25 τρόποι να βοηθήσεις το παιδί να συγκεντρώνεται

Γράφει η δρ Μαργαρίτα-Αγγελική Σχινά, κλινική ψυχολόγος

Οι περισσότεροι γονείς, αγωνιούν για το πώς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους να συγκεντρώνεται στο διάβασμά του. Η εικόνα του παιδιού που μοιάζει να είναι «στην πρίζα», έτοιμο να «πεταχτεί» από την καρέκλα του γραφείου του ανά πάσα στιγμή, προκαλεί προβληματισμό, αλλά δεν αποτελεί άλυτο πρόβλημα. Κάποιοι ιδιαίτερα απογοητευμένοι γονείς καταφεύγουν σε ειδικούς για να κατανοήσουν γιατί τα παιδιά τους δείχνουν «εκτός ελέγχου». Έτσι, ένας ικανός αριθμός παιδιών καταλήγει στην εποχή μας με τη διάγνωση του συνδρόμου της ελλειμματικής προσοχής ή/και υπερκινητικότητας.

Το σύνδρομο αυτό έχει ιστορία 30 χρόνων και ξεκίνησε από έρευνες στον χώρο της γνωστικής ψυχολογίας. Ο προβληματισμός που προκαλεί η ύπαρξη αυτού του συνδρόμου συνδέεται με το γεγονός ότι υπάρχει ασάφεια ως προς τα ακριβή του συμπτώματα: η υπερκινητικότητα, η διάσπαση προσοχής και ο παρορμητισμός που τυχόν εκδηλώνει ένα παιδί δείχνουν να εξαρτιόνται σε βαθμό και έκταση από την εκάστοτε περίσταση. Για παράδειγμα, ένα παιδί ίσως παρουσιάζει υπερκινητικότητα και δυσκολία στο να καθίσει στο θρανίο του να γράψει μια «βαρετή» εργασία, αλλά μπορεί να παραμείνει καθισμένο καθ' όλη τη διάρκεια μιας πρόβας για ένα τραγούδι στο σχολείο του.

Επίσης, αυτές οι προβληματικές συμπεριφορές είναι πολύ γενικές στην περιγραφή τους και δεν δείχνουν τη σύνδεσή τους με τα αίτια που τις προκαλούν. Έτσι, ένα παιδί θα μπορούσε να παρουσιάζει υπερκινητικότητα και δυσκολία στην προσοχή, επειδή βαριέται, έχει κατάθλιψη ή άγχος, αλλεργία στο γάλα, είναι ιδιαίτερα δημιουργικό, είναι εξ ιδιοσυγκρασίας νευρικό, μαθαίνει καλύτερα μέσω πράξης και όχι μέσω θεωρίας, ή παρασύρεται από τα μίντια.

Η διάγνωση του συνδρόμου τείνει να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην εποχή μας, και αξίζει τον κόπο να αναρωτηθούμε αν ίσως αποτελεί και μια βολική και πρόχειρη εξήγηση για τον πολύπλοκο τρόπο ζωής μας στον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται διάσπαση στη συνοχή της οικογένειας και γενικευμένη τάση υποτίμησης του άλλου, και, ιδιαίτερα, κάθε μορφής εξουσίας. Παράλληλα, ζούμε σε έναν πολιτισμό που μας «βομβαρδίζει» καθημερινά και ασταμάτητα με μηνύματα και εικόνες, ενώ τα επίπεδα του στρες διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα. Δεν θα ήταν ίσως κατανοητό τα παιδιά να αντιμετωπίζουν με δυσκολία τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις ενός τέτοιου κόσμου;

Πώς μπορούν οι γονείς να αντιμετωπίσουν τέτοιους περιβαλλοντικούς παράγοντες και να δημιουργήσουν ένα κλίμα μέσα στο οποίο το παιδί τους θα μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικότερα, να συγκεντρώνεται ευκολότερα, να μαθαίνει καλύτερα και να αποδίδει στο σχολείο και στα μαθήματά του; Αντί να δίνεται έμφαση σε πιθανές ελλείψεις του παιδιού, αξίζει να δίνεται προσοχή στην καλλιέργεια ενός θετικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα υπάρχει φροντίδα και μέριμνα για τη μοναδικότητά του και τις ιδιαίτερες, προσωπικές του ανάγκες. Στο πλαίσιο ενός ολιστικού προγράμματος που σέβεται τις ανάγκες της σύγχρονης οικογένειας, προτείνονται στους γονείς 25 τρόποι για να βοηθήσουν το παιδί τους να συγκεντρώνεται καλύτερα.

Οι γονείς μπορούν:

1. 
   
2. να παρέχουν ένα ισορροπημένο πρωινό,
3. να παρέχουν μια μεσογειακού τύπου δίαιτα,
4. να φροντίζουν για την αφαίρεση τυχόν αλλεργιογόνων τροφίμων από τη διατροφή του,
5. να περιορίσουν τον χρόνο μπροστά στην τηλεόραση και τα βίντεο γκέιμς, (Είναι σημαντικό τα παιδί να έχει πρόσβαση σε σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, και να ξέρει να τα χειρίζεται εφόσον αποτελούν απαραίτητα εργαλεία στην εποχή μας. Οι γονείς θα πρέπει να του μάθουν να τα χρησιμοποιούν σωστά. Μπορούν να ελέγχουν τον χρόνο που καταναλώνει μπροστά στις οθόνες, καθώς και το είδος των δραστηριοτήτων του στο Διαδίκτυο, ώστε να το προφυλάξουν από τυχόν εθισμό και έκθεση σε ακατάλληλο υλικό. Μέσα από συζήτηση και συμφωνία σε κανόνες χρήσης, το παιδί μπορεί να απολαμβάνει με μέτρο και την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.)
6. να παρακινούν το παιδί σε ένα πρόγραμμα καλής φυσικής άσκησης εντός του σχολείου,
7. να φροντίσουν ώστε να ακολουθεί κάποιο πρόγραμμα άσκησης και εκτός του σχολείου, (Η άσκηση για το παιδί είναι εξαιρετικά σημαντική και θα πρέπει να προγραμματίζεται σε καθημερινή βάση. Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί να συμμετέχει σε προγράμματα άθλησης της αρεσκείας του στη διάρκεια της εβδομάδας, αλλά και να φροντίζουν να περιορίζονται οι ώρες που κάθεται σε μια καρέκλα κατά τη διάρκεια της μέρας. Το παιδί μπορεί να αναλάβει κάποιες υποχρεώσεις στο σπίτι που να του παρέχουν ευκαιρίες για κίνηση και άσκηση, όπως το να μαζέψει τα παιχνίδια του, να βοηθήσει στο στρώσιμο του τραπεζιού, ή να βγάλει βόλτα τον σκύλο.)
8. να καλλιεργούν και να ενισχύουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού,
9. να μάθουν τι ενδιαφέροντα έχει το παιδί και να του παρέχουν επιλογές,
10. να καλλιεργούν και να ενισχύουν θετικές φιλοδοξίες για επιλογές επαγγελμάτων στο μέλλον,
11. να διδάξουν στο παιδί να εκτιμά την αξία της προσωπικής προσπάθειας, (Είναι σημαντικό οι γονείς να δείχνουν ευαισθησία στην προσωπικότητα του παιδιού και να διατηρούν θετική εικόνα γι’ αυτό: αυτήν τη θετική εικόνα θα εσωτερικεύσει το παιδί ως εκτίμηση του εαυτού. Οι γονείς καλούνται να μάθουν στο παιδί την αξία της προσπάθειας, και να το επιβραβεύουν κατάλληλα τόσο για τις επιτυχίες του όσο και για την προσπάθεια. Κάθε παιδί έχει τις δικές του προτιμήσεις και τα δικά του ενδιαφέροντα. Μέσα από συζήτηση και την παροχή επιλογών, θα έχει την ευκαιρία να ανακαλύπτει καινούργια πράγματα και να καταπιάνεται με αυτά εξασκώντας διαρκώς τις δεξιότητες και τις γνώσεις του. Η κατανόηση και ενίσχυση της προσωπικότητας και των ενδιαφερόντων ενός παιδιού ωθούν και προς τον σωστό επαγγελματικό προσανατολισμό του.)
12. να δίνουν οδηγίες στο παιδί με τρόπους που να του κρατούν την προσοχή,
13. να παρέχουν ευκαιρίες για μάθηση που να διεγείρουν τη φαντασία του παιδιού,
14. να παρέχουν ευκαιρίες για δημιουργική έκφραση μέσα από τις τέχνες, (Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να συγκεντρωθεί στις οδηγίες που του δίνουν, προσφέροντάς τες με τρόπο που να τις κατανοεί και να τις αφομοιώνει εύκολα. Είναι πιο εύκολο, για παράδειγμα, ένα παιδί να κατανοήσει κάτι σημαντικό που του εξηγεί ο πατέρας του όταν αυτός το κοιτάζει κατά πρόσωπο καθώς του μιλάει. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, οι γονείς μπορούν να του μεταφέρουν οδηγίες γράφοντάς τες σε χαρτί που το τοποθετούν σε έναν χώρο κοινής θέας, όπως το ψυγείο, και χρησιμοποιώντας απλή γλώσσα και χρώματα να του εφιστούν την προσοχή σε συγκεκριμένα σημεία. Ο Πλάτωνας είχε περιγράψει τη σημασία τού να δημιουργούμε ατμόσφαιρα θετικής διάθεσης, ώστε να μαθαίνουν ευκολότερα και καλύτερα τα παιδιά. Οι γονείς μπορούν να παρέχουν ευκαιρίες στο παιδί να μαθαίνει με δημιουργικό τρόπο, χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, ιστορίες για την κατανόηση ενός θέματος, ποιηματάκια για την αποστήθιση μικρών πληροφοριών, ζωγραφική, χορό και μουσική για την έκφραση συναισθημάτων.)
15. να μαθαίνουν στο παιδί τρόπους σωματικής χαλάρωσης,
16. να χρησιμοποιούν σωστά τη σωματική επαφή για να βοηθούν το παιδί στη χαλάρωση και τη διατήρηση της ηρεμίας του,
17. να χρησιμοποιούν απαλή μουσική για να το βοηθούν στην ηρεμία και τη συγκέντρωση,
18. να αξιοποιήσουν τις ώρες της ημέρας που το παιδί αποδίδει καλύτερα, (Οι γονείς πρέπει να παρατηρούν και να κατανοούν ποιες είναι οι ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας που το παιδί τους αποδίδει καλύτερα. Κάποια παιδιά ξυπνούν με ευκολία το πρωί και μπαίνουν γρήγορα στο πρόγραμμά τους. Κάποια άλλα ίσως χρειάζονται λίγο περισσότερο χρόνο στο πρωινό τους και τείνουν να αποδίδουν καλύτερα αργότερα μέσα στη μέρα. Γνωρίζοντας τους ρυθμούς του παιδιού, οι γονείς μπορούν να το βοηθήσουν να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα που ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία του και θα το κάνει να νιώθει αποδοτικό και ήρεμο. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να βοηθούν οι γονείς το παιδί να μάθει να «διαβάζει» το σώμα του και να χαλαρώνει όταν είναι κουρασμένο. Έρευνες δείχνουν ότι η σωματική επαφή με τον γονιό έχει ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία του παιδιού. Οι αγκαλιές και τα χάδια επικοινωνούν συχνά την αγάπη και τη φροντίδα του γονιού καλύτερα απ’ ό,τι οι λέξεις.)
19. να παρέχουν θετικά μοντέλα προς μίμηση,
20. να περνούν μαζί του ποιοτικό χρόνο,
21. να επικοινωνούν αποτελεσματικά με το παιδί,
22. να μαθαίνουν στο παιδί κοινωνικές δεξιότητες, (Τα παιδιά βοηθιούνται να αποκτήσουν καλές συμπεριφορές και συνήθειες ακολουθώντας θετικά πρότυπα. Οι γονείς αποτελούν τα πρώτα μοντέλα προς μίμηση για τα παιδιά τους, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να φροντίζουν τον εαυτό τους και να είναι οι ίδιοι καλά. Μια μητέρα που ακολουθεί κακή διατροφή, είναι δύσκολο να πείσει την έφηβη κόρη της για τα οφέλη της καλής διατροφής. Αλλά και ένας πατέρας που δεν εξηγεί τι θέλει, αλλά βιάζεται να ξεσπάσει με την πρώτη αντιξοότητα που θα εμφανιστεί, θα δυσκολευτεί να μάθει στο παιδί του πώς να διεκδικεί σωστά κάτι που επιθυμεί. Η σωστή επικοινωνία με το παιδί είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθει πώς να επικοινωνεί κι αυτό με τη σειρά του αποτελεσματικά με τους άλλους, ελέγχοντας τον παρορμητισμό του.)
23. να παρέχουν έναν χώρο κατάλληλο για μάθηση,
24. να καθοδηγούν το παιδί πώς να οργανώνει τον χρόνο του, (Το παιδί μπορεί να συγκεντρωθεί καλύτερα σε έναν χώρο που θα είναι ειδικά διαμορφωμένος για το διάβασμά του. Είναι σημαντικό να είναι ένας σχετικά ήσυχος χώρος που να μην παρουσιάζει ιδιαίτερους περισπασμούς, π.χ., ένα γραφείο μπροστά σε παράθυρο με κίνηση απ’ έξω, που θα αποσυντονίζουν το παιδί. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στην οργάνωση του διαβάσματος με πολλούς τρόπους: μπορούν, για παράδειγμα, να  ενθαρρύνουν το παιδί να έχει μόνο ένα βιβλίο τη φορά πάνω  στο γραφείο του, να έχει πάντα μπροστά του το σχολικό πρόγραμμα της εβδομάδας ώστε να βλέπει τι έχει για μελέτη, να τοποθετεί αμέσως στην τσάντα του τα βιβλία και τα τετράδια για το μάθημα που μόλις διάβασε, να ετοιμάζει την τσάντα και τα ρούχα του για την επόμενη μέρα από το βράδυ της προηγούμενης κ.λπ.)
25. να ακολουθούν σταθερούς κανόνες και προγράμματα στο σπίτι,
26. να χρησιμοποιούν κατάλληλες μεθόδους πειθαρχίας. (Οι γονείς διαμορφώνουν στο σπίτι ένα θετικό περιβάλλον για την ανάπτυξη του παιδιού μέσα από τη διατήρηση κάποιων σταθερών προγραμμάτων: γυρίζοντας από το σχολείο του, για παράδειγμα, είναι καλό να ενθαρρύνεται σε μια περίοδο ανάπαυσης και χαλάρωσης πριν χρειαστεί να ξαναμπεί σε εντατικούς ρυθμούς. Επίσης, οι γονείς θα πρέπει να μάθουν στο παιδί πώς να οργανώνει μικρά διαλείμματα κατά τη διάρκεια πολύωρης μελέτης, ώστε να ξεκουράζεται, να τρέφεται σωστά και να επιστρέφει στις υποχρεώσεις του. Είναι σημαντικό οι γονείς να συζητούν με το παιδί τη διαμόρφωση του προγράμματός του και να καταλήγουν από κοινού σε προσυμφωνημένα «συμβόλαια» που θα αποσαφηνίζουν τις υποχρεώσεις του, τις ευθύνες του μέσα στο σπίτι, τα προνόμια που θα κερδίζει όταν τα ακολουθεί σωστά και τις επιπτώσεις όταν δεν θα το κάνει: η σωστή και μετρημένη αφαίρεση προνομίων θα βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει ότι έχει ευθύνη για τη συμπεριφορά του, και η ύπαρξη σαφών κανόνων θα του προσδώσουν μιαν αίσθηση ελέγχου και ηρεμίας στο καθημερινό του πρόγραμμα.)

Περισσότερες εκπαιδευτικές συμβουλές εδώ.