Ο Γεώργιος Θεοτοκάς (27 Αυγούστου 1905-30 Οκτωβρίου 1966) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και δικηγόρος. Αποτέλεσε έναν από τους εκπροσώπους και τους κορυφαίους διανοητές της γενιάς του ’30.
Βιογραφία
Οι οικογενειακές ρίζες του Θεοτοκά
Οι γονείς του, Ανδρονίκη και Μιχάλης κατάγονταν από τη Χίο. Οι παλαιότερες αναφορές στην οικογένεια Θεοτοκά εντοπίζονται στον 17ο αι. σε κώδικες αγοραπωλησίας σπιτιών. Ο παππούς του Γεώργιος ήταν δημογέροντας και είχε έναν αδελφό,τον Κωνσταντίνο που έγινε ιερέας και ονομάστηκε Γερμανός, φτάνοντας να γίνει Μητροπολίτης Λέρου και Καλύμνου. Ο πατέρας του λογοτέχνη,ήταν ο Μιχαήλ Θεοτοκάς (1872-1924) ο οποίος μετά από σπουδές νομικής στην Αθήνα εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί παντρεύτηκε την Ανδρονίκη Νομικού, κόρη εμπόρου από τα Νένητα της Χίου, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη. Απέκτησαν δύο παιδιά, τον Γιώργο και την Μαρία -Ελένη. Το 1956 ήταν υποψήφιος βουλευτής της ΄Δημοκρατικής Ένωσης΄ στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Χίο.
Βίος
Ο Γιώργος Θεοτοκάς γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1906.Φοίτησε στο Ελληνογαλλικό Λύκειο της Κωνσταντινούπολης. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή το1922, η οικογένεια Θεοτοκά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα ο Θεοτοκάς φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε το 1927. Ως φοιτητής συμετείχε με ζήλο στο κίνημα του δημοτικισμού. Στη συνέχεια μετέβη στο Παρίσι και στο Λονδίνο για να ικανοποιήσει τις πνευματικές και επαγγελματικές του αναζητήσεις: σπουδάζει νομικά, ιστορία, φιλοσοφία. Επέστρεψε λίγο αργότερα στην Αθήνα και εργάστηκε ως δικηγόρος. Παράλληλα, δραστηριοποιήθηκε έντονα στον πνευματικό χώρο: Το 1929 εξέδωσε το δοκίμιό του Ελεύθερο Πνεύμα, που εκ των υστέρων χαρακτηρίστηκε ως "μανιφέστο" της Γενιάς του '30 και συνεργαζόταν με λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ το 1933 κυκλοφόρησε το πρώτο λογοτεχνικό του έργο, το πρώτο μέρος του μυθιστορήματος Αργώ.
Η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε με το Bραβείο πεζογραφίας το 1939 για το μυθιστόρημά του Το Δαιμόνιο. Το έργο του διακόπηκε όμως προσωρινά λόγω του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940: Κατατάχθηκε ως εθελοντής στον ελληνικό στρατό, όμως δεν πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο, παρά τις πολλές προσπάθειές του να σταλεί στην πρώτη γραμμή. Αποπέμπεται και επανακατάσσεται τον Μάρτιο του 1941. Ασχολήθηκε ξανά με τη λογοτεχνία μετά τον πόλεμο. Για την προσφορά του βραβεύτηκε με το κρατικό λογοτεχνικό Bραβείο για το δοκίμιο το 1957 για το έργο του "Τα Προβλήματα του καιρού μας".
Διετέλεσε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου τις περιόδους 1945-1947 και 1952-1953. Ακόμη, υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος από το 1961, έτος ίδρυσης του. Εξάλλου, ο Γεώργιος Θεοτοκάς ασχολήθηκε και με την πολιτική. Υπήρξε υποψήφιος βουλευτής του Νομού Χίου το 1955, αλλά απέτυχε να εξασφαλίσει την εκλογή του.
Μετά από δεκαετή συζυγικό βίο με τη Ναυσικά Στεργίου, χήρεψε το 1959. Το 1966 ξαναπαντρεύτηκε, αυτή τη φορά την Κοραλία Ανδρειάδη. Πέθανε το 1966 στην Αθήνα.
Έργο
Πολυταξιδεμένος και καλλιεργημένος ο Γιώργος Θεοτοκάς άφησε ένα πλούσιο λογοτεχνικό έργο με πολυάριθμα δοκίμια, θεατρικά έργα, κριτικές, μυθιστορήματα, ταξιδιωτικά, κ.λπ., που μεταφράστηκαν σε πολυάριθμες ξένες γλώσσες.
Κατά τη διαμονή του στο Λονδίνο, έγραψε το δοκίμιο Ελεύθερο Πνεύμα, (1929) που τον καταξίωσε ως τον εκπρόσωπο της "γενιάς του ’30". Πρόκειται για τολμηρό έργο που ελέγχει και σχεδόν απορρίπτει όλη την προγενέστερη λογοτεχνική παραγωγή (ιδίως την ηθογραφία), απορρίπτει το δογματισμό και το φανατισμό στην κριτική και καταθέτει τις απόψεις του για την ανανέωση της ελληνικής λογοτεχνίας.
Ο Θεοτοκάς υπήρξε ένθερμος οπαδός του δημοτικισμού. Κατά τα φοιτητικά του χρόνια ήρθε σε επαφή με τις προσωπικότητες του δημοτικισμού, όπως τον Γιάννη Ψυχάρη, και διετέλεσε γραμματέας της οργάνωσης "Φοιτητική Συντροφιά", ενός φοιτητικού σωματείου που είχε στόχο την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Μάλιστα, για τη δράση του αυτή κινδύνευσε να αποβληθεί από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, κάτι που τελικά δεν έγινε και έτσι ολοκλήρωσε τις σπουδές του.
Τα μυθιστορήματα του Θεοτοκά είναι χαρακτηριστικά δείγματα του αστικού μυθιστορήματος, όπως αυτό διαμορφώθηκε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία του 19ου αι. και προσπαθούν να αποδώσουν τη σύνθετη εικόνα της ελληνικής κοινωνίας της εποχής του.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η θεατρική του παραγωγή. Τα έργα του βασίζονται στην ελληνική παράδοση, από την αρχαιότητα μέχρι την πρόσφατη ιστορία. Εμπνέονται από θρύλους, δημοτικά τραγούδια ή ιστορικά γεγονότα.
Το 1945 προτάθηκε για το Νόμπελ Λογοτεχνίας από το μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας Sigfrid Siwertz.
Εργογραφία
Μυθιστορήματα
- Αργώ, τόμος Α 1933, τόμος Β 1936, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1998
- Το Δαιμόνιο, 1938, εκδ. Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, 2012
- Λεωνής, (1940), εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2004
- Ασθενείς και Οδοιπόροι, μέρος Α (Ιερά Οδός) 1950, ολοκληρωμένη έκδοση 1964, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005
- Οι Καμπάνες, 1970, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2002
- Το 1985 δημοσιεύτηκε η πρώτη μορφή του Λεωνή μαζί με το ημερολόγιο εργασίας του Λεωνή και τα διηγήματα της "Παιδικής ηλικίας", με γενικό τίτλο Σημαίες στον ήλιο.
Διηγήματα
- Ευριπίδης Πεντοζάλης και Άλλες Ιστορίες (1937)
Δοκίμια
- Ελεύθερο Πνεύμα, 1929, με το ψευδώνυμο Ορέστης Διγενής, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1998
- Εμπρός στο κοινωνικό πρόβλημα, 1932
- Στο κατώφλι των νέων καιρών, 1945
- Προβλήματα του καιρού μας, 1956
- Πνευματική Πορεία, 1961
- Εθνική κρίση, 1966
- Αναζητώντας τη διαύγεια. Δοκίμια για τη νεότερη ελληνική και ευρωπαϊκή λογοτεχνία, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005
- Στοχασμοί και θέσεις. Πολιτικά κείμενα. 1925-1966, τομ.2, πρόλογος Νίκος Αλιβιζάτος, επιμ. Νίκος Αλιβιζάτος, -Μ. Τσαπόγας, Αθήνα, Εστία, 1996
Θεατρικά έργα
- Θεατρικά έργα Α΄, Νεοελληνικό θέατρο: Αντάρα στ' Ανάπλι, Το γεφύρι της Άρτας, Όνειρο του Δωδεκάμερου, Το κάστρο της Ωριάς, Το παιχνίδι της τρέλας και της φρονιμάδας,Συναπάντημα στην Πεντέλη, Το τίμημα της λευτεριάς, εκδ. Εστία 1965
- Θεατρικά έργα Β΄, Έργα διάφορα: Πέφτει το βράδυ, Αλκιβιάδης, Ο τελευταίος πόλεμος, Λάκκαινα, Σκληρές ρίζες, Η άκρη του δρόμου, εκδ. Εστία 1966
Ταξιδιωτικά
- Δοκίμιο για την Αμερική, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2009
- Ταξίδι στη Μέση Ανατολή και στο Άγιον Όρος, (1961)
- Ταξίδια: Περσία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Βουλγαρία,εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1971
Άλλα έργα
- Ώρες Αργίας, 1931
- Ημερολόγιο της "Αργώς" και του "Δαιμονίου", 1939
- Τετράδια Ημερολογίου 1939-1953, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005
- Στοχασμοί και Θέσεις, Πολιτικά Κείμενα: 1925-1949 Και 1950-1966, Τόμοι Α΄ Και Β΄, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1996
- Η Ορθοδοξία στον Καιρό Μας, εκδ.Εκδόσεις των Φίλων, 1975
- Μια Αλληλογραφία