Η γραφή με εμένα / σε εσένα στην εκθλίβουσα της μορφή ταλανίζει πολύ κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, πάμπολλοι χρήστες του γραπτού λόγου, όπως δημοσιογράφοι, συγγραφείς, επιμελητές βιβλίων κ.ά., οι οποίοι θέλουν να δώσουν στα κείμενά τους στοιχεία προφορικότητας, αποτυπώνουν πολύ συχνά λανθασμένα την εκθλίβουσα μορφή της προσωπικής αντωνυμίας μπροστά από τις μονοσύλλαβες προθέσεις με και σε. Το πρόβλημα μάλιστα της σωστής γραφής της προσωπικής αντωνυμίας στην εκθλίβουσα μορφή της δεν είναι σύγχρονο.
Οι προσωπικές αντωνυμίες του πρώτου προσώπου, όπως γνωρίζουμε από τη γραμματική, έχουν δυνατούς τύπους τους:
εγώ, ονομαστική ενικού
εγώ, ονομαστική ενικού
-εμένα, γενική και αιτιατική ενικού.
-εμείς, ονομαστική πληθυντικού.
-εμάς, γενική και αιτιατική πληθυντικού.
και αδύνατους τύπους, άτονους και μονοσύλλαβους τους:
-μου, γενική ενικού.
-με, αιτιατική ενικού.
-μας, γενική και αιτιατική πληθυντικού.
Οι προσωπικές αντωνυμίες του δεύτερου προσώπου έχουν δυνατούς τύπους τους:
-εσύ, ονομαστική ενικού.
-εσένα, γενική και αιτιατική ενικού.
-εσείς, ονομαστική πληθυντικού.
-εσάς γενική και αιτιατική πληθυντικού.
και αδύνατους, άτονους και μονοσύλλαβους τους:
-σου γενική ενικού.
-σε αιτιατική ενικού.
-σας γενική και αιτιατική πληθυντικού).
Επομένως, η γραμματική δε δέχεται την ύπαρξη ασθενών τύπων της προσωπικής αντωνυμίας της μορφής μένα, σένα στην αιτιατική ενικού του α΄ και β΄ προσώπου ούτως ώστε, να δικαιολογείται η γραφή:
-σε μένα.
-σε σένα.
-με μένα.
-με σένα, όπως συνήθως την αποτυπώνουν πολλοί.
Αντιθέτως, στον πληθυντικό οι ασθενείς τύποι του α΄ και β΄ προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας, όπως είδαμε είναι μας και σας αντίστοιχα. Εύλογα λοιπόν, μερικοί εγγράμματοι ομιλητές ενδεχομένως να ισχυριστούν πως μπορεί μεν να μη δικαιολογούνται γραμματικώς οι τύποι σε μένα, σε σένα ως μη υπαρκτοί, εντούτοις δικαιολογούνται κάλλιστα οι τύποι:
-με μας.
-με σας.
-σε μας.
-σε σας, ως υπαρκτοί.
Τη λύση όμως, όπως πάντα μας τη δίνει η γραμματική:
Μόνον οι ισχυροί τύποι των προσωπικών αντωνυμιών μπορούν να συνδυαστούν με τις απλές προθέσεις από, με, σε, αλλά και τις χωρίς, δίχως, σαν, όπως μας πληροφορεί η γραμματική. Μπαίνουν μάλιστα πάντα σε πτώση αιτιατική. Ας πάρουμε λοιπόν για το πρόβλημά μας τις προθέσεις: δίχως, χωρίς, σαν, για, από, με, σε και ας τις συνδυάσουμε με τον ισχυρό τύπο της προσωπικής αντωνυμίας του α΄ και β΄ προσώπου, όπως προκρίνει η γραμματική. Αν γράψουμε χωρίς αφαίρεση ή έκθλιψη, θα γράψουμε:
-δίχως εμένα.
-χωρίς εμένα.
- σαν εμάς.
- για εσένα.
-από εσάς.
- με εμένα.
- σε εσένα.
Στις προσωπικές αντωνυμίες όμως του πρώτου και δεύτερου προσώπου όπως παρατηρούμε συναντώνται δύο όμοια φωνήεντα, το ε (έψιλον) στην προκειμένη περίπτωση, ήγουν σε εμένα, σε εσένα. Στις περιπτώσεις μάλιστα, που συναντώνται δυο όμοια φωνήεντα στα όρια δύο συνεχόμενων λέξεων η απαλοιφή φωνήεντος που συμβαίνει για την αποφυγή της χασμωδίας, ονομάζεται παραδοσιακά, όπως μας λέει η γραμματική απλοποίηση. Υπενθυμίζουμε ότι χασμωδία εμφανίζεται στη Νέα Ελληνική στα όρια των λέξεων, όταν η προηγούμενη λέξη λήγει σε φωνήεν και η επόμενη αρχίζει επίσης από φωνήεν ή μέσα στην ίδια τη λέξη, όταν δύο φωνήεντα βρίσκονται μαζί.
Έτσι, στα όρια δύο συνεχόμενων λέξεων μπορεί να απαλειφθεί το τελικό φωνήεν της πρώτης λέξης, απαλοιφή η οποία παραδοσιακά ονομάζεται έκθλιψη π.χ. με άκουσε > μ΄ άκουσε ή το αρχικό φωνήεν της δεύτερης λέξης, που παραδοσιακά ονομάζεται αφαίρεση π.χ. το είδα > το ΄δα. Στις περισσότερες εντούτοις περιπτώσεις πρόκειται για συνάντηση όμοιων φωνηέντων, που όπως είδαμε παραδοσιακά ονομάζεται απλοποίηση.
Η απλοποίηση μάλιστα όπως ορίζει η γραμματική γίνεται ως εξής: αποβάλλεται το πρώτο κοινό φωνήεν και στη θέση του φωνήεντος που αποβάλλεται χρησιμοποιείται η απόστροφος για να δηλωθεί η έκκρουση π.χ.
-σε ένα > σ΄ ένα και όχι σε ΄να.
-το όνειρο > τ΄ όνειρο και όχι το ΄νειρο.
-σε έλουσε > σ΄ έλουσε και όχι σε ΄λουσε,
- σε εκείνους > σ΄ εκείνους και όχι σε ΄ κείνους. (βλ. για πιο αναλυτικά και το άρθρο Έκκρουση φωνήεντος)
Ως εκ τούτου, είναι γραμματικώς ορθό να γράφουμε:
-μ΄εμένα και όχι με μένα ή με ΄μένα.
-μ΄εσένα και όχι με σένα ή με ΄σένα.
-μ΄ εμάς και όχι με μας ή με ΄μας.
-μ΄ εσάς και όχι με σας ή με ΄σας.
-σ΄ εμένα και όχι σε μένα ή σε ΄μένα.
-σ΄εσένα και όχι σε σένα ή σε ΄σένα.
σ΄εσάς και όχι σε σας ή σε ΄σας.
Στους τύπους της αιτιατικής του ενικού και πληθυντικού του πρώτου και δεύτερου προσώπου μετά τις προθέσεις από και για παρατηρείται επίσης απαλοιφή για την αποφυγή της χασμωδίας. Χάνεται έτσι το αρχικό φωνήεν ε. Για τη δήλωση ωστόσο, του φωνήεντος που απαλείφεται θα ήταν συνετό να γράφουμε από ΄μένα (από εμένα) με απόστροφο για να δηλώσουμε την έκκρουση (αφαίρεση του ε από το ο) και όχι από μένα, (καθώς δε δέχεται η γραμματική την ύπαρξη ασθενούς τύπου μένα, σένα) από ΄μας (εφόσον, όπως ορίζει η γραμματική μόνον οι ισχυροί τύποι των προσωπικών αντωνυμιών μπορούν να συνδυαστούν με τις απλές προθέσεις, εδώ από εμάς) και όχι από μας.
Κατά τον ίδιο τρόπο για ΄μένα (για εμένα), για ΄σένα (για εσένα), για ΄μας, καθώς προκύπτει από τον συνδυασμό για εμάς, από τον συνδυασμό δηλαδή απλής πρόθεσης με τον ισχυρό τύπο της προσωπικής αντωνυμίας, όπως ορίζει η γραμματική και όχι από τον συνδυασμό πρόθεσης με τον ασθενή τύπο της προσωπικής αντωνυμίας, δηλαδή για μας) κτλ.
Περισσότερα γλωσσικά λάθη εδώ.