δάσκαλος < διδάσκαλος < διδάσκω
Στο σχολείο διδάσκει ο δάσκαλος. Υπάρχουν βέβαια, στη μέση εκπαίδευση, οι καθηγητές, αλλά, κακά τα ψέματα, η λέξη «δάσκαλος» έχει μιαν ιδιαίτερη φόρτιση –γι’ αυτό κι όταν θέλουμε να παινέψουμε κάποιον καθηγητή για τη μεταδοτικότητά του, για την προνομιακή σχέση του με τους μαθητές, λέμε με έμφαση πως είναι δάσκαλος. «Δάσκαλος» ήταν, ας πούμε, το παρατσούκλι με το οποίο ήταν γνωστός ο Απόστολος Αποστόλου, ο αριστερός επί σειρά θητειών δήμαρχος Μυτιλήνης, παρόλο που ήταν στην πραγματικότητα καθηγητής της Χημείας.
Ο δάσκαλος διδάσκει· η αρχαία λέξη, άλλωστε, είναι διδάσκαλος, με αναδιπλασιασμό από μια ρίζα δα- που τη βρίσκουμε και στον δαήμονα, τον γνώστη ή, με στερητικό, στον αδαή. Ο διδάσκαλος έγινε δάσκαλος με απλολογία, μια σοφή διεργασία της λαϊκής ομιλίας, όπως και το βιβάζω έγινε βάζω ή όπως, στις μέρες μας, τον περιβαλλοντολόγο πολλοί τον λένε περιβαντολόγο ή αθλίατρο τον αθλητίατρο, με τη διαφορά ότι τις πρώτες μεταβολές επειδή δεν τις είδαμε όταν συνέβαιναν τις αποδεχτήκαμε σαν αυτονόητες, ενώ οι δεύτερες, που τις βλέπουμε να συμβαίνουν τώρα, προκαλούν οργή σε πολλούς –δηλαδή μελετάει το περιβάντο; Ε, όσοδάσκει ο δάσκαλος.
Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις, λέει η παροιμία για να στηλιτεύσει την ασυνέπεια μεταξύ λόγων και έργων. Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις, υποστηρίζει μια άλλη –και βέβαια κυρίως λέγεται όταν η επίδραση του εμπειρότερου είναι κακή. Απ’ τ’ αυτί και στο δάσκαλο, λέμε για κάτι που γίνεται αμέσως και με πειθαναγκασμό –και βρήκε τον δάσκαλό του, όταν κάποιος ικανός ή πονηρός υποσκελιστεί από κάποιον άλλον ικανότερο ή επιτηδειότερο. Παρόλο που δασκάλες υπάρχουν εδώ και πάνω από έναν αιώνα και μάλιστα σήμερα οι γυναίκες εκπαιδευτικοί αποτελούν σαφώς την πλειοψηφία, δεν έχουν αφήσει το ίχνος τους στη (βαθιά σεξιστική άλλωστε) φρασεολογία μας.
Περισσότερες ιστορίες λέξεων εδώ.