύο ευρώ

• σε ελλειπτικές επιφωνηματικές προτάσεις με αρνητική σημασία, π.χ. Ο άθλιος! Μου μίλησε τόσο άσχημα!

• στον προφορικό κυρίως λόγο, για να δώσουμε έμφαση (με τον κατάλληλο επιτονισμό της φωνής), π.χ. Έφαγα ΤΟ παγωτό

✔ Το οριστικό άρθρο χρησιμοποιείται υποχρεωτικά στις παρακάτω περιπτώσεις:

• πριν από κύρια ονόματα (εκτός από την κλητική προσφώνηση ή μετά τα ρήματα λέγομαι, ονομάζομαι, καλούμαι),

π.χ. Ο Αλέξης και ο Ηλίας θα έρθουν στην εκδρομή αλλά: Ονομάζομαι Ηλίας (δε βάζουμε άρθρο στο κατηγορούμενο)

• στον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων, π.χ. Θεωρείται ο καλύτερος ποδοσφαιριστής της εποχής μας

• πριν από τακτικά αριθμητικά* που προηγούνται του ονόματος, π.χ. Η Παρασκευή είναι η έκτη μέρα της εβδομάδας

• στα κλάσματα, π.χ. Σύμφωνα με την έρευνα, μόνο το ένα πέμπτο των ψηφοφόρων θεωρεί τον Χ.Μ. κατάλληλο για πρωθυπουργό

• πριν από απόλυτο αριθμητικό** σε διανεμητική χρήση, π.χ. Από αυτούς, οι δύο ήταν συμμαθητές μου

• πριν από απόλυτο αριθμητικό σε συνολική αρίθμηση (προηγείται πάντα το και), π.χ. Απόψε θα έρθουμε και οι πέντε μαζί

• σε διανεμητικές / κατανεμητικές χρήσεις, π.χ. Κοστίζει πέντε ευρώ το λίτρο

• πριν από τις αντωνυμίες ο ένας, ο άλλος, ο εαυτός μου, ο ίδιος, ο οποίος, ο τάδε, ο δείνα, π.χ. Ζήτησε να παρουσιαστεί ο ίδιος

• μετά από δεικτική αντωνυμία και πριν από όνομα, π.χ. Αυτός ο άνθρωπος φαίνεται ενδιαφέρων

• πριν από όνομα που ακολουθείται από δεικτική αντωνυμία, π.χ. Ο άνθρωπος αυτός φαίνεται ενδιαφέρων

• μετά την αντωνυμία όλος, όλη, όλο, π.χ. Όλος ο κόσμος τη γνωρίζει

✔ Όταν οι πλάγιες πτώσεις του οριστικού άρθρου (γενική, αιτιατική) συνδυάζονται με την πρόθεση σε, προκύπτει το εμπρόθετο άρθρο: στου, στης, στο(ν), στη(ν), στο, στων, στους, στις, στα.

β. Το αόριστο άρθρο ένας, μια, ένα χρησιμοποιείται γενικευτικά: όταν αναφερόμαστε γενικά και αόριστα σε κάτι το οποίο είτε είναι άγνωστο στον ακροατή ή τον αναγνώστη είτε το γνωρίζει αλλά εμείς δε θέλουμε να μιλήσουμε συγκεκριμένα, π.χ. Κρατούσε ένα χαρτοφύλακα.

Σε λίγο θα έρθει μια φίλη μου.

Άλλες χρήσεις του αόριστου άρθρου:

• με γενικευτική σημασία, όταν αναφερόμαστε σε όλα ή σε καθένα από τα μέλη ενός συνόλου στοιχείων, για να δηλώσουμε τι είναι κανονικό ή συνηθισμένο για αυτά, π.χ. Μια μέλισσα ποτέ δεν τσιμπάει αν δεν την πειράξεις.

• στον προφορικό κυρίως λόγο, για να δώσουμε έμφαση (με τον κατάλληλο επιτονισμό της φωνής), π.χ. Έφαγα ΕΝΑ παγωτό…

* Τακτικά αριθμητικά ονομάζονται οι λέξεις που δηλώνουν τη θέση που παίρνει κάποιος ή κάτι σε μία σειρά από όμοια πράγματα, π.χ. πρώτος, δεύτερος.

** Απόλυτα αριθμητικά ονομάζονται οι λέξεις που φανερώνουν ορισμένο πλήθος από πρόσωπα, ζώα ή πράγματα, π.χ. δύο, πέντε.

✔ Το αόριστο άρθρο μια –το οποίο κανονικά δεν τονίζεται– δεν πρέπει να συγχέεται με το αριθμητικό μία (που χρησιμοποιείται πάντα τονισμένο) ούτε με την αόριστη αντωνυμία μια, π.χ. Αγόρασα μια σοκολάτα (αόριστο άρθρο: χρησιμοποιείται με γενικευτική σημασία) αλλά:

Αγόρασα μία σοκολάτα (αριθμητικό: μία και όχι δύο ή περισσότερες)

Αγόρασα μια από το περίπτερο (η αόριστη αντωνυμία αντικαθιστά τη λέξη σοκολάτα)

Κλίση των άρθρων

Κλίση οριστικού άρθρου

Πτώσεις	Ενικός Αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική	ο	η	το	οι	οι	τα
Γενική	του	της	του	των	των	των
Αιτιατική	το(ν)	τη(ν)	το	τους	τις	τα
Κλητική	-	-	-	-	-	-

Κλίση αόριστου άρθρου
 

Πτώσεις	Ενικός Αριθμός
Ονομαστική	ένας	μια	ένα
Γενική	ενός	μιας	ενός
Αιτιατική	ένα(ν)	μια	ένα
Κλητική	-	-	-

Προσοχή: Το αόριστο άρθρο δεν έχει πληθυντικό.