Με τον όρο Ιερά Συμμαχία ή Ιερή Συμμαχία χαρακτηρίσθηκαν διάφορες συμμαχίες από την αρχαιότητα στις οποίες κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν η πίστη και η αφοσίωση των συμβαλλομένων μερών αφενός αλλά και η μυστικότητα αυτών επί των συνομολογημένων. Γι΄ αυτό και τέτοιου είδους συμμαχίες τις συνομολογούσαν απ΄ ευθείας οι διάφοροι Ηγεμόνες και Βασιλείς μεταξύ τους, χαρακτηριζόμενες "ιερές", μη αποδεχόμενες καμίας μονομερούς αμφισβήτησης. Τέτοιες συμμαχίες διαπιστώνονται και στη Βίβλο με περισσότερο ομόδοξο θρησκευτικό χαρακτήρα.
Ιερά Συμμαχία (Ευρώπης)
Σήμερα όμως με τον όρο αυτό προσδιορίζεται ιδιαίτερα η μυστική αρχικά τριμερής συνθήκη που συνάφθηκε μεταξύ των Αυτοκρατόρων της Ρωσίας, της Αυστρίας και του Βασιλέα της Πρωσσίας την οποία συνομολόγησαν και υπέγραψαν αυτοπροσώπως, στο Παρίσι στις 26 Σεπτεμβρίου του 1815.
Δεν συνυπέγραψαν ο σουλτάνος της Τουρκίας, επειδή είχε διατυπωθεί στο όνομα της Αγίας Τριάδας, το Βατικανό, επειδή διέκρινε μασονική χροιά, και η Αγγλία, επειδή δεν ήθελε να αναλάβει υποχρεώσεις και διαφωνούσε με τη θεολογική διατύπωση του συμφώνου, το οποίο όμως αργότερα υπέγραψε. Το μερικώς, θρησκευτικό περιεχόμενο του γρήγορα αντικαταστάθηκε με το πραγματικό, καθιερώνοντας την αρχή της επέμβασης εναντίον κάθε εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Οι προθέσεις τους έγιναν πιο συγκεκριμένες σε διάφορα "συνέδρια", όπως του Εξ Λα Σαπέλ το 1818, της Βιέννης το 1820, του Τρόππαου το 1820 και της Βερόνας το 1822.
Κύριος στόχος - σκοπός της συνθήκης αυτής ήταν η αντίδραση των Αυτοκρατόρων κατά των φιλελεύθερων τάσεων που είχαν ήδη αρχίσει να εκδηλώνονται στην Ευρώπη μετά τη Γαλλική Επανάσταση το 1789. Την πρωτοβουλία της σύναψης αυτής της συνθήκης είχε ο Τσάρος Αλέξανδρος που διατελούσε ατυχώς υπό την επίδραση των μυστικοπαθών θεωριών της βαρόνης Κρούντενερ, η δε ονομασία «ιερά» οφείλεται στην αρχική πρόθεσή του όπως επιτύχει την εν «χριστιανική αλληλεγγύη» συνένωση των ευρωπαϊκών Χωρών. Βέβαια από την άποψη αυτή ίσως η συνθήκη αυτή να αποτελεί και τον προάγγελο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στη συνθήκη εκείνη προσχώρησε το ίδιο έτος και Αγγλία ενώ με την επιμέρους λεγόμενη συνθήκη «Εξ λα Σαπέλ» του 1818 προσχώρησε και η Γαλλία.
Ψυχή και ιθύνων νους της διατήρησης της έγινε ο Αυστριακός Καγκελάριος Κλέμενς φον Μέττερνιχ ο οποίος και μετέβαλε τελείως τους αρχικούς σκοπούς μετατρέποντάς την σε κύριο όργανο - μέσο επιβολής απολυταρχισμού και καταπολέμησης των λαϊκών ελευθεριών. Έτσι η Ιερά Συμμαχία εξελίχθηκε σε θεσμό αφενός μεν καταπίεσης των λαών αφετέρου σε σαφή λόγο επέμβασης των ισχυρών Βασιλέων στα εσωτερικά ζητήματα των ασθενέστερων Χωρών, όπου εκδηλώνονταν φιλελεύθερες τάσεις. Κάτω από αυτή την έμπνευση του Μέττερνιχ που επεδίωκε συνεχώς τέτοιες επεμβάσεις αποφασίζονταν οι διάφορες περιοδικές συναντήσεις των συμμετεχόντων στη συνθήκη Αυτοκρατόρων ή των αντιπροσωπειών τους. Η Ιερά συμμαχία εκτός των άλλων επεχείρησε να επέμβει ακόμη και σε ζητήματα των αποικιών της Αμερικής όπου και προκάλεσε την άμεση αντίδραση των τότε ΗΠΑ και τη διακήρυξη του Δόγματος Μονρόε, με συνέπεια η αντίδραση αυτή να υποσκάψει την αναχρονιστική εκείνη πέδη της Συμμαχίας.
Η συμμαχία αντιμετώπισε με εχθρικά αισθήματα την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και ο Μέττερνιχ, υποκινούσε την Ευρώπη εναντίον του ελληνικού ξεσηκωμού. Μάλιστα στο συνέδριο της Βερόνας, όπου είχε σταλεί και ελληνική αντιπροσωπεία με τους Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον επίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό και Γ. Μαυρομιχάλη, ήταν τέτοια η εχθρική διάθεση, ώστε οι Έλληνες αντιπρόσωποι διώχτηκαν.
Όμως, η Ελληνική Επανάσταση επέφερε και το μεγαλύτερο πλήγμα στην Ιερά Συμμαχία. Η Ελληνική Επανάσταση αποδεδειγμένα ήταν εκείνη που επέφερε το ουσιαστικό τέλος του ανελεύθερου θεσμού της Ιεράς Συμμαχίας. Οι επαναστάσεις που ακολούθησαν, στη Γαλλία το 1830, στο Βέλγιο το 1834 και κάποιες άλλες μικρότερες σε διάφορες ευρωπαϊκές Χώρες απλά ολοκλήρωσαν την τελική κατάρρευσή της, που όμως συνδέθηκε με μια αναχρονιστική περίοδο της νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας.
Η ισχύς της άρχισε να κλονίζεται το 1820, με το ξέσπασμα διάφορων εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και σταδιακά αποδυναμώθηκε, μέχρι την οριστική της διάλυση το 1830, διότι η Αγγλία ευνοούσε την ανάπτυξη των κινημάτων, γεγονός που έσπειρε τη διαφωνία μέσα στους κόλπους της.
Η "Εγκάρδια Συνεννόηση", όπως ονομάστηκε η ένταξη της Γαλλίας στο πλευρό της Αγγλίας, έδωσε στην Ιερά Συμμαχία τη χαριστική βολή. Όμως η επέμβαση της Ρωσίας στο πλευρό της Αυστρίας για την κατάπνιξη της Ουγγρικής Επανάστασης, θεωρήθηκε ως μία αναβίωση, για να υπάρξει και η τυπική διάλυση, όταν η Αυστρία συμμάχησε με τη Γαλλία και την Αγγλία εναντίον της Ρωσίας.