Η ιστορία μιας φωτογραφίας που συγκλόνισε τον κόσμο

Είναι η πιο γνωστή φωτογραφία από τον Ισπανικό Εμφύλιο. Είναι η αυτή που έκανε τον άνθρωπο που την δημιούργησε, τον Ρόμπερτ Κάπα, να χαρακτηρισθεί ως ο πατριάρχης της σύγχρονης δημοσιογραφικής φωτογραφίας, αλλά και αυτή η οποία συζητήθηκε όσο καμία άλλη για την αυθεντικότητα της.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο Ρόμπερτ Κάπα, Ούγγρος εβραϊκής καταγωγής γεννήθηκε το 1913 στην Βουδαπέστη. Ήθελε να γίνει συγγραφέας αλλά τον κέρδισε η φωτογραφία. Τις πρώτες του φωτογραφίες τις απαθανάτισε στο Βερολίνο από όπου έφυγε βιαστικά με την άνοδο των ναζιστών το '33 όταν ήταν μόλις 20 χρονών για να βρει νέο καταφύγιο στο Παρίσι. Είχε προλάβει να αλλάξει το όνομα του σε Κάπα από Φρίντμαν που ήταν και πρόδιδε την εβραϊκή του καταγωγή. Στο Παρίσι συνάντησε την Γκρέτα Τάρο, η οποία επίσης ήταν Εβραία δημοσιογράφος που μεγάλωσε στην Στουτγάρδη και οι ίδιοι λόγοι την οδήγησαν να αναζητήσει καταφύγιο στο Παρίσι.

Ερωτεύτηκαν και μαζί έφυγαν το 1936 για την Ισπανία για να καλύψουν τον εμφύλιο πόλεμο, εκεί ο Κάπα τράβηξε την ιστορική φωτογραφία “Ο στρατιώτης που πέφτει” με τον άνδρα του δημοκρατικού στρατού της εθνοφυλακής της Κόρδοβα χτυπημένο από σφαίρες να καταρρέει πάνω στον λόφο. Από την πρώτη ημέρα που η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στο γαλλικό περιοδικό VU το σοκ που προκαλούσε ήταν τόσο ισχυρό που που έστρεψε τα βλέμματα όλων προς την Ισπανία και άγγιξε το λαϊκό αίσθημα υπέρ της δημοκρατικής κυβέρνησης.

Όμως δεν έλειψαν και αυτοί οι οποίοι αμφισβήτησαν την αυθεντικότητα της. Κάποιοι τόνισαν ότι είναι αδύνατο ο Κάπα να βρίσκεται τόσο κοντά στο σημείο που συνέβη το γεγονός (σ.σ. το μότο του Κάπα ήταν “αν οι φωτογραφίες σου δεν είναι τόσο καλές τότε δεν ήσουν αρκετά κοντά”) και κάποιοι άλλοι αργότερα αμφισβήτησαν το σημείο που απαθανατίστηκε.

Ο βιογράφος του Κάπα, Ρίτσαρντ Ουέλαν, κατέθεσε πειστικά στοιχεία που αποδεικνύουν την αυθεντικότητα της σκηνής όμως όσοι ερεύνησαν την περίοδο του φωτογράφου στην Ισπανία αναφέρουν ότι δεν υπήρξε αντικειμενικός φωτογράφος και μαζί με την Γκρέτα Τάρο “έστηναν” ρεπορτάζ υπέρ των δημοκρατικών. Αν συνέβαινε αυτό το μόνο ελαφρυντικό που έχει είναι το νεαρό της ηλίκιας καθώς ήταν μόνο 23 χρονών όταν βρέθηκε να καλύπτει μάχες στο μέτωπο.

Νέα στοιχεία που αποκαλύφθηκαν τον Ιούλιο του 2009 – που για χάρη τους γράφηκε και ένα βιβλίο - δείχνουν ότι τελικά η κλασική φωτογραφία ήταν μάλλον “στημένη”.

Ο “στρατιώτης που πέφτει” δεν φωτογραφήθηκε κοντά στο Σέρο Μουριάνο της Ανδαλουσίας, κοντά στην Κόρδοβα, όπως είχε παρουσιαστεί, αλλά περίπου πενήντα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά, κοντά στην πόλη Εσπέχο, μια μέρα που δεν υπήρχε στρατιωτική δράση, όπως ισχυρίζεται καταλανική εφημερίδα. “Ο Κάπα φωτογράφισε τον στρατιώτη του σε ένα σημείο όπου δεν διεξάγονταν μάχες” έγραψε το 2009 η “Εl Ρeriodico” προσθέτοντας πως “η αληθινή τοποθεσία όπου δεν γίνονταν μάχες μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο θάνατος του στρατιώτη δεν ήταν αληθινός”. Αντίστοιχα πρόσφατες φωτογραφίες της περιοχής του Εσπέχο δείχνουν την ίδια κορυφογραμμή που φαίνεται και στη φωτογραφία του Κάπα.

Καθοριστικό ρόλο στην αποκάλυψη αυτή έπαιξε η εμφάνιση μετά από δεκαετίες, το 2008 χαμένου υλικού του Κάπα. Πρόκειται για την τρεις χάρτινες βαλίτσες που άφησε πίσω το 1939 στο Παρίσι σε ένα σκοτεινό θάλαμο όταν αποφάσισε να εγκαταλείψει την Ευρώπη για την Αμερική και την συνεργασία με το Time. Μέσα στις βαλίτσες, που φυγαδεύτηκαν στο Μεξικό λίγο πριν μπουν οι Γερμανοί στο Παρίσι, και πλέον έχουν περάσει στην κυριότητα του ιδρύματος Κάπα καταγράφεται η πορεία των Κάπα και Τάρο την περίοδο που ήταν στην Ισπανία.

Η ίδια η ζωή έδειξε ότι και οι δύο τους υπήρξαν ανταποκριτές που κάλυπταν τα γεγονότα από την πρώτη γραμμή. Η Τάρο σκοτώθηκε ένα χρόνο αργότερα όταν στις 25 Ιουλίου του 1937 στο όχημα που είχε ανεβεί το οποίο μετέφερε τραυματίες συγκρούστηκε με τανκ. Ο Κάπα ο οποίος πέρασε στην ιστορία και για τις “κουνημένες” φωτογραφίες του στο τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου σκοτώθηκε όταν πάτησε νάρκη στην μάχη της Ινδοκίνας το 1954.

 

Περισσότερες ιστορικές φωτογραφίες εδώ.